Alþýðublaðið - 09.06.1974, Blaðsíða 13

Ms. GRjÓTEY að störfum i Straumsvik við
JHafnarfjörð. (Mai 1968).
þau skilaboð að hafa strax sam-
band við frænda minn, hvað ég
gerði. Ég fór með honum niður á
höfn, en nú gekk hann rakleiðis
um borð i Grjótey.
Ég hélt i fyrstu, að hann ætti
eitthvert erindi þangað sjálfur,
þar sem hann stundar vakt-
mennsku i skipum, en þegar um
borð var komið sagði hann mér að
bera mig vel við skipstjórann, og
þá væri aldrei að vita.
Skipstjórinn, Ævar Þorleifsson,
lágvaxinn svarthærður með brún
stingandi augu, velti mér fyrir
sér, munnurinn beint strik, orðin
stutt og hörð: Það sakar ekki að
prófa hann.
Þarmeð var ég kominn á Grjót-
ey, og óraði mig ekki fyrir hvað
átti eftir að koma fyrir um sum-
arið. Við vorum tiu á, með Sillu
kokk, sem var gæðastúlka.
Fyrsta daginn lágum við í höfn
vegna viðgerðar og voru þá há-
setarnir að dúlla við að splæsa
vira og ditta að. Ég kunni litið eða
ekkert til þeirra verka, en lést
vera að vinna einhver ósköpin all-
an daginn, svo ég yrði ekki settur
strax i land. Ég hugsaði sem svo,
að eftir að skipið væri komið úr
höfn yrði vart verið að snúa við til
að henda mér i land.
Egill Skallagrimsson fór ekki út
úr höfninni fyrr en morguninn
eftir að hann átti að fara, og þá
aðeins út á ytri höfnina. Siðan
voru lóðsbátarnir i förum með
einn og einn skipverja út i Egil
fram eftir degi, en ekki gat hann
siglt fyrr en undir kvöld, vegna
drykkjuláta um borð. Það fór
hrollur um mig.
Grjótey fór út daginn eftir og ég
hamaðist framá við að ganga frá
endunum, hafði stöðugt auga á
hinum hásetunum og drakk i mig,
hvernig þeir báru sig til.
Að loknum Vestmannaeyjatúr-
unum var næsta verkefni að
dýpka við hafnargarðinn i Sunda-
höfn. Stilltum við skipið þá af með
fram- og afturankerum, og siðan
vann kraninn að þvi að moka
leirnum úr botninum upp i skipið.
Þegar skipið var orðið drekk-
hlaðið var haldið út á Flóann, þar
sem dýpi var mikið, varðað
ankerum og kraninn byrjaði að
losa.
Tveir hásetar voru á vakt, og
þar sem ég var nýr var ég undan-
tekningarlaust látinn i öll skit-
verkin á minni vakt. Hinn sat
hreinn og finn i krananum.
Ég mokaði af dekkinu, þvoði,
skrapaði, málaði, skúraði, var
einn með framankerin þegar við
færðum okkur.
Að hugsa um framankerið einn
taldi ég mikinn trúnað, og varð
heldur upplitsdjarfari eftir. Þá
fór ég einnig að stelast til að taka
i kranann þegar skipstjórinn svaf
og kranamaðurinn skrapp i kaffi
eða bacon og egg, sem við stálum
mikið af úr búrinu á næturna.
Silla hélt einna helst að það væri
rotta um borð.
Svona liðu fyrstu vikurnar, en
fri voru um helgar frá laugar-
dagskvöldi til mánudagsmorg-
uns. Þá var skipið i Reykjavik.
Ég náði fljótlega þvi valdi á
krananum, að ég gat farið að
leysa af þótt „karlinn” væri vak-
andi, og þóttist ég þar með vera
orðinn háseti með hásetum, enda
minnkuðu öskur karlsins i réttu
hlutfalli við það.
Fyrir utan smá óhöpp og við-
eigandi reddingar, kom ekkert
fyrir fyrr en einn júlidaginn ,i
hávaða vestanroki. Við sigldum
út á flóa til að losa, og vaktin min
var búin. Ég fór ofan i klefann
minn, bakborðsmegin, og stein-
sofnaði, þreyttur og sæll. Hinir
gætu einir kastað ankerunum að
framan og aftan og farið að losa.
Ég var liklega búinn að sofa
stutt, þegar ég vaknaði við óskap-
leg öskur, likt og verið væri að
lyfta hænu upp á stélinu, og
kenndi ég rödd Sillu kokks.
