Helgarpósturinn - 23.11.1995, Side 23

FIMMTUDAGUR 23. NÓVEMBER 1995
23
skjóli annarra.
Nú risu allir úr sætum. Skáld-
ið ætlaði strax kringum borðið
að ræða við Madame, en eigin-
konan tók handlegg hans
traustataki og sagði ákveðið:
— Ég ætla ekki að svíkja
barnið um göngutúrinn, en ef
þú ætlar að gera það, þá get-
urðu orðið hér eftir, því ég er
farin.
Skáldið hristi af sér trausta-
takið og sagði:
— Hvaða æsingur er þetta
eiginlega, hvaða æsingur er
þetta. Eg þarf bara að segja ör-
fáein orð við frúna og síðan
kem ég með þér. En ef þér ligg-
ur svona óskaplega mikið á, þá
geturðu svo sem farið á undan
og ein, ég get ekki bannað þér
að vera með asa og æsing, ef
þér finnst það fara þér vel.
— Þau eru nú ekki svo „örfá-
ein“ orðin sem þú hefur sagt
við hana, hvæsti eiginkonan
lágt.
Skáldið gekk til Madame og
tók hönd hennar. En nú snerist
leikurinn við, því það var Ma-
dame sem lyfti hönd Skáldsins
upp og skoðaði hana og sagði:
— Þetta er hönd listamanns,
með langa og granna fingur.
Þegar ég horfi á fólk, þá horfi
ég alltaf fyrst í augun á því og
síðan skoða ég hendurnar.
Hendurnar eru þau verkfæri
sem við höfum umfram dýrin,
að geta málað og skrifað og
skapað. Þegar ég skoða þessar
hendur og þessa fingur sem
hafa skrifað svo margar ódauð-
iegar setningar á pappír og
hlakka til að sjá þig aftur við
opnunina. Ég tala við fuglana
þar til í vor.
Og svo kallaði Skáldið síð-
ustu orð sín til móttökustjór-
ans:
— Þú getur sótt til mín for-
málann að sýningarskránni
strax í næstu viku. Eg ætla að
skrifa hann samtímis á út-
lensku og íslensku.
Móttökustjórinn skrifaði
þessar upplýsingar hjá sér í
flýti.
Daginn eftir var ekkjan
heimsfræga flogin burt eins og
farfugl. Hún hvarf jafn snögg-
lega og hún hafði birst. Strax í
vikunni eftir hringdi móttöku-
stjórinn í Skáldið til að spyrj-
ast fyrir um formálsorðin. En
það var eiginkonan sem kom í
símann og sagði að Skáldið
væri upptekið og bað móttöku-
stjórann þess að ónáða Skáld-
ið ekki að sinni, því hann hefði
verið hálflasinn upp á síðkast-
ið.
Móttökustjórinn sá sitt
óvænna og lét ekkert heyra í
sér á aðra viku. Þá hringdi
hann aftur. Eiginkonan kom í
símann og spurði strax:
— Er það vegna formálans?
— Já, svaraði móttökustjór-
inn.
— Já, hann hefur ekkert get-
að átt við þennan formála. Ég
veit ekkert hvað verður úr því.
Við höfum verið svo upptekin,
hér hefur sest upp heimsfrægt
fólk, meira að segja erlendur
óperusöngvari. A þetta fólk
ekki nóg með sjálft sig? Hér er
Eftir nokkra þögn heyrðist
gelt í hundi og síðan voru úti-
dyrnar opnaðar og þar stóð
eiginkonan. Hún horfði á mót-
tökustjórann eins og hún hefði
aldrei séð hann áður. Leit jafn-
vel niður á skóna hans og
skoðaði hann hátt og lágt og
sagði svo:
„Aðrír í stofunni stein-
þögðu og horfðu lotn-
ingarfullir áþessar
tvœr manneskjur sem
virtust svo hugfangnar
hvor af annarri.“
— Var það eitthvað sérstakt
fyrir þig?
— Eg ætlaði nú að fá að
segja eitt, tvö orð við Skáldið,
sagði móttökustjórinn.
— Var það kannski út af
þessum formála? spurði eigin-
konan eins og hún væri að
reyna að muna.
— Já, meðal annars, sagði
móttökustjórinn og fann að
hitna fór í kolunum.
— Þessi skýjahóra getur leit-
að til annarra, ef hún þarf á for-
mála að halda. Snorri skrifar
engan formála. Þið getið gefið
út ykkar sýningarskrá, án þess
að leggja hann í einelti. Snorri
þessi sami asi á honum, eins
og öllum í þessari fjölskyldu?
Láttu manninn hinkra við, ég
þarf að segja við hann nokkur
orð.
