Helgarpósturinn - 27.02.1995, Blaðsíða 8

8
MORGUNPÓSTURINN FRÉTTIR
MÁNUDAGUR 27. FEBRÚAR 199£
„Hin íslenska leyniþjónusta“
Engin lögqjöf um starfsemi
eða skipulag stofnunarinnar
í lokaritgerð Haraldar B. Böðv-
arssonar í lögfræði við Háskóla Is-
lands er meðal annars íjallað um
hina íslensku leyniþjónustu. Þar
kemur fram að ekki sé til löggjöf
um starfsemi eða skipulag þeirrar
stofnunar. Sagt er að þessir lög-
gæslustarfsmenn íslenska ríkisins
hafi eftirlit með sendimönnum er-
lendra ríkja og þá íslendinga sem
teir umgangist. Einnig falli undir
þá brot gegn stjórnskipan íslenska
ríkisins og æðstu stjórnvöldum
þess, brot gagn valdstjórninni og
landráð. Þessir aðilar hafi ótvíræða
heimild til þess að beita hlerunum,
stöðvun og skoðun póstsendinga
og beitingu annarra sérlaga með
vísan til öryggis ríkisins. Síðan segir
að vegna öryggis íslenska ríkisins sé
ekki fjallað nánar um athafnir þess-
ara aðila í ritgerðinni.
á
p*
Svavar Gestsson „Leynd og skortur á reglum vekur oft
tortryggni og það er slæmt.“
Svavar Gestsson
Alvarlegt um-
hugsunarefni
fyrír löggjafa-
samkunduna
Þarfað fylgjast grannt með þessu máli.
Ég er þeirrar skoðunar að það eigi ákveðinni stofnun sem fari eftir
að vera lagagrundvöllur fyrir allri
starfsemi í ríkisstofnunum, skýr
lagagrundvöllur. Ef það er rétt sem
fram kemur í MORGUNPÓSTINUM
er það alvarlegt umhugsunarefni
fyrir þá sem sitja á löggjafasamkom-
unni. Ég tel að það kalli á að farið sé
yfir málið. Ég tel í sjálfu sér að það
eigi að vera til aðferðir sem eru til
þess ætlaðar að stuðla að sem bestu
öryggi til dæmis þjóðhöfðingjans og
erlendra gesta. Én það á þá að
byggjast á tilteknum lögum. Ég segi
fyrir mitt leyti að ég mun fylgjast
mjög grannt með þessu máli og
reyna að finna skoðanabræður og -
systur á Alþingi sem myndi veita því
lið að á málinu verði tekið.“
Á þessum málum að vera sinnt af
ákveðnutn lagaheimildum og regl-
um?
„Að sjálfsögðu, en það getur vel
verið einhver þeirra stofnana sem
fyrir eru. Þetta á að lúta almennum
lögmálum og regium í íslenska
stjómkerfinu en á ekki að dansa
laust utan við allt stjórnkerfið.“
Það er einnig talað um brot gegn
valdstjórnitini og landráð svo eitt-
hvað sé nefnt. A það að vera sam-
hangandi?
„Ég tel að minnsta kosti að Al-
þingi eigi að ræða málið og mynda
sér skoðun á því hvernig reglur eiga
að vera til og hver á að fara með
framkvæmdavaldið. Leynd og
skortur á reglum vekur oft tor-
tryggni og það er slæmt.“ ■
Haraldur er sonur lögreglustjór-
ans í Reykjavík, Böðvars Braga-
sonar og vann um langt skeið hjá
lögreglunni, meðal annars hjá Út-
lendingaeftirlitinu áður en hann
sarndi ritgerðina.
Jóhann Jóhannsson, aðstoðar-
lögreglustjóri hjá Útlendingaeftir-
litinu, vildi hvorki játa því né neita
hvort ofangreind lýsing eigi við um
Útlendingaeftirlitið og þrátt fyrir
að annar fyrrum starfsmaður hafi
staðfest að þessi starfsemi fari þar
fram segir hann aðeins að þetta sé
ekki að finna í starfslýsingu þeirra.
