Helgarpósturinn - 14.11.1994, Blaðsíða 24

1
24
MORGUNPÓSTURINN MENNING
MÁNUDAGUR 14. NÓVEMBER 1994
„Samspilið milli fortíðar og nútíðar, milli vol-
œðis og velmegunar, gerir myndina í senn
spaugilega, sniðuga og spennandi. “
athöfnum persóna. Við fylgjumst
með matargerð, sjónvarpsglápi og
því hvaða spjarir aðalpersónan tínir
af sér þegar hún afklæðist fyrir
háttinn. Heíði höfundur lagt jafn
mikla alúð við sálarlífslýsingar per-
sóna þá hefði hann unnið verki
sínu heilmikið gagn. Það má reynd-
ar frnna tilraunir til að skapa sög-
unni sálfræðilega dýpt, en þær tak-
ast ekki sem skyldi. Fyrsti kafli bók-
arinnar er dæmi um það. 1 honum
er lýst hugleiðingum Stephans við
vinnuna í flöskumóttökunni:
„Þegar flaska hefur fengið nýtt
innihald, nýjan tappa og nýjan
miða - hvað ræður því hvort hún
lendir hjá gæfumanni eða auðnu-
leysingja? Var það tilviljun? Eða var
það fyrirfram ákveðið?... Drekkur
sami maður nokkurn tíma tvisvar
úr nákvæmlega sömu flösku?“
Ekki veit ég hvað orðið „ná-
kvæmlega" er að vilja þarna. En
hvað um það, þær hugleiðingar
sem kaflinn birtir eru að mínu mati
fremur klénar. Verkið sjálft fær
sama dóm.
í bókinni er gerð tilraun til að
fjalla um grimmd, dauða og auð-
mýkingu. En einnig um vináttu,
traust og samhjálp. Meinið er að
úrvinnslan er ekki fullnægjandi. Því
má segja að úr miklu efhi verði
heldur lítil saga. En ekki er ómögu-
legt að þetta efni eigi eftir að fá full-
nægjandi úrvinnslu á öðrum vett-
vangi. Höfundur hefur skrifað
kvikmyndahandrit um þá atburði
sem sagan segir frá og Friðrik Þór
Friðriksson mun leikstýra kvik-
myndinni. Ég tel óhætt að veðja á
að myndin verði betri en bókin.
■ Niðurstaða: Mislukkuð bók
þar sem stil og persónusköpun
er sérlega ábótavant. Höfundur
hafði ágætt efni i höndum en af-
greiðslan erlangt frá þvi að vera
fullnægjandi.
Kolbrún Bergþórsdóttir
Hvellur og bergmál
DanIel Þ. Magnússon
GallerI Sólon Íslandus,
12. - 28. NÓV.
Eftir því sem lengist í (menning-
arjsögunni virðast þeir verða æ fyr-
irferðarmeiri sem standa ráðþrota
frammi fyrir vandanum að vera
skapandi og líflegir einstaklingar.
Vex þá fiskur um hrygg stétt iðnað-
armanna/listamanna sem helgar
endurtekningunni alla sína krafta,
en endurtúlkun í öllum myndum,
svo ekki sé talað um endurnýjun, er
þeim eitur í beinum. Þegar ramm-
ast kveður að þessari dýrkun end-
urtekningarinnar taka list- og
menningarverndarmenn að gang-
ast upp í því að hin æðsta menning
hljóti að fara í sífellda hringi um
sjálfa sig og raunveruleg listsköpun
sé því ekki annað en natið viðhald
gamalla gilda.
En nýir ffamtíðarmöguleikar fel-
ast ekki í stöðnun, ekki í því sem er
eins, heldur í því sem er öðruvísi.
Allir menn standa þess vegna
frammi fyrir þeim vanda hvernig
þeir geti látið til sín taka sem fjör-
kálfar fremur en fylgifiskar.
Daníel Magnússon segir á fylgi-
blaði með sýningu sinni: „Sýningin
samanstendur af þremur verkum
sem unnin eru á þessu og síðasta
ári. Sýningin nefnist upphaf, og er
þar átt við upphaf heimsins sérstak-
lega. En við nánari athugun getur
upphaf þetta eins verið upphaf alls
þess sem á sér upphaf og endir.