Móttökustjórinn stóð kyrr á
tröppunum og vonaði að
Skáldið hefði fengið sínu fram-
gengt og kæmi niður og opnaði
dyrnar, en svo var ekki. Hann
heyrði óljóst orðaskak handan
hurðarinnar og svo varð þögn
í húsinu.
Móttökustjórinn hringdi í
Madame og brá á það ráð að
segja að Skáldið væri veikt og
hefði því miður ekki getað
skrifað formálann. Þetta þótti
Madame ákaflega leitt og hún
sagðist mundu senda Skáldinu
sendibréf. Hún ætlaði að þakka
honum fyrir góðviljann og
óska honum góðs bata. Þetta
bréf yrði sérstaklega fallegt,
því hún notaði bréfsefni sem
Greco hefði hannað og módel-
umslög frá Pax.
Dagarnir liðu og ekkert
heyrðist frá Skáldinu. Mót-
tökustjórinn gerði enn eina til-
raunina til að hringja, en lagði
á, þegar hann heyrði í eigin-
konunni.
Á síðustu stundu var list-
fræðingur fenginn til að skrifa
formála að sýningarskránni og
í tímaþrönginni rétt náðist
skráin úr prenti sama dag og
sýningin opnaði.
Madame kom til landsins
með fríðu föruneyti, ekki að-
eins einkalækninum þunn-
hærða og hárgreiðslukonunni
dökkbrýndu, heldur fylgdu
Hrafn Gunnlaugsson ásamt Jacqueline Picasso, frú Vigdísi Finnbogadóttur og öðrum við opnun á sýningu á verkum Picassos árið 1986.
ætla núna mín vegna að skrifa
enn fleiri setningar, þá er ég að
upplifa stóra stund.
— Ég er að fara, kallaði eigin-
konan fram úr forstofunni og
var komin í pelsinn sinn og bú-
in að setja upp pjáturhattinn.
Svo strunsaði hún inn í stofuna
og hreinlega togaði Skáldið
með sér út, án þess að kasta
einu orði á Madame.
Madame setti aftur stút á
munninn að skilnaði og kvaddi
Skáldið með orðunum:
— Við tölum saman við fugl-
ana í vor. Og svo sjáumst við
að sjálfsögðu aftur við opnun
sýningarinnar. Mesti heiður
sem mér gæti hlotnast væri, ef
að þú gætir lesið eitthvað upp
úr formálanum við opnunina,
því það er mér miklu meira
virði, heldur en að ég eða ein-
hver skrifstofublók frá hátíð-
inni fari að blaðra eitthvað. Þín
orð eiga að opna sýninguna á
verkum Leónardó.
Og Skáldið kallaði yfir öxl
sína, um leið og hann var dreg-
inn út:
— Ég skal gera mitt besta og
aldrei stundarfriður.
— Ég mætti kannski hringja
seinna í vikunni? spurði mót-
tökustjórinn.
— Ég get náttúrlega ekki
bannað þér að hringja, en það
hefur ekkert upp á sig, svaraði
eiginkonan og lagði á.
Móttökustjórinn ákvað nú
að fara aðrar Ieiðir. Hann vissi
að á sunnudagsmorgnum rölti
Skáldið stundum niður í fjöru
að tala við fuglana og þá var
hægt að rekast á hann einan
eða með einhverju barnabarn-
anna í nágrenni við húsið.
Þetta var heiðskíran morgun
í mars, þegar vorið daðrar
augnablik við náttúruna og
þykist vera til í allt, en er svo
horfið með kuldahreti og frosti
eftir fyrstu nóttina.
Móttökustjórinn lagði bíln-
um neðan við afleggjarann að
húsinu og hugsaði ráð sitt.
Hann sá bíl Skáldsins á hlað-
inu, en engin ummerki um fólk.
Svo ákvað hann að keyra upp
að húsinu og lagði bílnum sín-
um þar og bankaði upp á úti-
dyrnar.
Snorrason er engin sjoppa sem
hægt er að kaupa í slikkerí við
hátíðleg tækifæri. Ég er enginn
smávörukaupmaður. Er ekki til
nóg af fólki sem er tilbúið að
selja sig?
í því heyrðist umgangur á
efri hæðinni og Skáldið kallaði
niður:
— Hvað sé ég, er þetta bíll-
inn hans hjá Hátíðinni sem er
hérna fyrir utan?
Eiginkonan kallaði á móti:
Nei.
En Skáldið ætlaði ekki að
gefa sig: Mér sýnist ég sjá bíl-
inn hans.
— Hann er að fara, kallaði
eiginkonan á móti. Sneri sér
síðan að móttökustjóranum og
sagði skipandi:
— Þú ert að fara.
