Helgarpósturinn - 23.04.1997, Blaðsíða 10

HELCARPÓSTURINN
Útgefandi: Lesmál ehf.
Framkvæmdastjóri: Árni Björn Ómarsson
Ritstjóri: Páll Vilhjálmsson
Prentvinnsla: Prentsmiðjan Oddi hf.
Blað allra
landsmanna og
lífeyrLrinn
Morgunblaðið heldur lífi í kröfunni um markaðsvæðingu líf-
eyrissjóðanna. Væri það ekki fyrir háværan málflutning Morg-
unblaðsins um valfrelsi í Iífeyrissparnaði hefði umræðan fjar-
að út,- m.a. vegna þess að flestir aðrir sem hafa sjónarmið í
þessu máli eru nátengdir þeim fjármáiastofnunum sem hyggj-
ast maka krókinn í kjölfar viðskiptavæðingar lífeyrissparnað-
arins. Sérgæska slíkra aðila er of augljós til að málstaðurinn
verði trúverðugur.
Morgunblaðið er of sjálfstæður fjölmiðill til að vera með
rökum sakað um að ganga erinda tilgreindra hagsmunahópa.
En Morgunblaðið er, þrátt fyrir sjálfstæðisviðleitni, fangi eigin
fortíðar. Framan af rúmlega áttatíu ára sögu sinni var blaðið
eindreginn talsmaður hægristjórnmála og atvinnurekenda en
félagsleg sjónarmið og verkalýðspólitík voru fyrir borð borin.
Með Sjálfstæðisflokknum tók blaðið þátt í að þróa hugmynd-
ina um „stétt með stétt“ og borgaraleg mannúðarhyggja
slævði mestu hörkuna í hægripólitík blaðsins. Þó verður það
aldrei sagt um Morgunblaðið að sjónarmið samtaka launa-
fólks hafi verið í hávegum höfð. Saga og hefð blaðsins eiga
rætur í öðrum veruleika en verkalýðshreyfingarinnar og blað-
ið hefur ekkert gert til að draga úr þeirri slagsíðu. Lengi vel
var þess heldur ekki þörf þar eð félagsleg sjónarmið áttu sér
öfiuga málsvara í öðrum dagbiöðum meðan þau voru og hétu.
Morgunblaðið nálgast umræðuna um Iífeyrismái með tak-
markaðri virðingu fyrir þeirri þjóðféiagshugsun sem liggur líf-
eyrissparnaðinum til grundvallar. Frelsið sem Morgunblaðinu
verður tíðrætt um er ekki frelsi frá skorti, tvísýnni afkomu og
öryggisieysi. Frelsi Morgunblaðsins er til að standa utan sam-
tryggingarinnar og safna lífeyrissparnaði á eigin reikning. Oft
er hægt að sameina þessar tvær hugmyndir um frelsi. Velferð-
arríkið getur að jafnaði gefið þegnum sínum freisi frá örbirgð
en jafnframt tryggt þeim frelsi til að auðgast. Um lífeyrissjóð-
ina gegnir öðru máli.
Lífeyrissjóðirnir eru ekki hluti af ríkisrekinni velferðarþjón-
ustu. Þeir hafa orðið til í samningum milli verkalýðshreyfing-
arinnar og samtaka atvinnurekendá. Þangað til Morgunblaðið
hóf upp raust sína var nokkuð almenn samstaða um lífeyris-
sjóðina. Forsendan fyrir þeim er gagnkvæmni milli iauna-
manns og lífeyrissjóðs. Launamaður er samkvæmt kjarasamn-
ingi skyldaður til að greiða iðngjald í tiltekinn lífeyrissjóð og
sjóðurinn að taka á móti honum. Ef launamaðurinn fær rétt til
að velja sér lífeyrissjóð verður gagnkvæmnin að gilda áfram
og lífeyrissjóðurinn hlýtur að fá að velja og hafna umsækjend-
um. Meginhugsunin á bakvið lífeyrissjóðina er þar með fokin
út í veður og vind. Hver á að sjá um sjálfan sig og skítt og
laggó með restina.
Morgunblaðið veit af þessum vanda en kýs að gera lítið úr
honum. „Þá spyrja menn,“ segir í Reykjavíkurbréfi blaðsins sl.
sunnudag, „hvað gera eigi við þá, sem enginn lífeyrissjóður
vill taka við og svarið er að þeir verða ekki svo margir að erf-
itt verði að finna lausn á því.“ Þrátt fyrir að iausnin á vandan-
um sé auðveld hefur Morgunblaðið ekki fyrir því að nefna
hana. Það skyldi þó aldrej vera vegna þess að blaðið skamm-
ast sína fyrir rökrétta niðurstöðu af málflutningi sínum:
Launafólk s^m enginn lífeyrissjóður vill þarf að búa við þann
skort, þá tvísýnu um afkomuna og það öryggisleysi sem lífeyr-
issjóðunum var í öndverðu ætlað að frelsa það frá.