Myndunum er ætlað að túlka hið
hugsanaveðraða upphaf heimsins
eins og það kemur fram í Genesis.
Eins var verkunum á sama hátt gert
að túlka upphaf heimsins ffá sjón-
armiði vísinda. Þessi verk voru síð-
an gangsett sitt hvoru megin við
Stóra hvell. Útkoman er hugsan-
veðrað symphonist verk í þremur
þáttum fýrir, stjörnuathugendur,
stjörnuendurskoðendur, sálfarend-
ur, skýglópa, plötusnúða og alla
aðra sem vilja.“
Ég veit ekki hvort í því er fólgin
einhver talnamystík að endurtaka
orðið upphaf sjö sinnum í textan-
um, en orðagrínið og alþýðufræðin
er eitthvað sem íslenskir myndlist-
armenn endurtaka offar en ekki á
blöðungunum þeim sem þeir láta
fylgja sýningum sínum. En kannski
er Daníel orðinn svo samgróinn
kaffihúsinu að sá sem það er kennt
við sé farinn að skrifa í gegnum
hann.
Þessum þremur verkum sem
Daníel sýnir nú er vel fyrir komið á
þennan eina vegg í salnum sem
virðist vera ætlaður fyrir myndir.
Samhengið milli verkanna er þó
fremur óljóst nema vera skyldi í
nöfnum þeirra: í „Genesis“, 2 „-
Stóri hvellur", 3 „Sólkerfi“, en þrátt
fyrir þennan uppskrúfaða hátíðleik
verða ekki fundin í verkunum nein
und sinnum. Það er svo tregafullt,
sem hentar hljómnum í sellóinu
mjög vel.“
Nú er sellóið í eðli sínu dálítið
þunglyndislegt hljóðfæri. Það er
þungur i því tónninn; ertu sjálf
þannig? Er það kannski ástæðan
fyrir því að þú valdir í upphafi að
verða sellóleikari?
„Ég byrjaði að læra á sellóið þeg-
ar ég var lítil, og það var mamma
mín sem valdi það fyrir mig. Hún
hefur séð að ég var frekar þunglynt
barn,“ segir Bryndís og skellihlær.
Svo heldur hún áfram: „Ég held
reyndar að það hafi verið alveg rétt
hjá henni. Sellóið á nefnilega vel við
mig í dag, því ég er ennþá dálítið
skapþung, þó ég sé auðvitað ekki
alltafþannig.“
Ertu kannski I þungum þönkum
þegar þú ert að leika á sellóið? Hvað
fer ígegnum huga þinn þá?
„Á tónleikum þegar ég er að spila
hugsa ég eitthvað á þessa leið: „Guð
minn góður! Þetta er hrikalega
falskt...Ég trúi ekki hvað ég er
stressuð! Ég vona að ég komist í
gegnum tónleikana.“ Þetta er að
gerast inni í höfðinu á mér allan
tímann. En kannski einmitt út af
því nýt ég þess sem ég er að gera. Ég
þarf að leggja allt í sölurnar og gefa
allt sem ég hef, svona sem mótvægi
við hitt. Það er spennandi. Og eitt
er víst: Mér leiðist alls ekki!“
Þér líkar þá vel við svona innri
átök?
„Já... eftir á! Á tónleikum er ég
hrikalega nervus. Frænka mín, Ás-
hildur Haraldsdóttir flautuleikari,
neitar samt að trúa því. Hún segir
að ég virki svo róleg. En það er ekk-
ert að marka. Ég held að ég sé svo
stjörf af hræðslu að ég bara líti út
fyrir að vera afslöppuð.“
Fólk tekur eftir að þú andar á
áberandi hátt þegar þú spilar. Sumir
segjast heyra þigstynja. Notarðu ein-
hverja sérstaka öndunartækni við
sellóið?
„Ég tek ekki eftir hvernig ég anda
á sviðinu. En þegar ég var að byrja
að læra reyndi ég að vera meðvituð
um það — til að hjálpa mér. Það
eru nefnilega margir sem halda í sér
andanum þegar þeir spila. Það er
ekki gott, því þá verður maður enn
taugaveiklaðri. Maður slakar betur
á við djúpa öndun.“
Sumt tónlistarfólk er svo stressað
að það dreymir martraðir fyrir tón-
leika. Ertþú þannig?