Að öðru leyti vísaði hann á Böðvar
Bragason og dómsmálaráðuneytið.
Böðvar sagði enga sérstaka stofnun
sinna þessu en gat ekki neitað að
einhverjir aðilar innan lögreglunn-
ar heíðu þessi mál á sinni könnu.
Hann sagði að íslensk stjórnvöld
Þorsteinn Pálsson
„Þessi mál
eruáábyrgð
lögreglunnar“
Viðkomandi lögreglumenn eru staðsettir
víðs vegarum landið.
„Það er hlutverk lögreglunnar
að fylgjast mcð að lögum í landinu
sé fylgt og þar á meðal ákvæðum
hegningarlaganna sem lúta að ör-
yggi ríkisins. Það er einfaldlega hið
almenna lögbundna hlutverk lög-
reglunnar. Hún hefur engar aðrar
heimildir gagnvart einstökum
greinum hegningarlaganna en
öðrum. Til að mynda er ekki hægt
að hlera síma nema samkvæmt
dómsúrskurði."
/ ritgcrðinni er fullyrt að ákveðnir
löggœslumenn haft eftirlit mcð
sendimönnum crkndra ríkja og h-
lendingum sem þcir umgangast
ásamt brotum gegn stjórnskipan
rikisins og œðstu stjórnvöldum þcss,
brot gegn valdstjórninni og landráð.
Hefur Útlendingaeftirlitið eða ein-
hver sérstök deild lögreglunnar þctta
verksvið?
„Þetta er bara á ábyrgð lögregl-
unnar og lögreglan lögum sam-
'kvæmt á að framfylgja lögum í
landinu og fyigjast mcð þvi að
þeint sé framfylgt. Það er hennar
hlutverk.“
Hvar eru þeir aðilar staðsettir
sem hafa kunnáttu til að brégðast
við niálum afþessti tagi?
„í einstökum lögregluliðum á
landinu. Það er lögreglulið í hverju
lögsagnarumdæmi landsins undir
yfirstjórn lögreglustjóra í Reykja-
vík og sýslumanna annars staðar.
Þessir lögregiumenn eru staðsettir
í lögreglustöðvum víðs vegar um
land.“
Eru þcir ekki staðsettir sérstaklcga
hjá Útlcndingacftirlitinu eða undir
RLR?
„Lögreglustjórar skipa bara
mönnum til verka frá einum degi
til annars hvar sem er á landinu.
Þeim ber að fylgja eftir íslenskum
lögum og það gera þeir undir yfir-
stjórn lögreglustjóra og sýslu-
manna.“
Böðvar Bragason segir að þcssum
tnálum sé sinnt. Kannast þú við
það?
„Ég man bara eftir því þegar ég
var strákur, þegar Hafravatnsmál-
ið kom upp sem frægt var f blaða-
umíjöllunum. En það eru nú all-
margir áratugir síðan.“
Þarf ekki að fást við þessi mál
regiulega?
„Við erum ekki að fylgjast með
daglegum störfum lögreglunnar í
ráðuneytinu."
En cr ckki ákveðin stofnun scm
sinnir vcrkefnum af þessum toga
þcgar þau koma upp?
„Þetta er bara á ábyrgð hvers
Finnur Ingólfsson
Ekkert pukur
má viðgangast
Þarfskýra lagastoð.
„Þetta kom mér á óvart. Ég hafði
bara aldrei heyrt að svona starfsemi
væri stunduð.“
Er þetta ekki starfsemi sem verður
að sinna?
„Ég skal nú viðurkenna að ég hef
ekki leitt hugann að því hvort þetta
sé nauðsynlegt. Það á náttúrlega
ekki að vera að fylgjast með fólki.“
Finnst þér ástceða til þess að fá á
hreint hvað er hœft í þessum fullyrð-
ingum?