Boðskapur Morgúnblaðsins er miðaður við það fólk sem
býr við meðalefni og þaðan af betri. Sjálfsagt þarf að sinna
þessum þjóðfélagshóp. En þarf blað allra landsmanna að láta
eins og láglaunafólk sé ekki til?
Helgarpósturinn
Borgartúni 27, 105 Reykjavík
Sími: 552-2211 Bréfasími: 552-2311
Bein númer: Ritstjórn: 552-4666, símbréf: 552-2311,
fréttaskotið: 552-1900, tæknideild: 552-4777,
auglýsingadeild: 552-4888, símboði (augl.) 846-3332,
dreifing: 552-4999.
Netfang: hp@this.is
Áskrift kostar kr. 800 á mánuði efgreitt er með
greiöslukorti, en annars kr. 900.
„Hálfpartinn var ég að vona það með
sjálfum mér, að SST-menn væru í raun-
inni orðnir þjóðskáld, en það hefði
bara ekki frést í heita pottinum. Flest
bendir líka til þess að svo sé. Ef svo
er hins vegar ekki, þá verður Ragnar
Reykás hrl. að verja þá með
öllum þeim gorgeir, sem
hann á til. Og það
dugir áreiðanlega.
En galdrabrennur
má ekki líða hér
árið 1997.“
Pessi pistill fjallar um guð-
lastaramál Spaugstofunn-
ar (skammstafað SST).
Að sjálfsögðu.
Staða þeirra mála er nú
þessi: Heitapottsmenn hafa
ákært og málinu hefur verið
vísað til RLR. Meðlimir SST
hafa verið settir í farbann.
Réttargæslumaður SST hefur
enn ekki verið skipaður, en
Ragnar Reykás hrl. kemur
sterklega til greina.
Fyrsti laugardagsþáttur SST
eftir ákæruna vakti almenna
hrifningu. Strákarnir héldu
sínu striki en klæddu málflutn-
ing sinn í umbúðir, sem enginn
gat fundið neitt að.
Þeir fluttu okkur sína gerð af
„Gullna hliðinu“ eftir Davfð
Stefánsson.
Og „Gullna hliðið" er vita-
skuld klassískt leikrit. Það
stendur föstum fótum við hlið-
ina á „Skugga-Sveini", „Nýárs-
nóttinni“ og „íslandskiukk-
unni“.
Enginn lætur sér einu sinni
detta í hug að orða slíkt verk
við guðlast.
Þegar Davíð Stefánsson
shndi frá sér „Gullna hliðið“ ár-
ið 1941 var hann 46 ára gamall
og orðinn þjóðskáld.
Kátleg meðferð skáldsins á
heilögum viðfangsefnum þótti
bara sjálfsögð.
Því hann Davíð var sko orð-
inn svo mikið þjóðskáld þá
(eins og ákveðinn málvinur
Hemma Gunn mundi segja).
Það sem SST tókst að benda
okkur á var semsé þetta: Davíð
Stefánsson frá Fagraskógi
verður ekki kærður fyrir guð-
last, a.m.k. ekki fyrir verk sem
hann samdi árið 1941 eða síð-
ar.
„Munkarnir á Möðruvöllum“
heitir annað leikrit eftir Davíð,
það kom út árið 1925.
■ Töluvert hefur verið um fyr-
irspurnir vegna fréttar í HP
fyrir hálfum mánuði um „bláa“
mynd með sjónvarpskonu
sem send var í stuttmynda-
samkeppni. Vitneskja um nafn
viðkomandi er ekki fyrir hendi
á ritstjórn HP.
•I Þorgeir
I fl Þorgeirson
Þá var Davtð bara þrítugur
og ekki orðinn þjóðskáld (þó
hann aldrei nema slægi ræki-
lega í gegn með „Svörtum
fjöðrum" hálfum áratug fyrr).
Þá mátti bendla hann við
guðlast og stofna til ritskoðun-
ar á honum.
Það er ég bær um, því móð-
urafi minn, Kristján Kristjáns-
son, var eini maðurinn á Siglu-
firði, sem neitaði að afhenda
sóknarprestinum, Séra Bjarna
Þorsteinssyni, sitt eintak af
bókum Davíðs Stefánssonar,
þegar sá öndvegisklerkur visit-
eraði árið 1926 og safnaði rit-
verkum skáldsins saman til
brennslu.
Þá var semsé heitt í kolun-
um út af „Munkunum á Möðru-
völlum“.
Gaman væri annars að
kanna hvort þetta hefur verið
hluti af almennri tilskipun til
presta landsins eða einkafram-
tak Siglufjarðarprestsins.
Altént ber það vott um and-
ann gagnvart hinu verðandi
þjóðskáldi um miðjan þriðja
áratuginn.
Til er fræg saga af Kristjáni
afa mínum og séra Bjarna.
Þessi saga hefur gerst þann
14. október árið 1931.
