Helgarpósturinn - 23.11.1995, Qupperneq 25

FIMMTUDAGUR 23. NÓVEMBER 1995
25
Rúnar Gunnarsson starfar við framkvæmdastjórn hjá sjónvarpinu. En hann er
líka mótorhjólagæi, saxófónleikari og Ijósmyndari. Hann var að gefa út Ijósmyndabók.
Seldi Harley-inn til að
koma út ljósmyndabók
Rúnar Gunnarsson er
maður ekki einhamur.
Undanfarin átta ár hefur
hann gegnt starfi aðstoðar-
framkvæmdastjóra sjónvarps.
Það er Dr. Jekyll-hliðin. Á
kvöldin hendir hann skrifstofu-
gallanum, fer í leðrið, á mótor-
hjólið — og mundar ljós-
myndavél.
Volg úr prentsmiðjunni er ný
ijósmyndabók eftir Rúnar,
„Einskonar sýnir“. Rúnar er lík-
ast til þekktastur fyrir saxófón-
leik sinn í Júpíters. Svo leggst
saxófónleikur við skrifstofu-
starfið í sjónvarpinu. Ljós-
myndunin hlýtur að vera hobbí
eða hvað?
„Það má eiginlega segja að
það sé hobbí hjá mér að vera
aðstoðarframkvæmdastjóri
sjónvarps. Ég er ljósmyndari
númer eitt, tvö og þrjú,“ segir
Rúnar, en hann var starfandi
ljósmyndari á Alþýðublaðinu,
Vikublaðinu og Fálkanum á sín-
um tíma. Upphaflega var hann
ráðinn sem kvikmyndatöku-
maður á sjónvarpið.
„Bókin spannar þrjátíu ára
ljósmyndaferil. Mest er þetta
fólk og umhverfi og tekið í
Reykjavík, Vilnius, New York
og hingað og þangað um heim-
Rúnar Gunnarsson, alías Mr. Hyde.
inn — Austur-Evrópu. Svo er ég
mótorhjólamaður, Snigill núm-
er 74 og ég mynda Sniglana
líka. Það má segja að ég rífi af
mér bindið og jakkafötin á
kvöldin og svo krúsa ég á Harl-
ey Davidson. Svoldið eins og
Dr. Jekyll og Mr. Hyde. Mín fyr-
irmynd er eiginiega Meatloaf í
Rocky Horror — mótorhjólið
og saxófónninn — og svo bæti
ég myndavélinni við. Þessi ég
varð reyndar til áður en Rocky
Horror kom til.“
Rúnar lætur vel af þessu tvö-
falda lífi. „Það er gott að geta
skipt um. Spilamennskan með
Júpíters er af talsvert öðrum
toga en að sitja bak við skrif-
borð.“ Rúnar er helst á því að
Dr. Rúnar Jekyll sé helst að
flækjast fyrir í þessu sambandi.
„Mr. Hyde er sá sem heldur á
myndavélinni. Dr. Jekyll er
bara í skipulagsvinnu og kemur
þessu máli nánast ekkert við.“
Dr. Jekyll
En að bókinni.
Rúnar segir það
hafa verið persónu-
legt að velja myndir
í bókina. „Það verð-
ur það þegar ég þarf
að gera upp við mig
hvað á að vera í bók
sem á að standa um
alla eilífð. Myndirn-
ar hafa elst misjafn-
lega og allir stælar
detta út. Þær verða
að vera sannar og
heiðarlegar. Viðmið-
unin er önnur en ef
um fjölskyldualbúm
væri að ræða.“
Hann gefur bók-
ina út sjálfúr, sem er
býsna dýrt fyrir-
tæki.
„Ég fékk náttúrlega engan út-
gefanda. Ljósmyndabækur
hafa ekki selst, það breytist
kannski með þessari. Segjum
það bara. Eina leiðin sem var
fær var sú að ég seldi Harley
Ein myndanna úr „Einskonar sýnir": „Tryggvi, einn af kunningjum mínum sem halda
sig utan alfaraleiðar."
Davidson-mótorhjólið mitt.“
Var það ekki sárt?
