Alþýðublaðið - 14.07.1974, Qupperneq 12

Öræfasveit er sveitin milli
sanda. Hún er einnig sveitin
milli sanda og jökuls. Skeiðar-
ársandur er magnaður og I hon-
uin geymist ýmislegt, sem
marga fýsir að sjá og kvnnast
nánar. Það, sem er dularfyllst
og hefur mesta aðdráttaraflið,
Samtímafrásögn af
strandi Indíafarsins
er gullskipið, Indíafarið hol-
lenska. í „öldinni sautjándu” er
greint frá strandi þessa fræga
skips, sem verið er að reyna að
grafa upp þar eystra. Hér er
mynd af þeirri opnu bókarinnar,
birt með leyfi forlagsins, Iðunn-

Stórt, Kolleiukl Indíaíar, klaðiS diýrum farmi,
itranJar á Skefðarársanclí
* »»»*« Irrtt
v*f IfcrtKttrntt) *íMm
Om Bplkj heimtar strandgóssið í súur hendur !»»•>«• «*>•», t»n, «ca>i«c k-
txit ogáirtt ■áwÍAf,
°g kaiíar það vogrek og konungsfé
*«. fcuUoui, xraaiMi , SiriAuarewit
»w mwrttm, fcmf (TB fcati * tamiiaH m*aa*. n»i
fmmxia <>l m<i» b)&n~aík,a Kluf, («tu «»» i fcráo*«t f,í fáro.
fcWi« jfíram brœi. „ Hif, mt* »irtm jitfnt fpui*
lt» }»«,«, WfB»»*« Rttlfc tn'ma trit 4«xí Jm* „„ mm
ASp twfi On f«ÍM via «to»fa. ULmk a* (J'an ,f ,»Wi »«
”» "**“» f*mt« tarii t«i« |„, j
fc« H*f »»; juwn, wsiaa,
'■***<*•■ <* »» N* »* fctm * (w ram ÍM» fctt M
íiiMtiSto UM mmi tit \%tem twk* ’*»» rtii&f*# n\xxrs>ix!tm<mv$
t»tíS» («.* »f «»S fú R,mw j. tlifA, Hf, ,in
kMnMl ’Mfciat <*: Itefcfcaioj^,
(fcn>
SMt&smkt ktt>* t? mpfyfaðmx-.
&_sl} á Ur* &tí $ UÆms., i
% «»»ér»8«á fkiíistía Hkvpt-o.
Ifest ísí: «ís fe&sS ««»
fMeltM !««, «•« %<*»
*Srví««| í»3<í»ii|v «.'ÍS» jjfc#* IÖPW
His? WÆttmit,. :■:
*se® V8* é mötíwí 4m*t
rwis*d<«« Jkrííkktw^f
■
* 4 fcáííöia «3 rríuMí
|í*í ttttm Uk tií
««i*n
tU feáfjst «»s t&tám* *m&» 9% &*»*
'■tmi
smtotö* *' liöítte ••< «t í. Ai s .i «: :
$M& vkks sii
Stfci i bmtpyhvMw
&rmím <--s ?.* ,.>
«* bh xmm ’peá %mm •
■ktí*** *wk** ***>
<«»«*»<« ISekítt* k*fc»**y
*tó«S** **»»* »fcáú * tn*
«»«*« «***» «*«**»*»»..
*á «** «»»*** »* »8 «=*« %**>
*ím«Niká kíwfWsr }»»
«**<*«* é?m* «#«** ?»»«
é*i*w«*»*Sl«kkí **f*V »!»>«*>
■ Ise^* »**#*$#*. ** **í»»ifí*í*>
4» **■ Swcwifi*.* *»»» íáfe*3». *»(*#
tn&ímlti M**’***-
Síw-í** *5**s* :
i V*ií««ís».i
váW |f*S «*W». I
:«ssss Vmt*V
iamtim v*s«w8 *vú*tt. s;
íam, 4*ÖIS 'M x&Ut*s*í
g>W,«3 s='S«A íOtíví^ 1 Sí&SLí;.
<;»í \<m% á iwr«E8%8
%v*&* «-}«» * ií <*£«* ■
«»ífý!Uí5«8, sig þA»í isl k«*fM «»*3
«*» mm i bmmí
£?tMb*&k#&tyíy m •
b?Éö* v«?í§ Aigaí? Kt&W 4 imi. i{ ««s vííttwfdj*1?. víw*..; fetóbí s«r-*ssdsísSsí}.« &***»
Kjxtertmfyenmk þm- «m pmr ■ lSxm »«»sfe*3**. «««*• ^ - >-
ftfe* tsi tm«*. «*m*v 1«* sa «0» * MmmmM%* ’« **# «* ^ *
•«**«*< [& 4 btmlÆm m «•** *
iisjsr h*mÆ. *•*»»***** *&^&e**»»* ‘ *^**<***«»
<«. Í<««?***a í> ** ***k ****** T1
4; Æ 9, Jtimtk* œm lp*t '<* %**X*Æ& %mm
tss
!-á
*«tm, $**$»« »vu

Sigurjón bóndasonur ásamt þremur barna sinna. Hann hefur takmarkaOan anuga a ouskapnum og á
skurögröfu I félagi viö sveitunga sinn.
