Helgarpósturinn - 23.11.1995, Qupperneq 10

10
FIMMTUDAGUR 23. NÓVEMBER1995
m
Útgefandi: Miðill hf.
Framkvæmdcisfjóri: Þorbjörn Tjörvi Stefánsson
Ritstjóri: Karl Th. Birgisson
Ritstjómarfulltrúar: Guðrún Kristjánsdóttir
Stefán Hrafn Hagalín
Setning og umbrot: Helgarpósturinn
Filmuvinnsla og prentun: Prentsmiðjan Oddi hf.
Skáldið og
sagan
Það er með ólíkindum hversu mikilli
geðshræringu gömul smásaga eftir
Hrafn Gunnlaugsson hefur valdið hjá
hluta menningarelítu landsins að undan-
förnu. Sagan, sem birtist í heild í Helgarpðstin-
um í dag, kom fyrst út fyrir sex árum en var
lesin í útvarp í síðustu viku með þeim afleið-
ingum að helztu menningarforkólfar landsins
mega ekki vatni halda sökum hneykslunar.
Öllum, sem lesa söguna, má ljóst vera að
persónur hennar vísa til þjóðþekktra per-
sóna, sem sagt Halldórs Laxness, Auðar konu
hans, frú Vigdísar Finnbogadóttur og Hrafns
sjálfs, auk frú Jacqueline Picasso. Þetta var
Ijóst strax fyrir sex árum þegar sagan kom út
og eru því lítil tíðindi núna.
Af hverju þá þessi geðshræring? Hluti skýr-
ingarinnar er eflaust sá, að skáldið á Gljúfra-
steini getur fyrir elli sakir ekki brugðizt á
nokkurn hátt við flutningi sögunnar, þar sem
augljóslega er veitzt beint og óbeint að hon-
um sjálfum. Það er sem sagt litið á flutninginn
sem ómaklega árás á örvasa gamalmenni og
eiginkonu hans. Hins vegar verður að benda
á, að þessi meinta árás var líka til staðar fyrir
sex árum þegar sagan kom fyrst út.
En það hefur ýmislegt gerzt á sex árum. Lík-
lega hafa engir aflað sér fleiri og heiftræknari
óvina á síðustu misserum en einmitt Hrafn
Gunnlaugsson. Þær deilur allar hafa orðið til
þess að hér er orðinn til vísir að nýju menn-
ingarstríði í stað þess sem geisaði í kalda
stríðinu. Þar skipast fylkingar ekki lengur eft-
ir pólitík, heldur eftir tryggð við einstaklinga
og hatri á þeim.
Meðal hörðustu andstæðinga Hrafns eru
ekki sízt þeir sem nú móðgast mest fyrir hönd
Nóbelskáldsins og eiginkonu hans, en þögðu
þunnu hljóði fyrir sex árum þegar sagan sá
fyrst dagsins ljós. Sá grunur læðist að, að það
sé ekki umhyggja fyrir Gljúfrasteinshjónum
ein sem ræður hér ferð, heldur Þórðargleði —
tilhugsunin um enn eitt tækifærið til að
klekkja á Hrafni Gunnlaugssyni.
Hrafni hefur hins vegar tekizt að sýna
hversu hlálega auðvelt hann á með að kalla
fram heiftarleg viðbrögð í þjóðarsálinni. Það
þarf ekki meira til en gamla sögu um uppdikt-
aða veizlu í ráðherrabústaðnum.
Helgarpósturinn
Vesturgötu 2
101 Reykjavík
Sími: 552-2211 Bréfasími: 552-2311 Netfang: hp@centrum.is
Bein númer: Ritstjórn: 552-4666, símbréf: 552-2311,
fréttaskotið: 552-1900, tæknideild: 552-4777,
auglýsingadeild: 552-2211, símboði: 84-63332,
símbréf: 552-2241, dreifing: 5524999.
Áskrift kostar kr. 800 á mánuði ef greitt er með
greiðslukorti, en kr. 900 annars.
Varðhundurinn geltir
Þorsteinn Pálsson geyr mjög
þessa dagana. Á meðan út-
hafshagsmunir íslendinga eru
að komast í verri klemmu en síð-
an sú víking hófst virðist ráð-
herrann hafa fundið sjálfan höf-
uðóvin sjávarútvegsins, nefni-
Stjórnmál
Mörður
Árnason
lega þá sífellt fjölmennari sveit
innan og utan þings sem telur
eðlilegt að gera nýtendum
þjóðarauðlindarinnar að greiða
gjald fyrir afnot sín af henni.