„Jú, en þó, það fer í góðan
málstað: Eitt stykki ljósmynda-
bók. Það eru þau býtti. Það var
komið að þeim tímapunkti að
ég varð að gefa þetta út og
þetta var lausnin. Ég vona bara
að það komi vel út. Að ég selji
bókina í svo stórum stíl að ég
geti keypt mér annan Harla.“
JBG
Kirkjan kvödd
Nú líður brátt að 1.000 ára af-
mælishátíð hinnar opin-
beru kristnitöku er íslendingar
gengu hinu pápíska framhaldi
Rómarveldis á hönd, þótt sam-
kvæmt skriftamálum frá 13. öld
hafi trúskiptin eðlilega tekið
nokkrar aldir. Margir eru því
Hringborð
Þorri
Jóhannsson
farnir að hlakka til hátíðarinnar
um aldamótin á Þingvöllum,
þar sem heiðnir forfeður okkar
helguðu Alþing.
Til eru Texasbúar og þýskir
heiðingjar sem líta á hinn
heiðna og helga stað sem ger-
manska Róm. Það væri því
vissulega óvænt skemmtun ef
óvæntar uppákomur yrðu á há-
tíðinni.
íslendingar eru almennt ekki
vel að sér í ritningunni fyrir ut-
an útdrátt sem þeir hafa fengið
í skóla. Þeir telja að Jesús og
Guð séu góðir og sumir telja sig
barnatrúarmenn. Kirkjan virð-
ist meinlaus stofnun sem sér
um áfanga í lífinu eins og skírn,
stundum fermingu og brúð-
kaup og oftast dauða. Þar kem-
ur mesta áhrifavald hennar í
ijós, því erfitt er að umflýja
hana sem lík, því sjaldan er
boðið upp á aðra kosti en útför
í kirkju. Hver veit nema allt
krosseríið geti leitt hinn heiðna
eða trúlausa í kristið helvíti.
Það er alvarlegt mál að ekki
skuli vera boðnir fleiri kostir
við brottför okkar úr þessum
heimi án þess að stangast á við
reglur. Ekki eru allir sem lenda í
hamförum og öðrum hörmung-
um ánægðir með að fá prestana
yfir sig eins og hrægamma.
Kirkjan hefur enn einkarétt á
dauðanum.
Flestir ísiendingar verða
hissa á boðskap hvítasunnu-
manna í skólum og messum
þeirra Snorra og Gunnars.
Málamyndakristnir eins og
Davíð Þór og fleiri verða hlessa
þegar hinir kristnu láta í sér
heyra, predika grimman, af-
brýðisaman og einráðan guð er
boðar mönnum að ekki skuli
aðra guði hafa. Þar kemur hin
sanna kristni með sínar semi-
tísku rætur í ljós; umburðar-
lyndi og eingyðistrú fara ekki
saman. Eingyðistrú á vart við í
margbrotnu og sveigjanlegu
samfélagi. En ekki er úr vegi að
minna fólk á að kristni er upp-
haflega hugsuð sem eitt af ein-
gyðistrúarbrögðunum þremur.
Eða var Jesús ekki guð sjálfur
og því faðir sjálfs sín? Það tók
margar aldir og kirkuþing að
deila um skipan fjölskyldumála
efra. Menn komust að misjafnri
niðurstöðu og hafa stofnað
óteljandi kirkjudeildir eftir því.
Síðan bættu þeir við heilögum
anda svo við fengjum til mála-
mynda þríeinan guð samkvæmt
hellenískri hefð, en sannleikur-
inn var fundinn upp fyrir 2.000
árum og því á maður ekki að
ómaka sig við að efast. Kristnin
var í upphafi ákveðin á kirkju-
þingum og miðaðist við að
dómsdagur væri í nánd. Síðar
vildi mótmælendakristnin
hverfa beint til ritningarinnar.
En ríkiskirkjan var og verður
fulltrúi valdsins, andlegt andlit
þess. Hún er pólitísk vegna
þess að sögulega verður hún að
standa með ríkisvaldinu. Auð-
vitað á hún sér nokkuð glæp-
samlega sögu þótt of langt væri
gengið að leysa hana upp eins
og Sovéska kommúnistaflokk-
inn og Þýska nasistaflokkinn.
