Helgarpósturinn - 14.11.1994, Blaðsíða 23

MÁNUDAGUR 14. NÓVEMBER 1994
MORGUNPÓSTURINN MENNING
23
★ ★ ★ ★ ★ FRÁBÆRT
★ ★ ★ ★ ÁGÆTT
★ ★★ GOTT
★ ★ LALA
★ SLÆMT
0 VONT
© HÆTTULEGT
TóNUSTIN I JöRFAGLEÐI
HáKON LEIFSSON
Borgarleikhúsið
★★★★
„Jörfagleði er sigurfyrir Hákon
Leifsson tónskáld, en hann samdi
tónlistina. “
Ferðin að miðju jarðar
ick
„Skólamynd sem byrjar í ágcetum
ömurleika en endar í glanstnynd
afjökli. “
Nifl
„Sterkar myndir sem lifa í höfði manns út
vikuna og sjálfsagt lengur. “
„Ratnmíslensk draugasaga,
spaugileg, sniðug og spennandi.
Páll Pálsson: Vesturfarinn
114 BLS.
Forlagið 1994
★
„Niðurstaða: Mislukkuð bók þar
sem stíl og persónusköpun ersérlega
ábótavant. Höfundur hafði ágætt
efni í höndum en afgreiðslan er
langtfrá því að vera
fullnægjandi. “
DanIel Þ. MagnOsson
Gallerí Sólon Íslandus,
12. - 28. NÓV.
„Sýningin og verkiti eru snyrtileg.
Nöfn á verkum og texti á sýningar-
blöðuttgi uppskrúfuð alþýðufræði.
Yfir sýningunni er eins og eitthvað
SÚM-slen, enfyrirþá sem ekkert
þekkja til upphafs og endis SÚM er
bent á aðfara á sýninguttna sér til
skemmtunar ogfróðleiks; það er hins
vegar Ijóst að þessi sýning er hvorki
upphaf né endir í listsköpun Daníels
Magnússonar."
SVÖLULEIKHÚSIÐ I SAMVINNU VIÐ
ÍSLENSKA dansflokkinn
I Borgarleikhúsinu
Jörfagleði eftir Auði Bjarna-
DÓTTUR OG HáKON TUMA LEIFSSON
„Sterkar myndir sem lifa í höfði
tnanns út vikuna ogsjálfsagt
lengur. “
Þjóðleikhúsið
Snædrottningin eftir Evgení
SCHWARTZ
★ ★★★
„Ég mæli með henni!“ - Hallgerður
Guðrún, 10 ára
Þrœldómur, haustblót
og tónlist
Tónlistin í Jörfagleði
Hákon leifsson
Borgarleikhúsið
Vinnufólkið á íslandi íyrr á öld-
um átti virldlega bágt. Það þurfti að
þræla myrkranna á milli og gat bara
slett úr klaufunum einu sinni á ári.
Það var á Krossmessu á hausti, en
þá var mikið drukkið og dansað.
Endaði gleðskapurinn yfirleitt í
trylltu kynsvalli, en þannig braust
fram allt sem hafði verið niðurbælt
mánuðina tólf á undan. Hélt þá líka
ekkert aftur af fólkinu.
Ulræmdustu veislurnar voru
haldnar á Jörfa í Dalasýslu, og voru
neftidar Jörfagleði. Eftir henni er
fjöllistasýning kölluð, sem stendur
yfir í Borgarleildiúsinu. Eins og
nafhið bendir til er sýningin um lú-
ið vinnufólk í hálfgerðum þræl-
dómi. Svo bresta fjötrarnir, og hefst
þá ærandi fjör.
Jörfagleði flokkast undir svo-
nefnt dans-leikhús. Tónlistin er í
veigamiklu hlutverki en myndar þó
eldd sjálfstæð heild, eins og oft er
um ballettónlist. Hún er fullkom-
lega samofin sýningunni, og eru
landamærin á milli hennar og ann-
arra þátta því óljós. Einmitt þannig
á hún trúlega að vera.
Það er Hákon Leifsson tón-
skáld sem hefur samið þessa tónlist,
og stjórnar hann jafnframt flutn-
ingi hennar. Erfitt er að heimfæra
hana yfir á einhverja ákveðna
stefnu í tónlistarsögunni, því hún
er blanda af ólíkum stílum, allt frá
kirkjutónlist miðalda yfir í nýldass-
ík tuttugustu aldarinnar. Hún er
líka krydduð með vænum skammti
af þjóðlegum fimmundahljómum,
og fýrir bragðið er hún rammís-
lensk og nær oft miklu flugi. Hún
er drungaleg á meðan lúið vinnu-
fólkið lötrar um sviðið, og verður
nánast óhugnanleg er einhvers
konar risastór dimmufugl að hand-
an sveimar þarna um drauma-
heima. Margt fleira fallegt ber fyrir
augu og eyru, því tónlistin er fuil af
andagift og undirstrikar vel það
sem gerist á sviðinu. Hún er
smelddeg, vel samin, hugmyndarík,
oft bráðskemtileg, og aldrei klisju-
kennd.