„Vaknaðu Gissur, vaknaðu,
skipið er að sökkva”, öskraði hún,
og ég hélt að hún væri að gera að
gamni sinu og þótti þetta ekkert
sniðugt.
Hvernig gat svo sem Grjótey,
tæplega tvö þúsund tonna skip
sokkið, þar sem Hólmsteinn, 30
tonna smábáturinn sem ég var á
sumarið áður, sökk ekki i helm-
ingi verri veðrum en nú var.
En Silla var hrekklaus kona og
hefði ekki fariðað vekja mig að ó-
þörfu. Ég leit út i kýraugað, sem
venjulega var alltaf fyrir ofan
sjólinu, en nú sá ég bara i grænt
þar i gegn. Og hefði ekki verið bú-
ið að veiða allan fisk úr Flóanum
fyrir löngu, hefði ég eins getað
séð þar þorsk á sundi.
Mér var brugðið og þaut fram
úr kojunni, en þar sem ég áttaði
mig ekki á hallanum á klefagólf-
inu, hentist ég út i vegg hinum
megin.
Ég þaut i föt og skálmaði fram
ganginn, stigandi öðrum fæti á
gólfið og hinum á vegginn, þvi
hallinn var svo mikill. Upp stig-
ana þaut ég og alla leið upp á báta
dekk, þvi ég ætlaði ekki að vera
ofan i skipinu þegar það sykki.
Þar voru flestir eða allir komn-
ir upp og mikið um að vera við að
koma út gúmmibátum. Siðan
stökk hver af öðrum fyrir borð,
einhver rak dagbókina úr vélinni
upp i fangið á mér áður en ég
stökk, og svo lét ég mig falla.
Vegna bókarskammarinnar
rennblotnaði ég áður en ég komst
i bátinn. Ég skreið upp i bátinn og
innundir seglið, þar sem ég kom
mér fyrir. Ekki var ég heppnari
en svo, að fyrsti stýrimaður stökk
niður á bátinn einmitt þar sem ég
sat undir seglinu, og þar sem
hann var nálægt 100 kilóum að
þyngd, brotnaði ég hreinlega
saman og náði vart andanum.
Hann sat hins vegar hinn róleg-
asti þar sem hann hélt, að hann
sæti á matarböggli bátsins.
Hafi ég einhvern timann verið
hætt kominn þegar Grjótey valt,
þá var það við þetta tækifæri, þvi
ég var svo andstuttur, að ég gat
ekki öskrað, og hendurnar voru
klemmdar'á milli fótanna.
Það varð mér til lifs, að hann
hreyfði sig brátt. Við vorum stutt
úti á Flóanum þegar þetta skeði
og sást úr landi. Brátt sást hvar
björgunarbáturinn Gisli J. John-
sen kom i átt til okkar á mikilli
ferð og létti mér þar sem gúmmi-
brælan i bátnum og veltingurinn i
vindgárunni voru orðin leiði-
gjörn.
Var nú mannskapurinn ferjað-
ur yfir i Gisla, en þar tók litið
betra við. Báturinn lét svo illa i
öldunni og það sem verra var, það
var ómögulegt að reikna út næstu
hreyfingu.
Björgunarskipið Sæbjörgin var
einnig i Reykjavikurhöfn, tilbúið
að fara i leiðangur umhverfis
landið. Var hún einnig send út, og
vorum við flutt yfir i hana. Þang-
að var gott að koma, þurr hand-
klæði og heitt kaffi.
Björgun á annað skip, sand-
dæluskipið Sandey, og bar hana
að rétt i þessu. Vorum við þá flutt
úr Sæbjörgu yfir i Sandey, hvar
við lögðumst i sólbað i skjóli þar
um borð, hlustuðum á sjómanna-
þáttinn og horfðum á Grjótey
hallandi undir flatt, og gat hún
sokkið á næsta augnabliki.
Dráttarbáturinn Magni kom
einnig á vettvang að fiska eftir
hugsanlegum björgunarlaunum,
og eitt smáhorn enn bættist i hóp-
inn.
Þetta var orðið mikið fjör, og
ekki dró úr þegar flugvélar tóku
að sveima yfir staðnum lika. Þar
voru á ferð blaðaljósmyndarar,
sem biðu þess að ná góðri seriu
þegar skip sekkur.
öll þessi læti snerust um Grjót-
ey okkar, sek lá þarna bjargar-
laus, og við gátum ekkert gert.
Eftir nokkurn tima var ljóst, að
hallinn var hættur að aukast, en
þar sem báðar lestar skipsins
voru opnar, hefði skipið sokkið á
svipstundu ef hallinn hefði aukist.