Það hæfir kirkjustofnuninni
vel að vinsælasti trúður hennar
skuli vera einhvers konar
íþróttalögga. Þrátt fyrir að þar
geti verið innanborðs ágætis
fólk, þótt prestar eigi að vera
akademískt menntaðir og fæst-
ir þeirra fórnarlömb fávisku
innflutts siðar, eru þetta ein-
faldir starfshagsmunir. Einnig
eru einhverjir sem trúa þessu
trúarbragðakerfi í raun en ekki
af óskhyggju einni saman, en
oft er það fólk sem lent hefur í
vandræðum og er þá í minni
sértrúarsöfnuðunum.
En það eru fyrst og fremst
menningarglæpir þessarar
kirkjudeildar sem eiga þátt í
bælingu og þrengslum samfé-
lagsins í dag. Við siðaskiptin
var þjóðin afvopnuð og niður-
lægð. Svipt hluta af menningar-
arfi sínum. Eins og kristnin kom
siðbreytingin sem valdboð að
ofan. Fyrsta andstaðan kom
fram með galdrafárinu sem
spratt upp úr siðbót og gagn-
siðbót. Þá var virkilega vegið
að hinum heiðna og mennska
arfi, náttúrulegri trú og heims-
mynd mannsins sem kaþólskan
rann saman við að hluta með
dýrlingum í stað guða. Þá voru
hin fornu fræði, gömlu goðin og
náttúrulegar langanir gerð að
djöflum og djöfuilegu og synd-
samlegu athæfi. Tengsl við jörð
og tilveru rofin.
Síðan kom Píetisminn, er
reyndi að innleiða almenna
uppfræðslu og fylgjast með
fólki, sem er rótin að þeirri
mengun hugans er kirkjan
stundar ennþá í barnaskólum.
Og kirkjan bannaði alla gleði og
útrýmdi fornum og heiðnum
hátíðum eins og jólagleði og
annarri lífsgleði sem þjóðin hef-
ur ekki enn jafnað sig á, þótt
hinar fornu árstíðahringshátíð-
ir séu að koma aftur, því ekki er
hægt að útrýma huga mannsins
sem hluta af náttúrunni.
Þessi áhrif kirkjunnar á
menningu okkar með tilheyr-
andi vímuvanda og forræðis-
hyggju, þessari mannúð mis-
skilningsins sem lítur á mann-
inn sem fávita, eru ennþá ríkj-
andi á íslandi og fleiri Norður-
iöndum. Það er þessi mengun
hugarfarsins sem gert hefur
mestan skaða. Svo ekki sé
minnst á sektarkenndina og
skömmina, erfðasyndina sjálfa.
Iðjusemi, hófsemi og auðmýkt
„Málamyndakristnir
einsogDavíð Þórog
fleiri verða hlessa þeg-
ar hinir kristnu láta í
sérheyra, predika
grimman, afbrýðisam-
an og einráðan guð er
boðarmönnum að ekki
skuli aðra guði hafa. “
sem haldið hafa þjóðinni í
vinnuþrælkun, þrælsótta og
hlýðni við yfirvöld. Enda er Kal-
vín-, Lúter-, Píetismi og önnur
mótmælendatrú með eftirliti
með einstaklingum og sterku
ríkisvaldi upphaf alræðis-
hyggju 20. aldar. Efnishyggju-
mórallinn með dýrkun á' eignar-
rétti sem varð til þess að mót-
mælendakristnir fyrirlitu og
gengu hvað harðast fram í að
útrýma N-Ameríkuindíánum er
skildu ekki landeign. Þrátt fyrir
allar hörmungarnar sunnar í
álfunni runnu menning og trú
indíánanna þar saman við kaj>
ólska málamiðlun. Einn sann-
leikur og eyðing annarrar
menningar telst vart umburðar-
lyndi. Ennþá eru kristniboðar
að.
Kirkjan er sprottin úr kven-
fjandsamlegu umhverfi, þess
vegna eru komnir kvenprestar
með nornaguðfræði og gyðju-
dýrkun sem er brandari út frá
kristninni. Kaþólskan hefur þó
Maríu mey og óteljandi kven-
dýrlinga. Heiðnin hefur gyðjur
og hofgyðjur. Ef kvenprestarnir
væru ekki svo bældir ættu þeir
að snúa sér þangað.