Síðan lokaði hún hurðinni á
nef móttökustjóranum og það
síðasta sem móttökustjórinn
heyrði, var að Skáldið kallaði á
móti:
— Nei, láttu hann ekki fara,
ég þarf að segja við hann nokk-
ur orð. Hvað óskaplega liggur
manninum mikið á. Er alltaf
henni fimm útlendir blaða-
menn og töskuberi sem virtist
hafa það hlutverk að snúast
stöðugt í kringum Madame
eins og skopparakringla, og
ýmist að draga að henni at-
hyglina, eða meina mönnum
aðgang að Madame, við allar
ómögulegar og mögulegar
kringumstæður. Þetta var
blaðafulltrúi Madame.
Hún spurði hvort Skáldinu
hefði verið boðið við opnun-
ina. Móttökustjórinn sagði að
svo væri, honum hefðu verið
sendir sérstaklega fjórir boðs-
miðar. En hin glæsilega opnun
fór fram án þess að Skáldið
birtist.
Það fór ekki á milli mála, að
fjarvera Skáldsins brá skugga á
gleði Madame. Hún spurði
móttökustjórann, hvort hún
ætti að hringja sjálf og rifja
upp loforðið um fuglagöngu-
túrinn, en móttökustjórinn
kvað það óráðlegt úr því Skáld-
ið hefði ekki getað mætt við
opnunina.
Þá var eins og Madame þætt-
ist hafa gleymt þessu öllu sam-
an og minntist ekki á Skáldið
upp frá því, og hélt sig í nær-
veru ráðherrans sem hún hafði
greinilega hrifist af.
Þetta var mjög óvenjuleg
myndlistarsýning. Meira en
helmingur myndanna voru af
Madame sjálfri í ýmiss konar
stellingum og útfærslum.
Stundum hafði hún tvö nef,
stundum þrjú og jafnvel fimm
eða sex brjóst. Þá tók hún á sig
ótrúlegustu gervi, ýmist sem
drottning, norn, ambátt eða
ferkantaður ávöxtur.
Eitt sinn, í góðu tómi þegar
rætt var um Leónardó, spurði
móttökustjórinn mjög hæ-
versklega, hvort Madame hefði
einhverja áætlun um það að
ganga að eiga annan mann. Þá
brosti Madame sínu óræða
brosi, setti stút á munninn og
svaraði:
— Þeirri konu sem hefur ver-
ið hafin til hásætis í hjarta
slíks manns, finnst aðrir karl-
menn heldur bragðdaufir á eft-
ir. Ég hitti nánast aldrei karl-
mann sem hefur svo sterka út-
geislun og persónuleika að
hann veki áhuga minn.
Kannski þyrfti ég að fara alla
leið til íslands til að finna slík-
an mann.
Móttökustjórinn skildi ekki
alveg, hvað átt var við með
þessari athugasemd um ís-
land, en sagði:
— íslendingar hafa átt marg-
ar hetjur.
— Já, sagði Madame, og nú
virtist hún skyndilega hafa les-
ið sér til í Islendinga sögunum,
því hún sagði:
— Egill Skallagrímsson var
mikil hetja.
Þessu játti móttökustjórinn
og bætti við að ekki hefði
Gunnar á Hlíðarenda verið
minni hetja.
— Hann var ekki skáld, svar-
aði Madame og þar lauk þeirri
bókmenntaumræðu.
Svo var Madame horfin öðru
sinni. Og í þetta sinn flaug hún
í einkaþotu.
Sumarið leið hratt og sýning-
in dró að sér fjölda gesta. Var
framlengd í tvígang. Um haust-
ið var óhjákvæmilegt að loka.
Madame hafði lofað málverk-
unum til annars lands. Á loka-
degi heimsótti móttökustjór-
inn sýninguna. í sýningarsaln-
um voru fáir á ferli, en þá kom
móttökustjórinn allt í einu
auga á Skáldið, þar sem það
stóð í enda salarins og horfði
lengi á stóra mynd af Madame.
Og þegar móttökustjórinn
hugsaði sig betur um, sá hann
að þetta var myndin sem ráð-
herrann hafði flett upp á við
morgunverðinn með Madame
um veturinn.
Móttökustjórinn gekk í
nokkrum krókum til Skáldsins
og stillti sér upp ekki langt frá.
Eftir stutta stund varð Skáldið
vart við móttökustjórann,
heilsaði kurteislega og sagði:
— Þetta er stórbrotin sýn-
ing, helst þyrfti maður að geta
verið hérna í nokkra daga, til
að ná öllu sem verið er að
segja í þessum myndum.
Móttökustjórinn jánkaði því.
— Þú hefður verið mjög upp-
tekinn, er það ekki, út af öllu
þessu hátíðarbasli? spurði
Skáldið og leit á móttökustjór-
ann, eins og móttökustjórinn
hefði unnið sér eitthvað til
saka.
— Ja, ekki svo alvarlega,
svaraði móttökustjórinn og
vissi ekki hvað til bragðs
skyldi taka, en bætti svo við:
en það er í mörg horn að líta.