„Yfir hverju á
maður
að
hanga
þegar
krakkarnir eru farnir suður?
beint fyrir neðan bæinn. Þar er
skólinn og til húsa. Böll i sam-
komuhúsum sveita landsins eru
I sjálfu sér ekki alltaf frásagn-
arverð, en þetta ball verður
væntanlega lengi i minnum haft
þar í sveitinni, þvi i fyrsta skipti
kom lögreglan á staðinn. — Þeir
komu samt ekki inn, sagði Guð-
björg.
Samkomuhúsið heldur um 120
manns og var að sjálfsögðu
troöið út úr dyrum, enda hátt i
tvöhundruð manns að vinna við
framkvæmdirnar á sandinum
og dansleikir eru ekki það tiðir i
öræfasveit, að heimamenn sæti
færis á að mæta ekki. Að sjálf-
sögðu fór allt fram I spekt og ró
— en eitt herlegt vandamál upp-
stóð:
— Það er ekki ein einasta
ógift stelpa eftir i sveitinni,
sagði mér húsmóðirin unga. —
Það var til stórra vandræöa
þarna á ballinu. Stelpurnar fara
allar suður og giftast þar.
— Það hefur nú sosum verið
stofnað til hjónabanda hér lika,
sagði Gunnar bóndi og hló mikið
innundir sig. — Það hefur trú-
lofað sig hér um páskana, he he
he. Minnst tvisvar, sem ég man
eftir. Annað dugði i nokkur ár en
hitt stendur enn.
Hér áður fyrr, hélt Gunnar
áfram, — var alltaf heilmikið af
fólki hér um páskana.- Þeir
komu hingað Úlfar Jacobsen og
aðrir með heila hópa og það var
allt hér á Hofi i heila viku. Nú er
það búið, það stoppar i Skafta-
spyr sonur bóndans á Hofi. Þar var
ýmislegt rætt og því slegið föstu, að
Suðursveitin væri miktu einangraðri.
felli og á Mýri (Fagurhóls-
mýri).
Ferðalangarnir fengu yfirleitt
heldur ódýra gistingu á Hofi:
fyrir nokkrum árum byggðu
þeir Gunnar og Sigurjón tölu-
vert við gamla bæinn, sem þar
var, og á meðan á framkvæmd-
um stóð lágu gestirnir i nýbygg-
ingunni. Þar var trúlofast — og
lltill fugl hvislaði að mér, að
trúlofanirnar hefðu verið fleiri
en tvær. Ekki var þó öllum ætl-
að að standa mikið fram yfir
páskana.
„Þau enda hvort
eð er i Reykjavik”
Enn eru börn þeirra Sigurjóns
og Guðbjargar ekki farin að
ganga i skóla. Skólinn, undir
stjórn Þorsteins Jóhannssonar,
er einsetinn og þar eru börn á
aldrinum frá 7-13 ára, öll i einni
stofu. Að þeirri skólagöngu lok-
inni verða börn öræfinga að
sækja skóla til Hafnar — og ver-
iðeraðbyggja framhaldsskóla i
Nesjum.
Sigurjóni þykir það tóm vit-
leysa. — Til hvers að vera að
byggja skólann þar? spyr hann
snöggur upp á lagið. — Krakk-
arnir fara hvort eð er vestur eft-
ir og enda I Reykjavik ef þau
fara suður á annað borð. Mér
fyndist nær að byggja stærri
skóla á Klaustri —nú eða þá
nær.
Það má skilja á bóndasynin-
um, að hann finni sig ekki sér-
lega bundinn æskustöðvunum,
enda hefur hann viða verið um
lengri og skemmri tima, eins og
áður er vikið að. — krakkarnir
fara, segir hánn, — þá er ekki
yfir neinu að hanga hér. Þetta
gæti náttúrlega orðið svo hérna,
að það verði ekkert varið i að
vera hér lengur — nú eða þá að
það vacþi betra þegar frá liður.
Maður veit það ekkert. Liklega
breytist eitthvað hérna þegar
vegasambandið er komið á en
ég þori ekkert að segja til um
hvernig.