Einstakir hljóðfæraleikarar og
kórfélagar stóðu sig ekkert allt of
vel á frumsýningunni. Það vill því
miður brenna við þegar flestir eru
að deyja úr taugaveiklun. Aðrir
voru mun betri, svo segja má að
tónlistarflutningurinn hafi ekki
alltaf verið í jafnvægi. Hljómurinn
var líka dálítið flatneskjulegur,
enda tónlistarfólkið einhvers staðar
Jengst niðrí gryfju.
Þrátt fyrir það stóð tónlistin fýr-
ir sínu og myndaði réttu stemmn-
inguna. Útkoman varð heildstæð,
og oft sterk sýning með mildum
átökum. Verður Hákoni Leifsyni
því óskað til hamingju með sigur-
inn. Hann er greinilega í fremstu
röð íslenskra tónskálda.
■ Jörfagleði er sigur fyrir Hákon
Leifsson tónskáld, en hann
samdi tónlistina.
Jónas Sen
Við viljum meira Ijótt
Ferðin að miðju iarðar
Nifl
HAskólabíó
Var það eldd í Pilti og stúlku að
Sigríður horfir yfir læk og sér eitt-
hvað sem hún veit eldd hvort er
maður, álfur eða þúst? Reynist það
svo vera drengstaulinn Indriði ffá
Hóli. Eitthvað þessu líkt kemur fyr-
ir söguhetjuna í mynd Ásgríms
Sverrissonar, Ferðin að miðju
jarðar, nema hvað þar er þessu snú-
ið við; náungi sem fýrst virðist vera
maður, reynist vera álfur en að lok-
um kemur í ljós að hann er þúst.
Myndin byrjar ágætlega í ein-
hverjum ömurlegum íslenskum
hráslaga uppi á fjalli. Ekki glaðnar
yfir þegar komið er inn í dæmigerða
þjóðvegasjoppu eða á dæmigert
heimili í útkjálkaplássi. En þá snýst
allt við; allt í einu er líkt og Mats
Wibe Lund sé mættur með mynda-
vélina sína í ódæmigerðu glaðasól-
skini og við fáum að horfa á elsk-
endur í baksýn fossa, hvamma og
fagurra jölda. Sem er satt að segja
orðið afar þreytandi í íslenskum
bíómyndum. í rauninni er maður
farinn að biðja um meiri ljótleika.
Annars er þetta skólamynd,
ábyggilega gerð fýrir lítinn pening,
og vísast í þokkalegu meðallagi sem
slík. í rauninni er ekki alveg réttlátt
að gefa svona verld stjörnur; ég er
að hugsa um að vera kurteis og gefa
tvær.
Nifl (þýðir: þoka, mistur) eftir
Þór Elís Pálsson er kvikmynd af
allt öðru tagi, mildu dýrari og meira
Sagt er að sporðdrekar séu sexí.
Um það má lesa í fjölmörgum
stjörnuspekibókum. Mörgum karl-
mönnum finnst líka eitthvað æs-
andi við konu sem spilar á selló.
Kannski sérstaklega ef hún er
sporðdreki. Samkvæmt þessu ætti
Bryndís Halla Gylfadóttir að vera
draumur hvers karlmanns. Hún er í
drekamerldnu og heldur upp á þrí-
tugsafmælið sitt síðar í þessum
mánuði. Svo er hún sellóleikari —
sem flestir reyndar vita — því hún
hefur verið áberandi í íslensku tón-
listarlífi síðan hún kom heim frá
námi í Bandaríkjunum fýrir fjórum
árum síðan.
Nú fyrir stuttu kom út geisla-
diskur með Bryndísi Höllu, en þar
spilar hún ásamt Steinunni Birnu
Ragnarsdóttur píanóleikara verk
eftir Beethoven, Schumann, Fauré
og Schostakovich. Diskurinn er í
einu orði sagt frábær, enda fékk
hann fimm stjörnur í MORGUN-
PÓSTINUM í síðustu viku. En hvað
finnst Bryndísi Höllu sjálfri um
þennan glæsta árángur? Og hver
voru tildrögin?
„Þessi diskur er eiginlega tilvilj-
un,“ segir hún af lítillæti. „Við
Steinunn Birna héldum tónleika í
febrúar síðastliðnum, en þá spiluð-
um við nokkurn veginn það sama
og er á diskinum. Svo stuttu síðar
þegar við vorum að slappa af á
kaffihúsi, fórum við að ræða um
hvort við ættum ekki að gefa út
disk með þessu sama prógrammi.