Hljóðin upphófust í umræð-
um um veiðileyfagjaldstillögu
Ágústs Einarssonar og fleiri
Þjóðvakamanna á Alþingi. Þor-
steinn lagðist af þunga gegn til-
lögunni og náði nýjum hæðum í
pólitískum málflutningi á síðari
tímum með því að ráðast á
frummælandann sem málsvara
stórfyrirtækja í sjávarútvegi,
sem ætluðu með hinu nýja
gjaldi að kremja síðasta triliu-
karlinn undir fótum sér. Ágúst
þakkaði fyrir sig með alkunnum
hætti og fékk fyrir áminningu
frá þingforsetanum, flokksbróð-
ur Þorsteins.
Nýjar skattatillögur
Síðan hefur Þorsteinn verið í
sjónvarpinu og nú síðast á Fiski-
þingi og haldið áfram að gelta.
Það er reyndar sérkennilegt að
Þorsteinn heldur fast við að
kalla veiðileyfagjaldið skatt á
sjávarútveginn. Hér fari sumsé í
flokkum menn með reidda hnífa
að undirstöðuatvinnuveginum,
sennilega fyrir öfundar sakir, og
vilji einkum ná sér niðrá þeim
sem mestir eru aumingjarnir:
litlu fyrirtækin, landsbyggðin og
nú síðast fólkið í frystihúsun-
um. Sjálfur virðist Þorsteinn þó
enganveginn fráhverfur aukinni
skattheimtu í greininni, og lýsti
sig á Fiskiþinginu reiðubúinn að
leggja á sjávarútvegsfyrirtækin
stighækkandi tekjuskatt — sem
mundi skapa þeim síðri skatta-
stöðu en öllum öðrum fyrirtækj-
um í landinu!
Þetta er merkileg yfirlýsing
þótt skrítin sé vegna þess að
hún sýnir að sjávarútvegsráð-
herra hefur komið auga á eitt af
þeim vandamálum sem veiði-
leyfagjaldi er stefnt gegn; nefni-
lega það sem skapast af sífelld-
um sveiflum í afkomu sjávarút-
vegsins. Þær hafa í stórum
dráttum verið „leystar" hingað
til með grófgerðum og klunna-
legum aðferðum, annarsvegar
gengisfellingum þegar illa árar,
hinsvegar þenslukapphlaupi og
launahækkunum þegar betur
gengur. Með skynsamlegri skip-
an veiðileyfagjalds mætti að
nokkru jafna þessar sveiflur.
Stighækkandi tekjuskattur á ein-
ungis eina atvinnugrein er hins-
vegar afleit hugmynd; þótt ekki
væri nema vegna þess að í slíkri
skipan mundu fyrirtækin leita
allra leiða til að komast hjá
reikningslegum hagnaði.
iaid — gengi
ukaskanur
V<
vii
Það er líka merkilegt að Þor-
steinn hefur reynt að hræða frá
fylgi við veiðileyfagjald með því
að henda á lofti nýleg ummæli
Brynjólfs í Granda, sem sagði
að gjaldinu yrði að fylgja gengis-
lækkun til að fyrirtækin yrðu
ekki of hart úti. Afleiðingin yrði
samkvæmt Þorsteini almenn
kjaraskerðing, og yrði þá lítið úr
réttlætinu þegar menn hefðu
ekkert lengur að borða.
Fræðingar sumir — til dæmis
Snjólfur Olafsson uppí Háskóla
— hafa reyndar talað um að
gengisbreytingar væru eðlilegur
þáttur í tilkomu veiðileyfagjalds
og reyndar tengt það við al-
mennar skattalækkanir. í gróf-
um dráttum mundi útgerðin
borga fyrir afnot af miðunum en
hagnast á móti af lægra gengi
sem um leið kæmi öðrum út-
flutningsatvinnuvegum til góða.
Ríkissjóður (og sjóðir sveitarfé-
laga?) mundu fá inn fé af gjald-
inu en í þess stað lækka virðis-
aukaskattinn, sem er hvort sem
er hættulega hár. Gengislækkun
þrýstir upp vöruverði til al-
mennings en lækkun virðisauka-
skattsins jafnar það út á móti.
Þetta væru auðvitað vanda-
samar efnahagsaðgerðir og að
mörgu að hyggja. Flestir hag-
fræðingar eru hinsvegar sam-
mála um að það kerfi sem eftir
stæði hentaði okkur betur en
það sem við búum við nú. Og
það er auðvitað bara lýðskrum
að kalla slíkar hugmyndir ósk
um kjaraskerðingar einsog Þor-
steinn leyfði sér á Fiskiþinginu.
Einmitt hugmyndir af þessum
toga, framtíðarhorfur og ýmsar
spásagnir þyrfti að athuga
vandlega núna þessi misseri
þannig að menn geti ræðst við
um þessar tillögur og búið sig
undir breytingar í takt við rétt-
lætiskennd þjóðarinnar. Engum
stendur nær að taka forustu um
slíka könnun og umræðu en ráð-
herra sjávarútvegsmála.
