Helgarpósturinn - 23.11.1995, Blaðsíða 22

dag að borða á restaurant, en
ég hafði ekki efni á því að
kaupa mynd eftir hann þá. Ég
var bláfátækur og algerlega
óþekktur rithöfundur frá eyju
norður í höfum sem enginn
vissi að væri til. En ég hef^alltaf
séð eftir því að hafa ekki selt
jakkann minn eða jafnvel
skóna og keypt eina mynd, eða
bara hætt algerlega að borða,
ekki vegna þess að ég hefði
fjárfest í ómetanlegum verð-
mætum, heldur vegna þess að
mynd eftir Leónardó er institu-
sjón sem hefur eigið líf og mað-
ur getur gengið inn í þegar all-
ar aðrar institusjónir hafa lok-
að ... eða verða óþolandi. Ég
hlakka afskaplega mikið til að
fá að sjá sýninguna sem þú
ætlar að færa okkur. Það er
mér mikill heiður, ég endurtek,
að fá að hitta þig í eigin per-
sónu.
Og nú gerði Madame litla
hreyfingu. Hún losaði hönd
sína og Skáldsins og strauk
honum blíðlega um vangann
með löngum grönnum fingrum
og sagði:
— Mig hefur líka alltaf lang-
að til að eiga stund með þér og
nú gefst mér tækifæri að koma
erindi mínu á framfæri og fara
þess auðmjúklega á leit við
slíkt stórskáld sem þú ert, að
skrifa formálsorð að sýningar-
skránni sem verður gefin út í
tilefni sýningarinnar. Þó ekki
væru nema fáeinar línur, þá
myndi slíkt gefa skránni ómet-
anlegt listrænt gildi.
Það var eins og álfkona hefði
snert Skáldið með töfrasprota.
Hann greip báðar hendur Ma-
dame og buktaði sig og beygði
og sagði:
— Minn er heiðurinn, minn
er heiðurinn. í rauninni er ég
alls ekki þess verður að skrifa
um snilling sem Leónardó, en
ef þetta er þín einlæg ósk, þá
skal ég gera mitt besta og
reyna að setja saman eitthvað
sem hvorugt okkar þarf að
skammast sín fyrir.
Eiginkona Skáldsins stóð
álengdar og kvikaði augum
órólega á Skáldið og Madame.
Einkalæknirinn og þernan
stilltu sér upp bak við vinnu-
veitanda sinn og kinkuðu kolli
út í loftið, eins og fuglar sem
eiga von á óveðri. Eiginkonan
leit loks ásakandi á móttöku-
stjórann sem brosti vandræða-
lega og vissi ekki upp á hverju
hann ætti að taka. Svo gekk
eiginkonan til ráðherrans og
dæsti:
— 0, hann Snorri er orðinn
svo ruglaður. Blessuð konan
að þurfa að hlusta á bullið úr
honum. Ég vona að ég þurfi
ekki að skammast mín fyrir
hann. Hvað er hann eiginlega
að segja við þessa konu?
Ráðherrann, sem skildi út-
lensku, reyndi að brosa á móti
og sagði:
— Ja, ef ég gæti nú þýtt allt
það sem hann segir. Ég held
þau séu aðallega að tala um
myndirnar eftir eiginmann
hennar heitinn.
En svo sá ráðherrann að sú
skýring gat tæplega átt við þau
innilegu blíðuhót sem fóru
fram á miðju gólfi, svo ráðherr-
ann beindi athygli frúarinnar
annað og sagði:
— Má ég ekki bjóða þér upp
á eitt kampavínsglas, áður en
við setjumst til borðs?
Eiginkonan greip þetta boð á
lofti. Hún gekk þétt upp að
Skáldinu og sagði:
— Ráðherrann er að bjóða
upp á kampavín.
Skáldið leit augnablik upp
frá Madame og sagði:
— Já, fáðu þér þá kampavín.
Frúin gekk til baka og náði
sér í glas og kom svo strax aft-
ur og togaði í jakkalaf Skálds-
ins.