„Mig dreymir oft að ég sé að
halda tónleika. Svo stend ég
skyndilega á gati í miðju tónverki.
Draumarnir geta líka verið á þá leið
að ég hreinlega gleymi að mæta á
tónleikana. Þannig eru draumfarir
mínar þegar ég er kvíðin, en þess á
milli dreymir mig ánægjulegri
drauma. Stundum eru þeir líka um
tónlist, því tónlist er stöðugt í höfð-
inu á mér. Ég er alltaf að syngja í
huganum, og oft er ég að „spila“
laglínur með fingrunum, eins og ég
sé að leika á píanó. Mér hefur verið
sagt að ég geri það meira að segja
þegar ég er sofandi!“
Þannig að sambýlismaður þinn
vaknar upp um nóttina við að þú ert
að hatnra einhverjar melódíur á
bakið á honum?
„Já,“ segir Bryndís bara og flissar.
Nú ertu í sambúð með Þórði
Magnússyni, sem er bráðefnilegt
tónskáld, enda sonur sjálfs Megas-
ar. Tekurðu stundum lagið með
tengdó?
„Nei, ekki ennþá. Enda held ég að
ég yrði hreint ömurlegur poppari.
Ég er nefnilega ekki nógu frjálsleg.
Ég hef verið alin upp í klassíkinni;
þar þarf ekki þessa ýktu sviðsfram-
komu sem poppið krefst. í klass-
íkinni getur maður gengið inn á
sviðið, varla brosað, spilað það sem
á að spila, hneigt sig og strunsað svo
út. í poppinu er þetta miklu meiri
sýning.. .þar þarf fólk að vera skæl-
brosandi og með alls kyns tilburði.“
Þú vilt sem sagt ekki dansa um á
sviðinu og veifa sellóinu eins og Ey-
þór Arnalds?
„Nei, ég held ekki. Ég er of lokuð
fyrir svoleiðis hegðun.“
En samt leikurðu mikið kammer-
músík með öðrum. Vildirðu kannski
heldur vera í einleikshlutverkinu?
„Hvort tveggja er skemmtilegt.
Auðvitað er gaman að spila sjálfur,
það er meira krefjandi því einleiks-
verk eru yfirleitt erfiðari. Ef ég er
mikið í þannig tónlist þá er ég í
betri æfingu. Það liggur þó ljóst fyr-
ir að það er meira fjör að spila með
öðrum. En ef illa gengur getur það
líka verið ömurlegt.“
Hvernig þá?
„Ja, við músíkantar erum gjarn-
an svo viðkvæmir. Við tökum oft
illa gagnrýni, sem er einmitt það
sem samspil gengur út á. Fólk þarf
að gagnrýna hvert annað ef vel á að
fara, en því miður eru margir sem
þola það ekki. Ég er þar ekkert und-
anskilin ef ég er þannig stemmd. í
kammermúsík þar sem fólk er í
nánu samstarfi er einnig mikið um
valdabaráttu. Fólk rífst um túlkun
og annað þess háttar, en svo vill líka
brenna við að upp komi ágrein-
ingsefhi og leiðindi sem hefur ekk-
ert með tónlist að gera. Það skeður
þegar persónuleikar fólks í litlum
og lokuðum hópi eins og í kvartett
eða tríói passa illa saman.“
Er þetta svona slœmt í Trio Nord-
ica, sem samanstendur af þér, Auði
Hafsteinsdóttur fiðluleikara og
Mónu Sandström píanóleikara?
„Nei, þar er allt eins og það á að
vera. Okkur kemur vel saman og
við getum sagt við hverja aðra það
sem okkur sýnist. Okkur finnst líka
gaman að hittast.“
Þú ert þá félagslynd?
„Nei, ég get ekki sagt það! Ég á
mína vini, en ég fer lítið á barina.
Fyrst þegar ég kom heim frá námi
var ég oft úti á lífinu, en svo náði ég
mér í Þórð, sambýlismann minn.
Meira þarf ég ekki... “
Nú er Þórður rúmlega átta árurn
yngri en þú. Finnurðu fyrir fordóm-
um út afþessum aldursmun ykkar?