„Það er sérkermilegt að Þorsteinn heldur fast uið að
kalla veiðileyfagjaldið skatt á sjáuarútveginn... Sjálf-
ur uirðist Þorsteinn þó engan ueginn fráhuerfur auk-
inni skattheimtu ígreininni, og lýsti sig á Fiskiþing-
inu reiðuhúinn að leggja á sjáuarútuegsfyrirtœkin stig-
hœkkandi tekjuskatt—sem mundiskapa þeim síðri
skattastöðu en öllum öðrum fyrirtœkjum í landinu!11
Hagsmunir í hættu
Sjávarútvegsráðherrann er
hinsvegar upptekinn við annað
en að móta framtíðarstefnu með
efnahagslega skynsemi og þjóð-
arhag fyrir brjósti. Hann lítur á
sig sem fulltrúa tiltekinna afla í
samfélaginu og óttast nú óæski-
legar heimsóknir.
Varðhundurinn geltir.
í hættu eru hagsmunir hins
nýja aðals á íslandi, þeirra sem
næsta ríkisstjórn Sjálfstæðis-
flokks og Framsóknarflokks á
undan þessari afhenti einkarétt
á þjóðarauðlindinni fyrir um
það bil tólf árum. Það eru þessir
hagsmunir sem Þorsteinn Páls-
son ver nú um stundir með kjafti
og klóm, einsog sést bæði af
orðbragðinu á sjávarútvegsráð-
herra á þinginu, lýðskruminu í
fjölmiðlum, og ekki síður „til-
boðinu“ um sérstök skattalög
fyrir sjávarútvegsfyrirtæki: Allt,
allt, nema að sægreifarnir þurfi
að sjá á bak sínum nýfengnu for-
réttindum.
Höfundur er íslenskufræðingur
Palladómur
Útvarpsstjórinn og siðferðisþrekið
Séra Heimir Steinsson hefur
reynst hafa annan mann að
geyma en flestir hugðu þegar
hann fór úr embætti Þingvalla-
prests pg settist í stól útvarps-
stjóra. Á þeim tíma var útbreidd
skoðun að Heimir væri grandvar
guðsmaður, máski óþarflega orð-
margur þegar sá gállinn var á
honum, en í grundvallaratriðum
sómakær og vel kristinn. En séra
Heimir hefur reynst vera úlfur í
sauðargæru, eða að minnsta
kosti virðast notendur Ríkisút-
varpsins ekki velkjast í vafa um
það.
Athugulir áhorfendur og hlust-
endur, en þó sérstaklega roskið
fólk sem lætur ekki bjóða sér
hvaða ósóma sem er, hafa hvar-
vetna þóst sjá hvernig siðgæðið
er á undanhaldi í dagskránni að
undanförnu. Þetta fólk hefur
reynt að bera hönd fyrir höfuð
sér í lesendadálkum dagblaða og
símatímum útvarpsstöðva. Það
er ekki ofmælt að þar séu farnar
að vakna áleitnar spurningar um
siðferðisþrek útvarpsstjórans,
ekki síst eftir að Ríkisútvarpið
efndi til samfarakeppni milli
landshluta sem haldin er í sjón-
varpinu vikulega.
Hinir sárgrömu áhorfendur
vilja vita hvort það sé ekki fremur
á færi einkaaðila að veita slíku
efni inn í stofur landsmanna og
vilja að erótíkinni — eða á bara
ekki hreinlega að kalla það klám
— fari að linna. Þeir krefjast þess
að vita hvern hlut útvarpsstjóri
eigi að máli, hvort það sé ef til vill
sérstakt forgangsatriði hjá hon-
um að veita klámefni inn í stofur
landsmanna og hvort forsvaran-
legt sé að almennir borgarar séu
látnir greiða fyrir svonalagað. Og
hvernig er þá ástatt fyrir guð-
fræðinni hjá prestlærðum manni
sem stjórnar svona fjölmiðli; er
hann ef til vill handgengnari sög-
unni um Súsönnu í baðinu en öðr-
um hlutum ritningarinnar?
Ekki þykir þetta síður alvarlegt
vegna þess að séra Heimir hefur
verið orðaður við forsetafram-
boð, og ef ekki Bessastaði þá
máski biskupsembættið. Og því
spyrja notendur Ríkisútvarpsins
eðlilega: Hvers er að vænta af
þessum stofnunum ef þær lenda í
höndunumn á séra Heimi?
„Huernig erþá ástatt fyrir guðfrœðinni hjá prestlærð-
um manni sem stjórnar suona fjölmiðli; erhann eftil
vill handgengnari sögunni um Súsönnu í baðinu en
öðrum hlutum ritningarinnar?“