— Ráðherrann vill að við
skálum, sagði hún hvasst og
sendi um leið hatursfullt
augnaráð til Madame.
Madame leit á móti eins og
hún hefði ekki hugmynd um
hver þessi kona væri og spurði
FIMMTUDAGUR 23. NÓVEMBER 1995
Skáldið á frönsku:
— Hvað er þessi kona að
segja, vill hún eitthvað?
Skáldið leit á konu sína eins
og hún væri honum öll fram-
andi og skoðaði hana augna-
blik, áður en hann svaraði Ma-
dame:
— Þessi kona giftist mér fyr-
ir mörgum árum. Nú vill hún
að við skálum við ráðherrann.
Madame skoðaði eiginkon-
una úr mikilli hæð, en sagði
svo vingjarnlega:
— Það gleður mig að kynn-
ast konunni þinni. Sú kona
hlýtur að vera hamingjusöm
sem er gift snillingi eins og þér.
Eigum við ekki að skála með
ráðherranum.
— Skálum, sagði Skáldið og
skimaði frá sér muninn í kring-
um sig eftir kampavínsglasi.
„Eiginkonan stappaði
í gólfið eins og mannýg
kind og hvíslaði milli
samanbitinna tanna:
— Snorri, Snorri,
viltu hœtta að káfa
á konunni. “
— Þjónninn stendur á bak
við þig, sagði eiginkonan og
sneri Skáldinu við, sem rak sig
um leið utan í Madame, þannig
að hún þurfti að stíga til hliðar.
— Fyrirgefðu, fyrirgefðu,
sagði Skáldið og buktaði sig
eina ferðina enn fyrir Madame
og tók síðan glasið úr höndum
konu sinnar og rétti Madame.
Madame tók við glasinu og
lyfti því og lét gem hún sæi
ekki hvaðan glasið var tekið.
Skáldið þaut eftir öðru kampa-
vínsglasi og var óðar kominn
til baka og ætlaði að skála, en
var of seinn. Eiginkonan tók
kampavínsglasið úr hendi
hans og dreypti á því. Skáldið
leit ögn undrandi á konuna
sem hafði tekið af honum glas-
ið, brosti svo afsakandi til Ma-
dame og fór eftir nýju glasi.
Eitt andartak stóðu þær and-
spænis hvor annarri, Madame
og eiginkonan. Madame setti
stút á munninn og horfði yfir
glasbarminn á eiginkonuna
eins og hún væri að kyssa
hana gegnum vínið. Eiginkon-
unni svelgdist á og átti í basli
með að ná vasaklút upp úr
veskinu sínu til að hósta í. Ma-
dame beindi augunum ofan í
glasið og lést vera að lykta af
víninu. Skáldið sneri aftur og
hafði sullað smákampavíni yfir
handarbak sér í bægslagangin-
um. Madame dró silkiklút út úr
kjólerminni og þurrkaði
þrúgnatárin gullnu af hönd
Skáldsins eins og hún væri að
búa um viðkvæmt sár.
Ráðherrann, sem horfði á
aðfarirnar með síauknum
óróa, klappaði saman höndun-
um og hélt stutta tölu og bauð
viðstadda velkomna og bað þá
að skála „fyrir þessari ánægju-
legu samverustund sem mun
tryggja enn nánari og aukin
menningarsamskipti meðal
svo ólíkra þjóða“.
— Nú skálum við, sagði ráð-
herrann og lyfti glasi sínu og
Skáldið skálaði við Madame og
horfði djúpt í augun á henni.
Eiginkonan virtist hafa gefist
upp í bili og leitaði annarra
ráða. Hún gekk til ráðherrans
og sagði:
— Eg er því miður ekki svo
vel að mér í útlensku og get því
ekki fylgst með því, hvað
Snorri er að segja við konuna,
en mér þætti vænt um að vita
það, ef hann er að segja ein-
hverja endaleysu, því hann á
það til að rugla saman fólki og
það getur verið mjög óþægi-
legt að leiðrétta slíkan mis-
skilning eftir á.
Ráðherrann reyndi þegar í
stað að gera sem minnst úr
öllu og sagði:
— Hann er bara að bjóða
hana innilega velkomna, eins
og siður er í hennar landi.