Var þá farið um borð og dælt til
i botntönkunum auk þess sem
Sandey setti taug i þá hlið sem
gnæfði upp úr og hélt þar i. Orsök
hallans var að hraukarnir i báð-
um lestunum runnu út i aðra sið-
una samtimis.
Siðan var dólað inn i Vatna-
garða, beðið flóðs og Grjótey sið-
an siglt á fullu upp i fjöruna og
þar sem hún er flatbytna, rétti
hún nokkuð við þegar féll út.
Allt var aftur klárt eftir tvo sól-
arhringa, og var hún þá tæmd
aftur slysalaust.
Eftir þetta var skipt um verk-
efni. Var þá siglt upp i Hvalfjörð
og sótt þangað möl, sem flutt var
til Sundahafnar til uppfyllingar
bak við þil.
Það gekk þokkalega, nema
hvað alltaf gekk jafn illa að finna
bestu malarmiðin, þrátt fyrir að
auðvelt væri að taka mið úr landi.
Var ég þvi farinn að trúa hvern-
ig mið skipstjórinn tæki. Fyrst,
þegar mið fundust, bar morgun-
sólina i Akrafjall, biluð rúta flútt-
aði i fjárhóp i suðurhliðunum.
Þetta var miðið, sem hann tók af
landi. Næst þegar hann kom, var
ekki morgun og þvi engin
morgunsól, búið var að gera við
rútuna og hún farin, og fjárhópur-
inn sást hvergi.
Enn kom Sandey okkur til
hjálpar einn daginn, þegar okkur
rak fyrir vindi upp i uppfyllingu i
Sundahöfn á háflóði, og hætta var
á að skipið ylti þegar frá flæddi.
Hún dró okkur út.
Eftir stuttan tima i þessu verk-
efni kom Kiddi eitt sinn um borð
og spurði okkur, hvort einhver
kynni á jarðýtu. Ég sá i hendi
minni að ekki sakaði að ljúga þvi,
til þess að sýnast eitthvað, enda
grunaði mig sist af öllu að ýta
yrði sett um borð, svo ég svaraði
kotroskinn játandi.
„Gott”, sagði Kiddi, „þið fáið
bráðum ýtu um borð til að auð-
veldara verði að losa skipið vel”.
Ég fékk i magann, ýtur hafði ég
séð á myndun, en varla meira.
Stuttu seinna vorum við kallað-
ir i höfn til að taka ýtu, og þar
með var komið að þvi að fletta of-
an af lygum minum. Ég ákvað að
taka þvi, sem að höndum bæri og
biða rólegur.
Kiddi kom um leið og ýtan, hún
var hifð um borð ofan i lest og
stóð nú þar og storkaði mér. Kiddi
hefur gaman af öllum vélum, og
setur ekki fyrir sig, þótt hann sé
dragfinn, ef hann langar að fikta.
Hann brá sér nú ofan i lestina i
nýjum grænsprengdum fötum, og
settist á ýtuna. Setti i gang og fór
að ýta til, likt og hann væri að
leika sér.
Ég stóð stjarfur við lestar-
barminn og drakk i mig hverja
hreyfingu hans og viðbrögð ýt-
unnar við þeim. Liklega hef ég
ekki fyrr né siðar lagt mig eins
fram og skilið á jafn skömmum
tima hvað var á ferðinni, og á
þessari stund.
Eftir góða stund sagði Kiddi
mér að prófa, og ég gerði það, ég
varð. Ég kæfði strax á henni, kom
henni strax i gang aftur, en það
var nokkur kúnst, sem ég kenndi
engum öðrum um borð og þess
vegna varð ég „ómissandi” mað-
ur.
Ég djöflaðist á ýtunni nokkra
stund, lagði henni siðan og drap á.
Kiddi stóð þar hugsi, og ég út-
skýrði þegar, að ég væri vanur
kraftmeiri ýtum og fullkomnari
og það tæki smástund að venjast
þessari.
Það var tekið gott og gilt, nú
var ýtan óvænt orðin trygging
min fyrir verunni um borð, en
margir voru nú orðnir um hvert
pláss á Grjótey, þar sem tekjurn-
ar voru mjög góðar og alltaf stað-
ið i skilum.
Mér gekk vonum framar með
ýtuna og var auk þess orðinn full-
gildur á kranann. Þessi vinna var
oft erfið, en skemmtileg og vissu-
lega tilbreytingarik.