Síðan — einhvern veginn — var
þetta bara búið að gerast!“
Þú sem sagt vaknaðir einn morg-
uninn og þá var diskurinn allt í
einu kominn út?
„Já. Svona er þetta oft hjá mér.
Lífið líður áfram og ég tek ekki eftir
neinu fýrr en það hefur skeð...“
Diskurinn þinn er mjög vandað-
ur þó hann hafi komið út „af tilvilj-
un“. Eru verkin á honum eftir
uppáhalds tónskáldin þín?
„Mér finnst Beethoven, Schu-
mann, Fauré, og Schostakovich frá-
bærir. Ég elska til dæmis Fauré og
lagið hans „Aprés une reve“ sem er
á diskinum mínum. Mér finnst það
æðislegt og ég hef spilað það þús-
í hana lagt. Þeim peningum finnst
mér ekki hafa verið illa varið. Þetta
er Jcvikmynd af því tagi sem Sjón-
varpið ætti að framleiða í stórum
stíl ef allir peningarnir á þeim bæ
væru eldd settir í að drepa Stöð tvö
með Dagsljóssþáttunum.
Einhver sagði mér að þessi mynd
hefði ekki verið talin hæf til sýninga
á norrænu stuttmyndahátíðinni
sem hér fór fram í haust, ég er stór-
hneykslaður á því. Á þeirri hátíð
þrjóskaðist ég við að sjá einar fimm-
tíu myndir, flestar voru þær verri en
þessi, en sumar betri.
Þetta er draugasaga sem er svo
rammíslensk að maður finnur
næstum moldarkeiminn í munni
sér. Hún tekur fram öllum tilraun-
um til að kvikmynda íslenskar
draugasögur. Handritið er hugvit-
samlegt og nógu fúllt af skemmti-
legum smáatriðum til að manni
leiðist aldrei. Samspilið milli fortíð-
ar og nútíðar, milli volæðis og vel-
megunar, gerir myndina í senn
spaugilega, sniðuga og spennandi.
Leikur er yfirleitt góður.
Ástæða er til að hrósa sérstaldega
kvikmyndatöku Ólafs Rögnvalds-
sonar sem sýnir að honum er
treystandi fýrir stærri verkefiium.
Tónlist Lárusar H. Grímssonar er
frábær, og reyndar finnst mér
ástæða til að vekja hér máls á þeirri
hugmynd hvort eldd væri hægt að
taka saman bestu tónlistina úr ís-
lenskum kvikmyndum og gefa út á
plötu.
■ Ferðin að miðju jarðar: Skóla-
mynd sem byrjar i ágætum öm-
urleika en endar í glansmynd af
jökli. Nifl: Rammíslensk drauga-
saga, spaugileg, sniðug og
spennandi.
Egill Helgason
Lítil saga um
mikið efni
Páll PAlsson: Vesturfarinn
114 BLS.
Forlagið 1994
Vesturfarinn er fjórða skáldsaga
Páls Pálssonar og kveikjan að
sögunni var frétt sem birtist í blöð-
um fýrir allmörgum árum af óför-
um gamals landflótta Tékka sem á
leið til Bandaríkjanna hafði við-
komu á íslandi.
Tékkinn gamli nefnist í sögunni
Stephan I. Stephanek. Hann er vél-
virki sem á sínum tíma hélt frá
Tékkóslóvakíu til Danmerkur
ásamt konu sinni, Þau hjón leituðu
einkasonarins sem ekld hafði til
spurst eftir innrásina 1968. í Kaup-
mannahöfii berast þeim fréttir af
örlögum sonarins. I stað þess að
snúa heim setjast þau að í Kaup-
mannahöfn og Stephan fær þar
vinnu í flöskumóttöku. Árin líða.
Þá deyr eiginkona Stephans og
hann ákveður að flytjast til systur
sinnar sem býr í Bandaríkjunum.
En sú ferð verður ekki áfallalaus.
Sagan einkennist af einhæfum
og tilþrifalitlum frásagnarstíl. Þar
skortir kraft, spennu og blæbrigði.
Þessi stíll býður ekki upp á sterka
og eftirminnilega persónusköpun.
Samtölin bregðast einnig en þar
tekst ekki að skapa trúverðuga
mynd af þeim sem talar. Afleiðing-
in er sú að lesandinn kemst ekJd í
nálægð við persónurnar. Þær eru
fjarlægar og of yfirborðslegar til að
lesandinn geti látið þær sig miklu
varða.
Þó höfundur nostri ekki við per-
sónusköpun þá leggur hann nokkra
rækt við lýsingar á hversdagslegum