Fyrirmenn Siglufjarðar voru
þá saman komnir í sjötugsaf-
mæli prestsins síns og flestir
búnir að flytja honum lofræður
þegar Kristján, sem þá sinnti
enn fjósverkum hjá Helga Haf-
liðasyni með ragarastörfum á
síldarplani, smeygir sér inn
bakdyramegin og sest við lág-
borðið fjærst afmælisbarninu
og hlustar um stund.á glamrið.
Þangað til hann rís á fætur,
■ Kona hafði samband og
spurðist fyrir um hvort blaðið
ætlaði ekki að fjalla um stór-
felld veisluhöld á Hrafnistu í
Hafnarfirði. Hún sagði að
margir þeirra sem boðið hefði
verið til veislu hneyksluðust á
íburðinum og óhófinu.
slær í glasið sitt og segir:
„Mig langar að greina hér frá
draumi sem mig dreymdi í
nótt.“
En Kristján var einmitt fræg-
ur draumamaður. Hann
dreymdi fyrir daglátum og sá
margoft atburði sem voru að
gerast annars staðar á meðan
hann svaf, enda upp alinn með
huldufólki. Hann fékk því gott
hljóð á meðan hann sagði
draum sinn:
„Mér þótti ég liggja hérna á
kirjutröppunum. Það var
blindöskubylur, náttmyrkur og
frost. Var orðinn stjarfur af
kulda og fannst ég vera að
verða þarna úti. Þá kviknar
eins og vonarbjarmi úti í sort-
anum. Og þegar bjarminn nálg-
ast sé ég að þetta eru tveir
menn. Presturinn okkar hérna,
hann séra Bjarni, í svörtum yf-
irfrakka með hatt, og honum
fylgir annar maður, alskeggjað-
ur og í hvítum kirtli, fjarska
góðiegur að sjá. Og bjarminn
eins og stafaði frá honum og
lýsti upp nætursortann og
hríðina.
Um leið og þeir fara hjá lítur
Jesús upp á kirkjutröppurnar
og ég heyri að hann segir við
séra Bjarna: „Það liggur maður
þarna ósjálfbjarga á kirkju-
tröppunum þínum? Eigum við
ekki að styðja hann á fætur?“
Þá lítur séra Bjarni til mín
sem snöggvast utan úr bjarm-
anum frá Jesú Kristi og ég
heyri að hann segir:
„Nei, við skulum láta hann
liggja. Þetta er bara fjósamað-
urinn hans Heiga Hafliðasonar.
Áreiðanlega blindfullur.“
„Jæja,“ sagði Kristur þá
bara, „þetta er nú þín kirkju-
sókn.“
Og þeir hurfu svo með von-
arbjarmann út í nóttina.
■ Á myndbréfi barst HP hvatn-
ing frá knattspyrnuáhuga-
manni um að kanna hvort rétt
sé að Stöð 2 kaupi sýningar-
rétt á knattspyrnuleikjum en
láti þá svo til Sýnar og þar
með þurfi þeir sem áhuga hafa
á að sjá leikina að kaupa
áskrift að Sýn til viðbótar við
áskrift að Stöð 2.
En draumurinn var ekki
lengri."
Allir gamlir Siglfirðingar,
sem ég hitti, segja mér söguna
eins.
Hún er semsé orðin að full-
mótaðri þjóðsögu.
Ég hef alltaf skilið þennan al-
þýðlega gorgeir hans afa míns
við sóknarprestinn sinn á há-
tíðastund sem uppgjör við
bókabrennumanninn Bjarna
Þorsteinsson.
Því að öðru leyti rímar per-
sóna hans ekki við þennan
ruddaskap.
Né nafnið hans vitaskuld
heldur.
En þessi uppsteytur Krist-
jáns afa míns gegn bókabrenn-
um er ljós punktur í sögu ættar
minnar. Ef einhver segði við
mig (á knattspyrnumáli) „Með
þessum leik hefur afi þinn út-
vegað þér farseðilinn til Stras-
borgar", þá mundi ég svara:
„Já, og fremur tvo en einn.“
Þegar ritskoðun blossar upp
getur það dugað fórnarlamb-
inu til sigurs að vera þjóð-
skáld, eins og dæmið um
„Gullna hliðið“ sýnir. Ef menn
eru ekki orðnir þjóðskáld þarf
að verja sig með gorgeir, eins
og dæmið um „Munkana á
möðruvöllum“, afa minn og
séra Bjarna sýnir.
Hálfpartinn var ég að vona
það með sjálfum mér, að SST-
menn væru í rauninni orðnir
þjóðskáld, en það hefði bara
ekki frést í heita pottinum.
Flest bendir líka til þess að
svo sé.
Ef svo er hins vegar ekki, þá
verður Ragnar Reykás hrl. að
verja þá með öllum þeim gor-
geir, sem hann á til.
Og það dugir áreiðanlega.
En galdrabrennur má ekki
líða hér árið 1997.
■ Svavar Sigurðsson kom á
ritstjórnina til að kynna þjóð-
félagsátak gegn fíkniefnum og
sýndi kort sem hann hafði lát-
ið gera um aðflutningsieiðir
fíkniefna til landsins.
Frá lesendum