— Já, hann býður hana svo
sannarlega „innilega" vel-
komna, sagði eiginkonan, en
geturðu spurt þessa heiðurs-
frú að því, hvað almennilegir
skór kosta í heimsborginni?
Ráðherrann hleypti brúnum,
eins og hún hefði ekki almenni-
lega skilið hvað eiginkonan
ætti við.
— Hvernig skór? spurði ráð-
herrann.
— Almennilegir skór, svar-
aði eiginkonan, einmitt svona
skór eins og ég er í.
Ráðherrann leit niður í gólfið
og sá að eiginkonan var í skóm
úr krókódílaskinni.
Ráðherrann hikaði, en eigin-
konan þrýsti á og sagði:
— Mér þætti mjög vænt um
ef þú vildir spyrja hana að
þessu.
Og nú leit ráðherrann á
skóna sem Madame var í. Það
voru ósköp látlausir svartir
skór og langt frá því að nokkr-
um manni dytti í hug að taka
eftir þeim. En vegna þess hvað
andrúmsloftið var rafmagnað,
sá ráðherrann sig knúða til að
verða við þessari ósk eiginkon-
unnar og gekk til Skáldsins og
Madame ásamt eiginkonunni
og sagði:
— Fyrirgefið að ég trufla, en
ég hef alltaf haft svo mikinn
áhuga á skóm, segið mér Ma-
dame, hvað kosta góðir skór í
heimsborginni í dag?
— Skór, át Madame upp og
leit á skó ráðherrans sem voru
afskaplega fínir með spennu á.
— Því miður veit ég það
ekki, svaraði Madame, vegna
þess að mínir skór eru allir sér-
smíðaðir. Gilbert, sá heims-
frægi arkitekt og hönnuður,
sem er eigandi að einu af stóru
tískuhúsunum, notar mitt mál
til að smíða eftir módelskó. Og
ef skórnir takast vel, þá sendir
hann mér alltaf módelin sér-
staklega sem gjöf. Þessir skór
sem ég er í núna, voru smíðað-
ir fyrir nokkrum vikum síðan.
Þeir fást ekki á almennum
markaði. Ef það ætti að kaupa
þá í tískubúð, þyrfti að gefa
fyrir þá bílverð, en í heims-
borginni spyrjum við ekki um
verð, slíkt er smáborgaralegt
pjatt.
Ráðherrann þýddi fyrir eig-
inkonuna og sagði:
— Madame segir að það
þurfi að borga heilt bílverð fyr-
ir skóna sem hún er í, því þeir
séu sérsmíðaðir af Gilbert.
Eiginkonan leit undrandi á
skóna. Nú var áhugi Skáldsins
vakinn á skónum.
— Þetta eru ekki skór, sagði
Skáldið. Þetta er skúlptúr.
Þessir skór eru skúlptúr.
Og nú losaði Madame um
skóinn og rétti fram fótinn og
gaf Skáldinu merki um að taka
skóinn til að skoða hann.
Skáldið beygði sig niður, tók
um ökkla Madame og færði
hana úr skónum.
Eiginkonan greip í öxl
Skáldsins og sagði:
— Hvað ertu að gera? Ætl-
arðu að færa konuna úr?
Skáldið svaraði ekki, heldur
sneri baki í konu sína og skoð-
aði skóinn í krók og kring. Svo
stakk hann nefinu ofan í skó-
inn.
— Hagleikssmíð, mikil hag-
leikssmíð, sannkallaðir Ösku-
buskuskór. Sá maður sem hef-
ur smíðað þennan skó, hlýtur
að vera hinn mesti völundur.
— Hann er sá besti, bætti
Madame við.
Ráðherrann reyndi að bjarga
því sem bjargað varð og sagði
með tilbúnum hlátri við eigin-
konuna: Snorri segir að þetta
séu Öskubuskuskór!