„Veðrið hér við Skúlagötuna er
yndislegt, mávarnir hafa ekki
enn tekið á sig styggð af morgun-
umferðinni, og hitinn i forsælu
hér er heil niu stig og það i
morgunsárið. Úti á sundunum
lónar ævintýraskipið Grjótey einn
sólarhringinn enn, að þvi er virð-
ist nákvæmlega á sama staðnum,
likast sem skipverjar séu að
grafa þarna eftir gulli, þvi krani
sveiflast taktvisst ofan i sjóinn og
upp úr”.
Þetta heyrðum við Jón Múla
lesa yfir okkur einn óvenjufagran
sumarmorguninn i útvarpinu, og
réttilega vorum við komnir i nýtt
verkefni.
Þvi miður ekki gullleit, en
„gull” höfðum við hásetarnir upp
úr þvi. t nokkra mánuði hafði
sænskur borprammi haft það
verkefni að bora niður i kletta-
drang, sem þarna var á siglingar-
leiðinni inn til Sundahafnar, og
finsprengja hann.
Alls staðar i kring var mikið
dýpi, en sökum nálægðar við
Reykjavik var ekki hætt á að
setja öfluga sprengju i klettinn.
Þvi var þar mikill hraukur af
muldu grjóti, og var hlutverk
okkar að moka honum upp i skip-
ið, færa okkur siðan ca. 100
metra og losa þar. Virtumst við
þvi alltaf á sama staðnum alla
vikuna.
Oft var erfitt að halda sér vak-
andi i krananum alla nóttina þeg-
ar hinir sváfu, og komst ég þá upp
á að taka i nefið til að halda mér
vakandi. Þótti mér neftóbakið
orðið betra en vindlingar, en þó
varð ég alltaf að venja mig af þvi
um helgar. Maður hefði liklega
ekki komist langt á þvi i Glaum-
bæ að taka upp klút og dósir og
snússa sig.
1 þessu vorum við fram á haust.
Það væri ógerningur að telja upp
öll þau atvik sem upp komu innan
skipshafnarinnar þennan ævin-
týratima.
Ekki get ég þó stillt mig um að
geta eins atviks, sem ég hélt i
sakleysi minu, aðekki gæti átt sér
stað nú á tlmum, — það tilheyrði
skútuöldinni og jafnvel sjó-
ræningjum.
Við lágum i höfn I miðri viku,
liklega vegna bilunar, og vorum
utan á Brúarfossi. Morgunkaffi-
timi var byrjaður og flestir
komnir i messann.
Kemur þá ekki skipstjórinn
eins og hvirfilvindur inn i mess-
ann og segir fyrsta stýrimanni, að
eitthvað skuli gera fyrir kaffi, en
stýrimaður sagði, að kaffitiminn
væri byrjaður.
Skipstjóri sinnti þvi engu, og
stýrimaður heldur ekki. Opnaði
hann hurðina inn i eldhús, og
klemmdi skipstjórann um leið
upp við vegg bak við hurðina.
Hélt hann hurðinni með annarri
hendi, enda mikill að burðum, og
handlangaði bakkana úr eldhús-
inu yfir á borðið i messanum.
Skipstjórinn spriklaði bak við
hurðina á meðan. Siðan sleppti
hann hurðinni og settist. Skip-
stjórinn var að vonum orðinn
saltvondur og hafði i hótunum við
stýrimanninn, sem rólega jós
skyri á disk sinn i gagnstæðu
horni messans og sagði ekkert.
Ég sat i beinni linu á milli
þeirra og rótaði mér ekki. Sé ég
nú hvar stýrimaður lyftir rólega
upp fullum skyrdiskinum og mið-
ar á skipstjórann fyrir aftan mig.
Ég beygi mig og diskurinn flýgur
yfir höfði mér, og ég finn að hann
brotnar á einhverju öðru, en
hörðum veggnum.
Stýrimaðurinn hefur greinilega
hitt. Ég lit við. Þarna stendur
svarthærður brúneygður skip-
stjórinn ataður hvitu skyri i
framan og rautt blóðið jók enn á
litadýrðina svo hann liktist trúð.
Hann þusti út með þeim orð-
um, að þetta skyldi verða lög-
reglumál, skellti hurðinni ofsa-
lega og vatt sér yfir i Brúarfoss til
að komast i land. Stýrimaðurinn
stóð upp með hægð og fór til klefa
sins. Eftir stutta stund kom hann
til okkar inn i messann, kvaddi
alla með handabandi, þakkaði
fyrir sumarið og fór frá borði.
Það var eftirsjá i þessum rólega,
örugga manni.
Sjálfur hætti ég hálfum mánuði
siðar, til að fara á skólann, og
þessari útgerð var hætt skömmu
siðar og skipið selt. —
Sunnudagur 9. júní 1974.
o