Síðastliðið haust, er deilur
stóðu yfir um hofbyggingu í
Grindavík, ritaði guðfræðipró-
fessor úr Háskólanum greinar í
blöð. Þar áréttaði prófessorinn
þann mun sem er á heiðnum og
lúterskum sið, annarsvegar lífs-
gleði, hinsvegar bölmóður.
Enda er lúterska stofnunin
löngu búin að útrýma allri dul-
úð úr sínum húsum.
Hann gat ekki sætt sig við að
blót séu eða hafi verið mann-
fagnaðir til forna. Trú, list og
leikur hafa ætíð farið saman og
til að mynda er ieiklistin talin
eiga sér rætur og upphaf í
heiðnum helgisiðum. Það þarf
ekki annað en líta á Suður-Am-
eríku, Austurlönd og hina nátt-
úrutengdu og mystísku Austur-
kirkju.
Heiðnir menn á íslandi hafa
hingað til forðast að deila opin-
berlega við kirkjunnar menn,
enda væri það eins og að
sparka í liggjandi mann. Það má
benda á að lútersk-evangelíska
deildin er sértrúarsöfnuður um
fjörutíu milljóna manna sem
hefur mesta útbreiðslu í for-
sjárhyggjusamfélögum Norður-
Evrópu og Norður-Ameríku.
Mikill hluti mannkyns ef ekki
meirihluti telst fjölgyðistrúar
og þá tel ég með hina hálf-
heiðnu Suður-Ameríku.
Við þurfum ekki að fara
lengra en til Miðjarðarhafsbúa,
sem aldrei hafa tekið siðfræð-
ina alvarlega, þar sem samein-
uð eru gleði og trúarathafnir.
Það má t.d. nefna hinn árlega
dýrlingadag á Spáni þar sem
ævafornar helgiathafnir eru
framkvæmdar. Þá eru líkneski
borin um göturnar með skrúð-
göngum, trumbuslætti og til-
heyrandi veisluhöldum til
morguns. Einn munurinn á
kristni og heiðnum sið er um-
burðarlyndi og heiðnir reyndu
sjaldan að troða trú sinni unn á
aðra, enda er trú persónuleg og
í raun einkamál þótt þeir sem
hafa svipuð lífsviðhorf vilji
koma saman. Við þekkjum
dæmi um að menn blótuðu ekki
þótt illa færi fyrir þeim, en þá
var ekki amast við trúleysi
manna eins og seinna varð með
trúarbragðastríðum og tilheyr-
andi.
Nú við aldariok eru teikn um
að kristnin hopi. í forystu ein-
gyðistrúarbragða sem berjast
gegn umburðarlyndi og frelsi
hugans verður Islam þar sem
mótmælendur, með sína sterku
sektarkennd og sjálfsásökun,
vilja leysa vandamálin með því
að flytja Þriðja heiminn til Vest-
urlanda.
Hin norður-evrópska kristni
ve.rður fyrst til að hverfa, af
þeirri einföldu ástæðu að fylgj-
endur hennar hafa tekið þá
ákvörðun að hætta að fjölga sér
og deyja út hvort sem það er
hér eða í Ameríku. Sú kristni í
þriðja heiminum sem eitthvert
lífsmark hefur er hvort sem er
hálfheiðin. Vonandi tekur eitt-
hvað betra við næsta árþús-
undið.
Af fyrrtöidu að dæma er því
jafn fáránlegt að fæðast inn í
lútersku þjóðkirkjuna eins og
einn tiltekinn stjórnmálaflokk.
Sambærilegt væri að fæðast inn
í stærsta eða elsta stjórnmála-
flokkinn. Við ríkiskirkju ríkir
ekki trúfrelsi.
Með kristnitökunni var stigið
fyrsta skrefið til að svæfa land-
vættir okkar og missa sjálf-
stæðið. Að afnema þjóðartrúar-
brögð hefur gert menningu
þjóða illt. Þegar Þorgeir Ljós-
vetningagoði lagðist undir feld
og spurði goðin frétta virðast
þau hafa tjáð honum að þau
gætu lifað af þúsund ára hvíld.
Islendingar hafa tvisvar skipt
um sið á 500 ára fresti. Fyrir ut-
an fjárhagsleg rök skattgreið-
enda er því án alls gríns viðeig-
andi að afmæli kristnitökunnar
opinberu ‘99 eða 2000 verði
minnst með því að afnema rík-
iskirkiu.