Madame setti kyssulegan
stút á munninn og var skemmt
og Skáldið hélt áfram að
prjóna við hugdettu sína um
Óskubuskuskóinn: Öskubuska
var fegurst allra fljóða og svo
fótnett, að það þurfti að skera
tærnar eða hælana af jussum
til að þær kæmust í skóinn.
Skáldið laut aftur niður og
tók um ökkla Madame og færði
hana í skóinn og Madame
teygði fótinn enn lengra fram
en áður. Eiginkonan stappaði í
gólfið eins og mannýg kind og
hvíslaði milli samanbitinna
tanna:
— Snorri, Snorri, viltu hætta
að káfa á konunni.
Ráðherrann lét sem ekkert
væri að gerast og kallaði glað-
lega.
— Jæja, eigum við þá ekki
að set[ast til borðs.
Hvorki Madame né Skáldið
virtust heyra þessa uppá-
stungu, enda var hún sögð á ís-
lensku. Ráðherrann endurtók
á útlensku:
— Nú setjumst við til borðs.
— Til borðs, spurði Skáldið.
Á að fara að borða?
Hann fékk ekkert svar, því
Madame tók undir arm hans
og leiddi hann af stað til morg-
unverðarstofu. En nú fannst
eiginkonunni fullmikið að gert.
Hún rásaði á eftir Skáldinu, tók
í hinn handlegg hans og stöðv-
aði hann, þannig að þær toguð-
ust á um hann, hvor frá sinni
hlið. Eitt andartak var Skáldið
eins og sprellikarl sem baðar
út öngunum þegar togað er í
spotta. Madame sleppti og
gekk til forsetans, en eiginkon-
an sagði:
— Snorri, ég þarf að tala að-
eins við þig. Eg er búin að fá
nóg ...
— Gerðu það bara á eftir,
skaut Skáldið inní og losaði
takið á handlegg sér og rölti
áfram á eftir Madame. Eitt and-
artak snerist eiginkonan um
sjálfa sig, en svo fylgdi hún á
eftir.
Ráðherrann hafði stillt sér
upp við enda borðsins og vís-
aði Madame á hægri hönd og
Skáldinu á þá vinstri. Eiginkon-
an flýtti sér að stólnum við
hlið Skáldsins. Á móti henni,
handan borðsins, sat þunn-
hærði læknirinn og þá þernan.
Við hlið þernunnar sat gesta-
móttökustjóri hátíðarinnar.
Eiginkonunni virtist létta ögn
við þessa sætaskipan.
— Má bjóða Skáldinu te eða
kaffi? spurði ráðherrann.
— Já, svaraði Skáldið sem
hafði teygt sig hálfan yfir borð-
ið, til að rétta Madame álegg
ofan á brauð. Eiginkonan
brýndi röddina og endurtók
tilboð ráðherrans:
— Te eða kaffi. Ráðherrann
var að bjóða þér te eða kaffi,
ekki bæði í einu.
En Skáldið virtist ekki heyra
„0, hannSnorrier
orðinn svo ruglaður.
Blessuð konan að
þurfa að hlusta á
bullið úrhonum. “
neitt frekar þótt eiginkonan
talaði með margföldum radd-
styrk og hélt áfram að stjana
við Madame. Eiginkonan
dæsti.
— Æ, hann er orðinn svo
gamall, bætti hún við: Hann
heyrir ekki neitt og þolir ekki
kaffi. Best að gefa honum bara
volgt vatn með smámjólk út í
og hálfan sykurmola.
En nú virtist Skáldið allt í
einu hafa fengið heyrnina.
Hann greip fram í og svaraði
ráðherranum eins og eiginkon-
an væri ekki til.
— Ég ætla að þiggja kaffi,
franskt kaffi, Café au lait, ef þú
átt það til eins og Frakkar búa
til.
Madame kinkaði kolli til
Skáldsins: Café au lait!
Morgunverðurinn var þægi-
legur fyrir Madame. Skáldið
gætti þess vandlega, að hún
fengi allt það á diskinn sem
hugurinn girntist og gleymdi
svo til alveg að borða sjálfur.
