Alþýðublaðið - 09.06.1974, Blaðsíða 24

Sendum sjómönnum öllum og aðstand-
endam þeirra beztu kveðjur i tilefni sjó-
mannadagsins.
Fiskanes h.f.
Grindavík
íslenskir sjómenn
Bestu hamingjuóskir i tilefni dagsins.
Fiskverkun Halldórs Snorrasonar,
Gelgjutanga.
Sendum öllum islenskum sjómönnum og
fjölskyldum þeirra bestu heillaóskir i til-
efni sjómannadagsins.
Vélsmiðja
Grindavíkur
Netagerð Thorbergs
Einarssonar h.f.
Ánanausti við Holtsgötu
sendir sjómannastéttinni hugheilar ham-
ingjuóskir i tilefni sjómannadagsins.
SJÚMENN!
Til hamingju með daginn.
Hraðfrystihús Hellissands h.f.
Óskum islenskum sjómönnum til ham-
ingju með daginn
Þorgeir & Ellert h.f.
Akranesi..
Sendum sjómannastéttinni bestu árnaðar-
óskir i tilefni dagsins.
Hólanes h.f.
Skagaströnd
Þegar prinsinn sá hvalskurð
og ameríska meykerlingin
! lenti í vandræðum með nefið
Innarlega við Hvalfjörð vest-
anverðan er lokaákvörðunar-
staður stærsta spendýrs jarðar-
innar eftir langa ferð við skips-
hlið norðan úr Ballarhafi eða
vestan úr Grænlandssjó. Þar er
þessi mikilfenglega skepna
dregin á land, flegin og rist, lim-
uð sundur og brædd i stórum
pottum, kyntum með gufu, og
breytt i mannamat, hundafóður,
lýsi og mjöl, súpukraft og uppi-
stöðu i sprengiefni.
Þessi staður, sem gengur
undirnafninu Hvalstöðin i Hval-
firði, á engan sinn lika á tslandi
og er raunar heimur út af fyrir
sig, og mannlifið þar er öllu
öðru óháð, nema hvalveiðinni.
Þó á Hvalstöðin i Hvalfirði það
sameiginlegt heiminum i næsta
nágrenni, að þar námu Norð-
menn fyrstir land, og þótt land-
námsmennirnir séu löngu
horfnir úr Hvalstöðinni við
Hvalfjörð og farnir að skera
hinn eilifa hval á veiðistöðum
forfeðra sinna þar sem alltaf
veiðist nóg en rányrkja þó
aldrei stunduð, er tungumál
þeirra, sem vinna þar nú, eilítiö
norskuskotið. Þeir tala um að
flensa hvalina, þegar aðrir tala
um að rista þá, þeir tala ekki
um gufuspil heldur vinsur, og
þegar bið er á þvi, að hvalur
berist á land, smúla þeir skurð-
arplanið með vatni, — skola það
ekki með slöngij.
Lifið á skurðarplaninu er
hvalur. Sé mikil veiði er ekki
um það talað að taka sér hvild,
alla daga og bjartar sumarnæt-
ur erhaldið áfram að hifa, rista,
skera og bræða, og gufustrókur-
inn stigur án afláts upp úr skor-
steini verksmiðjunnar þar sem
beinum og innyflum er breytt i
lýsi og mjöl. Þegar rökkva tek-
ur siðsumarskvöldum er kveikt
á ljóskösturum og lifið hefur
áfram sinn vanagang.
Og þetta lif, lifið i hvalnum,
hefur að sjálfsögöu aðdráttarafl
fyrir marga, enda er þangað
stöðugur ferðamannastraumur,
eins og til allra forvitnilegra
staða. Enginn venjulegur ferða-
maður fær þó að stiga fæti inn-
fyrir mörk þessa heims, — þar
stendur á stóru skilti: „Aðgang-
ur stranglega bannaður”, og
fyrir þá, sem ekki skilja það:
,,No admittance”.
Til þess að komast inn i þenn-
an heim verða menn að sækja
um vinnu þar, og fái þeir hana
er ekki um annað að ræða en
vinna vel, þvi unnið er á tveim-
ur vöktum, allan sólarhringinn,
og allt sumarið keppa vaktirnar
um það, hvorri tekst að skera
fleiri hvali. Svo mikið er kappið,
að standi það naumt, að unnt sé
að ljúka við hval fyrir vaktar-
lok, skreppa menn rétt sem
snöggvast i kaffi og gleypa það i
sig til að missa sem minnstan
tima. Strákarnir i Hvalstöðinni
hugsa ekki sem svo, að þeir á
næstu vakt geti klárað fjandans
hvalinn, þeir klára hann sjálfir.
— Ég lét heillast af rómantik-
inni, sem umvefur þennan heim
i augum hæfilega fjarstaddra á-
horfenda og sótti um vinnu — og
fékk hana. Ég fékk að stiga fæti
innfyrir skiltið og stóð þar einn
daginn snemma vors með svera
gadda neðan á stigvélunum og
þóttist orðinn fullgildur hval-
skurðarmaður.