— Nei, mér datt bara í hug,
að þú hefðir verið mjög upp-
tekinn, svaraði skáldið, því ég
hafði lofað ekkjunni greinar-
stúf í sýningarskrána, en það
man náttúrulega enginn eftir
svona gömlum karlfauski eins
og mér, svo ég er ekkert hissa
á því að hafa hvorki heyrt svo
mikið sem bofs frá þér né kon-
unni sjálfri.
— Þú skrifaðir þá formálann,
hrökk upp úr móttökustjóran-
um.
— Að sjálfsögðu, svaraði
Skáldið, ég stend við það sem
ég segi. Ég skrifaði bæði á ís-
lensku og útlensku og hafði
þessi orð til strax í vikunni eft-
ir, en svo gleymist þetta og
liggur ofan í skúffu hjá manni.
Og þar liggur þessi pistill og
verður trúlega ekki nokkrum
manni að gagni. En ég hafði lof-
að þessu og bjóst við að heyra
eitthvað frá þér. Nú svo er líka
til í því að greinin sé langt frá
því að vera nógu góð, og að
það sé þess vegna sem þið haf-
ið ekki viljað birta hana, en
mér hefði þótt vænt um ef
henni hefði þá hreinlega verið
hafnað, heldur en að ég heyri
ekki í nokkrum lifandi manni
og sé að ómaka mig.
Nú sá móttökustjórinn þá
leið eina út úr ógöngunum að
grípa til lygi. Hann sagði, að
hér væri trúlega um einhvern
misskilning að ræða, því hann
hefði staðið í þeim skilningi að
Skáldið mundi senda greinina
beint til Madame.
— Beint til ekkjunnar, át
Skáldið upp. Ég hafði ekki adr-
essu þessarar ágætu konu, ef
ég hefði ætlað að senda henni
greinina, þá vissi ég ekki hvert
ég átti að senda greinina. En
auðvitað hefði ég gert það, ef
þess hefði verið óskað.
— Nú, sagði móttökustjór-
inn og hugsaði sig um: En hún
sagði við mig að hún ætlaði að
senda þér bréf. Ég gaf henni
upp nákvæmt heimilisfang hjá
þér.
— Ég hef ekki fengið neitt
bréf frá þessari ágætu konu,
svaraði Skáldið.
— Ertu viss um það? spurði
móttökustjórinn og áttaði sig
ekki á því að með þessum orð-
um var hann í rauninni að sýna
Skáldinu dónaskap.
— Er ég viss um það, sagði
skáldið hátt, svo að heyrðist
um allan salinn og bætti við:
Auðvitað er ég viss um það. Ég
veit nákvæmlega hvaða bréf ég
fæ og hvaða bréf ég les. Ég hef
ekki fengið neitt bréf frá þess-
ari konu. En ef að ég er ekki
nógu góður til að skrifa í svona
bók eins og þessa, þá er það
kannski ekkert stórslys. Ég var
að lesa þessa bók og hún er af-
skaplega ómerkileg. Þetta er
tómt stagl og steingelt fræða-
bull, ekki til innblástur í einni
einustu setningu og í raun og
veru til háborinnar skammar,
að loksins þegar gefin er út á
íslandi bók um þennan ótrú-
lega mann, þá stendur ekki eitt
einasta orð af viti í bókinni.
Hafðu annars engar áhyggjur
af því vinur, ef ég er fyrir
mönnum, þá er ég fyrir mönn-
um. Menn vilja ekki hleypa
mér að, vegna þess að það er
stöðugt verið að hjakka á því,
að ég sé orðinn gamall og kalk-
aður, þó mér hafi aldrei liðið
betur en síðasta árið og aldrei
langað meira til að skrifa. En
maður verður víst að sætta sig
við þetta. Enginn fær ráðið sín-
um örlögum eða næturstað.
Móttökustjórinn kvaddi
Skáldið og gekk út. Meir en
klukkutíma seinna, leit mót-
tökustjórinn aftur inn í sýning-
arsalinn og sá þá að Skáldið
var þar enn og stóð í hinum
enda salarins.
í anddyri hússins mætti
hann eiginkonunni sem stikaði
fram hjá án þess að heilsa.
Þegar móttökustjórinn var að
keyra burt, sá hann eiginkon-
una teyma Skáldið á eftir sér út
í bíl. Og allt í einu rifjuðust orð
Madame um Egil Skallagríms-
son upp fyrir móttökustjóran-
um. Gat verið að Madame
hefði lesið Egils sögu svo vel,
að hún vissi, að í elli sinni
mátti hetjuskáldið þola að
liggja örvasa fyrir fótum
kvenna og vera skipað á brott
þegar hann ætlaði að verma
sig við eld.