Allt í einu mundi eiginkona
Skáldsins eftir því, að Skáldið
hefði lofað litla nafna sínum,
Snorra litla, og syni sínum að
fara með stráksa í göngutúr
um morguninn, til að skoða
krumma og hina fuglana. í
framhaldi af því tilkynnti eigin-
konan að vegna þessa loforðs,
yrðu þau hjónin að gera stutt-
an stans og halda strax heim
að máltíð lokinni.
Ráðherrann ætlaði að þýða
þessi orð eiginkonunnar, en
Skáldið
stöðvaði þýðinguna í miðj-
um klíðum, á kurteisan, en
ákveðinn hátt og sagðist ekki
kannast við þetta loforð og
ekkert lægi á, fuglarnir flygju
ekki burt, þótt hann og nafni
hans birtust örlítið seinna en
venjulega. Nú væri hann að
tala við heimskonu og hefði
nægan tíma. Madame ljómaði:
Talar þú fuglamál, ég hef heyrt
að skáld geti skilið fuglamál,
en ég hélt það væri þjóðsaga.
Skáldið gerði lítið úr kunn-
áttu sinni í fuglamáli en skýrði
samt fyrir Madame, að hann
gæti talað við spóann og svo
hermdi hann eftir spóa og
hnykkti til höfðinu og vall. Svo
bætti hann hrossagauk í hóp-
inn og hneggjaði svo bergmál-
aði í herberginu. Madame
skemmti sér konunglega og
hló svo mikið að hún fékk tár í
augun og dró aftur fram silki-
klútinn góða. Eiginkonan vatt
upp á sig.
— Mikið væri gaman að fara
í göngutúr og tala Við fuglana,
sagði Madame og horfði með
aðdáun á Skáldið.
— Þú átt bara að koma með,
eða heilsa upp á, þegar það
hentar þér og þá væri mér
sönn ánægja að gerast túlkur
fyrir spóa og lóu, sagði Skáldið
og sneri sér að eiginkonu sinni
og sagði á íslensku:
— Erum við nokkuð að gera
á morgun?
— Hvað áttu við, svaraði eig-
inkonan stuttlega.
— Ég var að hugsa um að
bjóða Madame í göngutúr og
þýða ...
— Með barninu? Honum
Snorra litla? spurði eiginkonan
með slíkum ásökunartón í
röddinni að engu var líkara en
Skáldið ætlaði að etja barninu
út í botnlausan soll.
— Nei, ekki með barninu, ég
ætla að bjóða henni á morgun
og þýða fyrir hana fuglasöng.
Eiginkonan lagði frá sér
hnífapörin:
— Viltu vinsamlegast hætta
að gera sjálfan þig að athlægi
með þessum skrípalátum,
sérðu ekki að konan er bara að
spila með þig og nota þig. Þú
býður þessari konu ekkert
heim, hvorki með barninu né á
morgun. Ég banna það.
— Nota mig, át Skáldið upp
og virtist ögn sneypt við þetta
tiltal, en eiginkonan notfærði
sér lagið og tilkynnti hátt yfir
borðið:
— Svona hefur þetta alltaf
verið. Eilífur gestagangur og ég
þarf að þjóna og stjana undir
þessu „fína“ fólki sem er svo
tómur hégómi og fordild og
skilur ekkert eftir nema sígar-
ettuösku og óhrein glös. Svo á
að fara að bjóða einhverri
snobbkerlingu í göngutúr með
barninu! Er þessu fólki ekkert
heilagt? Það veður yfir allt og
vill svo láta ljósmynda sig með
Snorra inni á heimilinu til að
geta sýnt myndirnar í veislum í
útlöndum.
Eiginkonan hristi höfuðið og
tók til við morgunmatinn. Eitt-
hvað hafði þessi tala snert
Skáldið en hann náði sér strax
aftur á flug og leit á Madame
með nýja uppástungu á vör-
um:
— Þú kemur í göngutúr með
mér í vor, þegar sólin fer ekki
að sofa og farfuglarnir syngja
alla nóttina. Við þurfum ekkert
endilega að vera heima hjá
mér, ég þekki ekki síður fugl-
ana á Þingvöllum.
