Frjáls verslun - 01.01.1979, Blaðsíða 94

Breyting mynta Norðurlanda gagnvart SDR júlí 1974 — des-
ember 1977 (28. júní 1974 100)
SDR, eða sérstök dráttarréttlndl, eru veglð meðaltal 16 gjaldmlðla
mælt I dollurum. Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn skráir SDR daglega. f
línuritinu er miðað við skráð gengi í lok hvers mánaðar.
utanríkisviðskipti Bandaríkjanna
eru tiltölulega lítil (um 10% af
þjóðarframleiðslu) og dýrari olía
auðveldar orkustefnu Carters í
framkvæmd og dregur úr olíuinn-
flutningi þegar til lengdar lætur.
Til dæmis um þær miklu svipt-
ingar sem fylgja í kjölfar boðaðrar
olíuverðhækkunar um 14,5% á
þessu ári má nefna, að áætlað er
að hún valdi minnkun þjóðartekna
Japana um hálft prósent og auki
olíuauð Norðmanna sem sam-
svarar allri nettóskuld þeírra við
útlönd. Þokkaleg búbót það. Ætli
við megum ekki teljast góðir ef
hækkun fiskverðs á erlendum
markaði vegur upp á móti olíu-
verðshækkun og annarri rýrnun
viðskiptakjara vegna gengisfalls
dollarans á alþjóðamarkaði.
Fall dollarans hefur valdið fleir-
um en okkur erfiðleikum. Norskur
fiskiðnaður og fleiri fyrirtæki þar í
landi kvarta undan því að selja í
dollurum en greiða tilkostnað í
norskum krónum. Af mörgum
enskum fyrirtækjum er hliðstæða
sögu að segja. Sænsk fyrirtæki
hafa tapað á því að gera sölu-
samninga í dollurum, en taka lán í
mörkum. Önnur fyrirtæki græða
auövitað á öllu saman. Bandarísk-
ar vörur og þjónusta eru tiltölulega
ódýrari en áður. Þetta lýsir sér t.d. í
því aö nú eru auglýstar ódýrari
ferðir héðan til Flórída en Kanarí-
eyja.
Byggingarvísitala, dollarar og mörk
Vísitala
byggingar- lsl.kr./$
kostnaöar
1. des. 1975 101 169,50
1. mars 1976 105 171,30
1. júní — 111 183,50
1. sept — 119 185,90
1.des — 126 189,90
1. mars 1977 135 191,70
1. júnf — 138 193,60
1. sept — 159 205,10
l.des. — 176 212,30
1. mars 1978 192 253,50
1. júní — 217 260,10
l.sept. — 240 306,45
1des. — 258 318,50
27. des. 1978 — 318,50
Fall krónunnar
Fall íslensku krónunnar er svo
mikið að beita þarf brögðum til aö
sýna það á myndum, samanber
meðfylgjandi línurit úr tímaritinu Vi
i Norden. Þó er krónan of hátt
skráð.
Sé borin saman hækkun á dollar
í íslenskum krónum og hækkun
byggingarvísitölu frá 1975, kemur í
Ijós að í desember sl. var vísitala
byggingarkostnaðar orðin 37,2%
hærri. Ef við gefum okkur aö
.12.'75 Isl.kr./ 1.12.75
100 mark = 100
100 64,52 100
101 66,76 103
108 70,67 110
110 73,70 114
112 78,70 122
113 80,25 124
114 81,99 127
121 88,42 137
125 96,34 149
150 126,67 196
153 124,60 193
181 154,48 239
188 164,55 255
188 173,93 270
gengisskráningin hafi verið nokk-
urn veginn ,,rétt" síðla árs 1975 og
innlendur kostnaður sé um helm-
ingur rekstrargjalda fyrirtækja,
ætti dollarinn að vera 15-20% dýr-
ari en nú er. Þegar gengisbreyt-
ingar eru tilkynntar opinberlega er
miðað við hækkun dollarans af
verði hans eftir hækkun, sem þýðir
í þeim búningi 13-16% gengisfell-
ingu. Rétt er að hafa í huga að
þetta er fyrir síðustu hækkun fisk-
verðs, svo og nýlega hækkun
verðs á afurðum í Bandaríkjunum
og olíuverðshækkun. Að öllu
samanlögðu er þetta þó fremur
íhaldssamt mat á stöðunni nú
miðað við áramótin 1975/76.
Þar sem allar sveiflur á marki
gagnvart dollar hafa verið látnar
koma fram í íslensku gengis-
skráningunni, þýðir gengisfelling
dollarans að sjálfsögðu að allar
aðrar erlendar myntir hækka í
verði aö sama skapi.
Með þessum hugleiðingum er
ekki verið aö halda því fram að
gengisfelling sé eina leiöin til leið-
réttingar misvægis. Lækkun inn-
lends framleiðslukostnaðar kæmi
að enn betra haldi, ef sú leið er
fær. Millifærsluleið freistar
margra, en getur aldrei orðið
frambúöarlausn. Versti kosturinn
væri beiting innflutningshafta.
94