„Eiginlega ekki. Alla vega hef ég
ekki orðið vör við þá. En mér væri
líka skítsama þó fólk væri eitthvað
að stinga saman nefjum.“
Sem sellóleikari finnst mörgum
karlmönnum þú sexí. Verðurðu
stundumfyrir kynferðislegri áreitni?
„Nei! Um daginn hringdi að vísu
í mig einhver gamall og fúllur karl
sem var að springa úr aðdáun á
mér. En ég er náttúrlega meira fyrir
yngri menn,“ segir Bryndís og
glottir. „Annars er ég það mikið
heima að ég tek ekki eftir að karl-
menn séu á eftir mér. Svo er ég líka
í sambúð.“
En svo við víkjutn aftur að músík-
inni. Hvað tekur nú við?
„Ég er að fara með Caput-hópn-
um í tónleikaferð til Ítalíu. Svo er
ég á leiðinni til Bandaríkjanna og
ætla að vera þar í tvo mánuði. Ég
mun búa hjá systur minni sem er
gift Ameríkana, og ætla fyrst og
fremst að æfa mig hjá þeim. Hérna
er nefnilega svo margt sem truflar.
Annars er framtíðin að mestu óráð-
in. Ég er ekki sú manngerð sem hef-
ur allt kortlagt fyrir framan sig. Ég
reyni bara að taka einn dag í einu.
Ég vil að lífið flæði... “
Jónas Sen
A föstudaginn kom spænski arkitektinn Enric Miralles til iandsins
tengslum við fyrirlestur sem hann heldur í kvöld.
Krístján Jóhanns arkitektúrsins
Spánverjinn Eric Miralles er einn þekktasti arki-
tekt heims. Arkitekt sem MORGUNPÓSTURINN hafði
samband við sagði að það væru um tíu nöfn í arki-
tektaheiminum sem allir
þekktu. Miralles tilheyrir
næsta flokki, svona svipað
og Kristján Jóhannsson,
sem nær ekki að vera við
hlið þeirra Domingos,
Carreras og Pavarotti í
óperunni. Arkitektafélag ís-
lands, í samvinnu við Bygg-
ingarlistadeild Listasafns ís-
lands og Norræna húsið,
hafa skipulagt fyrirlestraröð
um byggingalist og hönnun
og er koma Miralles í tengsl-
um við hana og talar hann í
Norræna húsinu í kvöld
klukkan átta.
Miralles er fæddur árið 1955
í Barcelona þar sem hann
lærði arkitektúr og útskrifað-
ist 1978. Hann vann með
Helio Pinón og Albert Viaplana að fjölmörgum
verkefnum á árunum 1973-1984 en hefur að und-
anförnu flutt fjölda fyrirlestra um verk sín vítt og
breytt um heiminn. Miralles er einkum þekktur fyrir
verk unnin í samstarfi við Carme Pinós en þau
hafa fengist við landslagsarkitektúr meðfram hönn-
un bygginga og leggja mikla áherslu á að mannvirki
falli vel inn í umhverfið. Það hefur til langs tíma ver-
ið draumur og/eða markmið íslenskra arkitekta —
kannski með misjöfnum árangri. -JBG
Þekktasta verk Miralles og Pinós er almennings- og
kirkjugarður í Barcelona.
sérstök tengsl, hvorki við vísindi né
trúarbrögð. Það sem verður fúndið
í verkunum er hins vegar ljóðrænn
formalismi og hversdagsleg hlut-
skyggni sett fram með snyrtilegu
donti. Tökum verk númer tvo sem
dæmi: meðalstór hvít plastplata
hefur verið boruð út þannig að göt-
in mynda þægileg fernislaga form,
við hvert horn plötunnar eru síðan
hengdar svart/hvítar ljósmyndir af
herbergishornum þar sem loftlist-
arnir mætast. Trúlega er þetta verk
„Stóri hvellur“ besta verkið á sýn-
ingunni, en mesti hvellurinn fer
fljótt úr því þegar það gæti, við
nánari skoðun, allt eins verið eftir
Hrein Friðfinnsson. Verk númer
þrjú minnir reyndar á formalisma
Kristjáns Guðmundssonar og verk
númer eitt hefði á góðri stund geta
verið gert kolektívt af þeim Jóni
Gunnari og Magnúsi Tómassyni;
að minnsta kosti er líklegra að
mönnum komi upphafi og endir
SÚM fremur í hug við skoðun á
sýningu Daníels Magnússonar, en
upphaf og endir heimsins.