— Mjög rómantískt, svaraði
Madame. Mjög rómantískt —
ég verð æ rómantískari með
árunum, og þegar ég kem hing-
að aftur í vor, ætla ég að taka
með mér sérstaka gönguskó
sem Gilbert hefur smíðað, skó
sem eru sérstaklega hannaðir
til gönguferða, utan vega.
— Já, einmitt, skór til að
ganga á utan vega, ég hlakka til
að sjá þá, við bindum þetta
fastmælum, og ég æfi mig enn
betur að tala við fuglana.
Eiginkonan leit á ráðherrann
og setti upp vorkunnarsvip:
— Er hann enn að tala um
göngutúrinn?
— Já, eða fugla, svaraði ráð-
herrann.
Þá rétti eiginkonan úr sér og
sneri sér að Skáldinu:
— Ráðherrann er upptekinn
og þarf að fara á ríkisstjórnar-
fund og ætlast ekki til þess, að
við séum hér mjög lengi.
Upplýsingar um fundinn
komu ráðherranum greinilega
á óvart, en eins og ástatt var,
kunni hún ekki við að mót-
mæla þeim beint, heldur sagði
af diplómatískri vígfimi:
— Þið hafið þetta bara eins
og þið viljið.
Síðan sneri hún sér að gesta-
móttökustjóranum og sagði:
— Guðbrandur, þú getur
kannski sagt okkur, öllum hér
við borðið, á hverju við meg-
um eiga von í vor, ef sýningin
kemur hingað til lands.
Gestamóttökustjórinn sem
hafði reynt að láta sig hverfa
hingað til, sá sig nú tilneyddan
til að leggja nokkur orð í belg.
— Madame hefur skoðað þá
sýningarsali sem eru á boð-
stólum í höfuðborginni og líst
einna best á nýja listasafnið í
miðbænum. Hún mun sýna þar
myndir sem ekki hafa verið
sýndar opinberlega áður og
hér er því um heimsviðburð að
ræða, ef af verður. Þá er einnig
uppi áætlun um að gefa út
mjög veglega sýningarskrá í til-
efni af hátíðinni og prenta
veggspjald eftir málverki af
Madame sem yrði þá jafnframt
veggspjald fyrir hátíðina í
heild.
— Og ég get bætt því við,
skaut Madame inn í, að það
sem mun gera þessa sýningu
merkilegri en aðrar sýningar
sem ég hef haldið, er að lárvið-
arskáld ykkar íslendinga, sem
situr hér til borðs með okkur,
hefur fallist á að skrifa formáls-
orð að sýningarskránni sem
mun gefa henni heimsbók-
menntalegt gildi.
Skáldið brosti sínu blíðasta
og kinkaði kolli í takt við orð
Madame. Ráðherrann gaf mót-
tökustjóranum bendingu um
að þessar upplýsingar dygðu
og bætti við:
— Þessi morgunverður hef-
ur þá ekki verið til einskis, ef
út úr honum kemur myndlist-
arsýning sem er heimsvið-
burður, formáli að sýningar-
skránni eftir þjóðskáld okkar
íslendinga. Skáld sem hefur
tekið við verðlaunum úr hendi
útlendra þjóðhöfðingja eins og
Egill Skallagrímsson forðum.
Madame setti upp spurnar-
svip. Ráðherrann tók eftir því
og bætti við:
— Um Egil er til sérstök ís-
lendinga saga, Egils saga. Egill
var hetjuskáld og bjargaði
höfði sínu með kvæði sem
hann flutti Eiríki blóðöxi, auk
þess sem Aðalsteinn Englakon-
ungur rétti honum gullhring yf-
ir bál...
Allt í einu rak ráðherrann í
vörðurnar og lauk ræðunni
snögglega:
— Við erum stödd í sögulegu
húsi og hér gerast sögulegir at-
burðir. Verði ykkur að góðu.
— Formálsorð? át eiginkon-
an upp. En enginn svaraði því.
Svo tautaði hún við sjálfa sig:
Allt á nú að nota. Er aldrei
hægt að fá að vera í friði fyrir
þessu fólki sem flaggar alltaf í