„Já, mér finnst að þetta þurfi að
liggja ijóst fyrir að slíkt sé gert og
það sé ekki einhver leynd sem yfir
því hvílir. Erlendir sendimenn vita
sjálfsagt að þetta sé gert. Það veitir
aðhald að því leyti en það á ekki
neitt pukur að viðgangast í þessurn
efnum. En það verður að fá á hreint
hverjir sinna þessum verkefnum og
það sé gert fyrir opnum tjöldum.
Mér finnst eðlilegt að það sé eftirlit
með starfsemi erlendra aðila hér á
landi en ekki að það sé gert með
einhverri leynd eða njósnastarf-
hefðu „litið í þessi horn“ en vísaði á
dómsmálaráðuneytið.
Þorsteinn Geirsson, ráðuneyt-
isstjóri í dómsmálaráðuneytinu,
sagði í viðtali við blaðið að þeir hafi
leiðir til að bregðast við þeim brot-
um sem talað er um en ekki sé um
sérstaka stofnun að ræða. Hann
sagði að þekking og geta væri til
staðar til þess að bregðast við slík-
um málum en neitaði alfarið að
segja hvort hún væri hjá Útlend-
ingaeffirlitinu, RLR, eða á öðrurr
vettvangi.
Flestir aðrir viðmælendur blaðs
ins gerðu ráð fyrir að Útlendinga-
eftirlitið sinnti þessum málum oj
menn töldu sig meðal annars haf;
rökstuddan grun um ólöglega
símhlustanir.
-Pálmi Jónassor
Þorsteinn Pálsson, dómsmálaráðherra „Þetta er bara á
ábyrgð hvers lögreglustjóra fyrir sig að framfylgja lög-
um. Það fer svo bara eftir verkefnum á hverjum tíma
hvernig hann skipar sínum mönnum til verka.“
lögreglustjóra fyrir sig að fram-
fylgja lögum. Það fer svo bara eftir
verkefnum á hverjum tíma hvern-
ig hann skipar sínum mönnurn til
verka.“
Yfírmaður Útlendingaeftirlitsins
vildi hvorki játa né neita því að
svona starfsemi vteri vistuð hjá þeim
og myndi ekki gefa það upp ef svo
vtvri. Er ástatða til að ivtla að þeir
vinni i þcssum málum?
„Útlendingaeftirlitið starfar
undir yfirstjórn lögreglustjórans í
Reykjavík og það kemur ekki
öðruvísi að lögreglumáJunum en
að lögreglustjórinn er æðsti yfir-
maður þess.“
Ráðuncytisstjórinn hjá þcr scgir
að þekking og geta sé til staðar og
þcssum verkefnum hafi verið sinnt.
Þarf þjóðin ckki að vita hverjir sjá
um þessi mál og hvaða reglum sé
fylgt eins og tíðkast víðast hvar ann-
ars staðar?
„Það er mjög skýrt að lögreglan
fylgir fram lögum undir yfirstjórn
lögreglustjóra á hverjum stað.“
Þú telur ckki að það þurfi scrstak-
ar reglur cða stofnun til að sjá um
mál afþessu tagi?
„Ekki aðra en lögregluna. l.ög-
reglan hefúr það verksvið að fram-
kværna íslensk lög og að halda
uppi lögum og reglum.“ ■
Finnur Ingólfsson „Það verður að fá á hreint hverjir sinn.
þessum verkefnum og það sé gert fyrir opnum tjöldum.
semi. Hvað varðar brot gegn vald-
stjórninni og landráð þekki ég ekki
lög og reglur sem farið er eftir en
þeim málum verður að sinna. Það
þarf hins vegar að vera skýr laga-
stoð fyrir því. Þeir aðilar sem eftir
litið er með eiga að vita að me
þeim sé fýlgst og geti þar af leiðanc
gætt sín og geti leitað réttar síns e
svo ber undir." ■