■ Sýningin og verkin eru snyrti-
leg. Nöfn á verkum og texti á
sýningarblöðungi uppskrúfuð
alþýðufræði. Yfir sýningunni er
eins og eitthvað SÚM-slen, en
fyrir þá sem ekkert þekkja til
upphafs og endis SÚM er bent á
að fara á sýningunna sér til
skemmtunarog fróðleiks; það er
hins vegar Ijóst að þessi sýning
er hvorki upphaf né endir í list-
sköpun Daniels Magnússonar.
Hannes Lárusson
Dansspor í rétta átt
SVÖLULEIKHÚSIÐ í SAMVINNU VIÐ
ÍSLENSKA DANSFLOKKINN
1 Borgarleikhúsinu
JöRFAGLEÐI EFTIR AUÐI
BjARNADÖTTUR OG HáKON
Tuma Leifsson
Íslensk dansflóra er ekki fjöl-
skrúðug en nú er loks sprungin úí
ein rós á nær auðum akri. Jörfa-
gleði er í alla staði mjög vel heppn-
uð sýning. Hún gengur upp í góða
heild, með flottri tónlist sem feflur
vel að verkinu þó „leiklistargagn-
rýnandi“ hafi reynt allt til að beina
tónum hennar í eyru tónlistargagn-
rýnanda í sætinu við hliðina.
Sagan er einföld að hætti balletta.
Danssýningar rúma ekki nein
dramatísk „twist“ og maður sættir
sig alveg við einfaldan boðskap þó
honum sé komið til skila með jafn
einföldum symbólisma. Maður get-
ur þá einbeitt sér betur að dansin-
um.
Sagan er sögð með mishröðum
sporum og búningabreytingum og
hnykkt á henni með hæfilega stutt-
um textabrotum sem leikarar fara
með. Margrét Ákadóttir er áhrifa-
mikil sem öldruð Látra-Björg, Jak-
ob Þór sýslumannslegur og Stein-
unn Ólafsdóttir sannfærandi ein-
föld búrkona. Björn Ingi Hilmars-
son var vandlega falinn í Íslenska
dansflokknum sem segir allt um
dans leikarans.
Það er kannski ekki hægt að segja
að Auður Bjarnadóttir hafi algjör-
lega skapað sína eigin kóreógrafíu
— enda kannski til of mikils mælst
að við Íslendingar eignumst okkar
Mörtu Graham eða Pinu Bausch
— en hún hefur þó náð að skapa
góða heild með danssporum sínum
sem virðast sótt í klassískan mó-
dern dans, með léttum blæ úr hefð-
bundnum ballett og gömlum viki-
vökum, eins og maður ímyndar sér
að þeir hafi verið.
Með góðri hjálp lýsingar, leik-
mynda- og búningateiknara nær
Auður að skapa sterkar myndir sem
lifa með manni, að minnsta kosti út
vikuna, og sjálfsagt lengur. Upp-
hafssena er sterk og einföld og
mínímalískt alþýðustritið þróast út
í skemmtilegustu atriðin, á Jörfa-
gleðinni sjálffi. Hápunktur sýning-
arinnar er hinn erótíski dans, bæði í
hópsenum og í dúett Ástu Arnar-
dóttur og Hauks Harðarsonar
sem var frumlegasta atriðið, ef tfl
vill vegna þess hve hreyfingar
hreyfimannsins voru magnaðar í
þessu hlutverki sem og hlutverki
Hangiguðs, og ólíkar hinum lærðu
og skóluðu hreyfingum dansflokks-
ins. Þarna liggja ef til vill möguleik-
ar á sjálfstæðum íslenskum dansstíl.
Af dansflokksfólki bar mest á
Láru Stefánsdóttur og Sigrúnu
Guðmundsdóttur sem glöddu
dansaugað.
Leikmynd Sigurjóns Jóhanns-
sonar er hæfilega sparleg og gest-
risin við verkið. Ásamt ljósahönn-
un Lárusar Björnssonar skapar
hún fallega stemmningu með
snjöllum og einföldum lausnum.
Þá eru búningar Sigurjóns einn
besti þáttur sýningarinnar.