Það var þó langt frá þvi, að
svo væri, að minnsta kosti fyrst
i stað, en þegar nokkuð var liðið
á sumarið var mér þó falið það
virðingarembætti að draga
hvalina frá bryggjuhausnum að
slippnum og þaðan upp á skurð-
arplanið i hendurnar á flensur-
unum. Til þessa verks notaði ég
verkfæri, sem er liklega stærsta
spil á landinu, og hefur varla
veitt af þvi, þar sem þessi
stærsta skepna jarðarinnar
vegur oft meira en 70 tonn. En á
meðan ég var að vinna mig upp i
þetta virðingarembætti var ég
um tima það sem kallað er að
vera ,,á króknum”, en það er i
þvi fólgið að vera á sifelldum
spretti fram og aftur, hlaupa
upp og niður hrygglengjurnar,
yfir tungur og inn milli hauga af
kjálkabeinum, spiki og innyfl-
um i þvi skyni að draga vira nið-
ur af aðskiljanlegum vinsumog
krækja hingað og þangað i hval-
ina, eftir þvi sem við átti
hverju sinni, og gefa merki til
vinnumannannna, þegar þeir
áttu að hifa eða slaka.
En i starfi umsjónarmanns
stóra spilsins taldi ég mig vera
á hápunkti sem hvalmaður. Mér
fannst ég leika æðimikið hlut-
verk við hvalmóttökurnar, og
vissulega var hlutverk mitt
stórt. Þegar hvalbátur lagðist
að bryggju með hvali i eftir-
dragi var i mörgu að
snúast hjá mér. Mitt
fyrsta verk var að stiga
inn i konungdæmi mitt,
spilhúsið, og smyrja i alla koppa
með sérstakri smurdælu. Siðan
þurfti að skrúfa frá krönum á
öllum strokkunum til að hleypa
af þeim vatni, sem þar hafði
þést frá þvi spilið var notað sið-
ast. Þegar strokkarnir voru
tæmdir af vatni tók gufan vana-
lega að streyma út, og áður en
búið var að loka fyrir þá aftur
var húsið orðið fullt af gufu,
svo ekki sá úr augum.
En að þessu undirbúningsverki
loknu, tók ég mér stöðu
fyrir aftan tromluna miklu,
þar sem handleggssver
virinn var undinn upp á, með
aðra höndina á hjólinu, sem
dampinum inn á spilið er
stjórnað með, en hina á skipti-
stönginni. 1 þessari stöðu horfði
ég út um gatið þar sem virinn
sveri liggur útum og niður i
slippinn, þar sem hvalurinn beið
þess að leggja upp i sina hinstu
för. Ég fann ákaflega mikið til
min á þessum stundum og i-
myndaði mér oft, að ég væri
skipstjóri, og skurðarplanið
skipið mitt. Allt undir minni
stjórn, ég þurfti ekki annað en
gefa vink, og allt færi af stað.
Ég ýtti prjónahúfunni aftur á
hnakka og þandi út brjóstkass-
ann. Þá kom vinið.. Það var
ekki ég sem gaf það vink, heldur
annar flensarinn, sem núorðið
gefur alþjóð stundum vink úr
ræðustól á Alþingi. Hann kom úr
slippnum, rétti upp hægri hönd-
ina og teiknaði hring i loftið.
Það þýddi, að hann hefði lokið
við að lása virnum i sporð
hvalsins, og mér væri óhætt að
hleypa dampinum rólega á. 1
þann tið varð ég að hlýða vinki
þessa núverandi varaalþingis-
manns, og sem ég sit og skrifa
þetta, mörgum árum seinna,
hrósa ég happi yfir að þurfa
þess ekki lengur.
Og hvalurinn lagði upp i sina
hinstu för og spilið stundi undan
áreynslunni, þegar stimplarnir
mjökuðust af stað. Eftir fáeinar
minútur kom sporðurinn i ljós,
og flensararnir munduðu ný-
brýnda hnifana sina, — bjúg-
hnifa á löngum sköftum, sem
þeir stinga i siðu hvalsins og
renna aftur eftir henni, eftir þvi
sem hvalurinn mjakast upp á
skurðarplanið. Eftir nokkra
klukkutima verður hvalurinn
kominn i pappirspoka, ofan i
lýsistank og upp á króka i frysti-
geymslum.
Þegar starfi minu við stóra
spilið var lokið, settist ég vana-
lega við aðra flensivinsuna, til-
búinn að hifa spiklengjuna af
baki hvalsins jafnóðum og
flensarinn renndi hnif sinum
milli kjöts og spiks. En á meðan
flensarinn bjó sig undir þetta
verk hafði ég nægan tima til að
horfa á ferðamannahópinn, sem
jafnan hélt sig við hliðið inn á
skurðarplanið, þar sem stóra
skiltið með „aðgangur bannað-
ur” og „No admittance” gnæfir
yfir, sérstaklega á sólrikum
dögum um helgar, þegar spik-
stækjan lá yfir og strompurinn
spúði úr sér bræðslufnyknum,
sem lætur ágætlega i nösum
hvalskurðarmanna, en ferða-
fólkið hnussar yfir, þótt það láti
sig yfirleitt hafa það án sérstaks
viðbúnaðar við öndunarfærin.
Eins og i ferðamannahópum
TEXTI: ÞORGRIMUR GESTSSON
TEIKNING: GÓA .

Sunnudagur 9. júní T974.
4