Þeir tapa
hvort eð er
. öræfasveitin er Framsóknar-
land. A Hnappavöllum næst
austasta bænum i sveitinni býr
þingmaðurinn (sem þá var,
a.m.k.) Páll Þorsteinsson, og i
hreppsnefnd Hofshrepps eru
framsóknarmenn að sjálfsögðu
i meirihluta. Ég var vitaskuld
stimplaður mikill krati vegna
atvinnutengsla minna við Al-
þýðublaðið og einhverra hluta
vegna virðast fáir bændur vera
Alþýðuflokksmenn. Gunnar
bóndi sagði eitthvað um „drag-
bft á hagvextinum” og bætti við
öðru um „dragbita i öðrum
flokkum”.
Eins og viðar fann maður til
megnra vonbrigða meðal
öræfinga með stjórn landsmál-
anna. Ekki vil ég fullyrða, að
Sigurjón Gunnarsson sé tals-
maður allra öræfinga, en hann
hafði allavega ákveðna skoðun
á málinu: — Það gengur auðvit-
að ekki endalaust að allt sé
heimtað af rikinu, sagði hann
ákafur að vanda. — Það er ekk-
ert róttækt gert. Mér finnst að
vinstri flokkarnir hefðu átt að
gera eitthvað róttækt strax i
upphafi og koma þróuninni af
stað en vera ekki að hugsa alltaf
um næstu kosningar. Þeir tapa
þeim hvort eð er.
Hof er miðsvæðis i öræfasveit
og þvi var það, að ég þáði gott
boð um að gista þar aðra nótt
eftir að ég hafði komið þar að
kvöldi dags og beiðst gistingar.
Að kvöldi annars dags sátum
viö i stofu og horfðum á Bitla-
sérlegan áhuga á búskap og
kona hans, ung og falleg, segir
hann varla þekkja muninn á
hundi og ketti. Sigurjón hefur
verið hér og þar um landið á
vetrum, á vertið I Eyjum, á
verkstæði á Höfn (sem hann
kallar „leiðindaskitapláss”) og
einn vetur voru þau hjónin með
þau barnanna, sem þá voru
fædd, í Reykjavik. Nú á hann
skurðgröfu i félagi með öðrum
og hefur nóg að gera við fram-
kvæmdirnar á sandinum.
— Mér likaði vel i Reykjavik,
segir Sigurjón. — Það er náttúr-
lega miklu betra að vera i pláss-
unum nálægt Reykjavlk. Þar er
allt, sem maður þarf
með.Heimilisfólkið á Litla-Hofi
sagðist ekki sjá neina ókosti við
að vegasamband kæmist á i
vesturátt. — Það verður til
dæmis miklu auðvéldara að
komast á böllin á Klaustri, sagði
Guðbjörg, sem er með kassettu-
segulbandstæki hjá sér við eld-
hússtörfin.
— Eini mögulegi ókosturinn,
sem ég sé við þetta, sagði Sigur-
jón, — er að það verður dýrara
að lifa. Það verður miklu auð-
veldara að komast á milli staða
og þegar ekki er lengur svo mik-
ill munur á þvi að fara i Vik og
til Hafnar, þá fer maður liklega
frekar til Vikur — og þaðan er
stutt til Reykjavíkur.
Lögreglan i fyrsta
skipti á baili
i öræfasveit
Við sátum um kvöld og drukk-
um kaffi. Mikið kaffi. Við spjöll-
uðum um heima og geima. Þau
spurðu frétta úr höfuðborginni
og ég úr sveitinni. Þar kom, að
þau sögðu mér frá miklu balli,
er haldið var þá skömmu áður
I samkomuhúsinu, sem stendur
myndina „Help!” i sjónvarpinu
og þau voru alveg gáttuð á vit-
leysunni. Ot frá þvi töluðum við
um poppmúsik og þá áráttu is-
lenskra poppara að „yrkja” ljóð
sin á ensku. — Það er kannski
allt i lagi innan um, sagði Sigur-
jón, — en ekki hafa allt á út-
lensku.
— Hann Árni Johnsen skrif-
aði grein um þetta nýlega, lagði
Guðbjörg til málanna, — og þar
sagöi hann að þetta væri tóm
endaleysa, sem þeir væru að
syngja á ensku. Nú, og svo sýnir
það sig bara, að fólk vill ekki
hlusta á þetta, islenskar hljóm-
sveitir að syngja á ensku. Þetta
er aldrei spilað i óskalagaþátt-
unum.
,,Við höfum haft
rafmagn i 50 ár —
þeir bara i fjögur”
Einn aðaltilgangur farar
minnar austur var að kanna
hvaða áhrif margnefnt vega-
samband hefði á einangrun
sveitarinnar. En öræfingar
voru ekki á þvi, að um nokkra
einangrun væri að ræða. —
Þetta er ekkert einangruð sveit,
sagði Sigurjón. — Við hér höfum
alltaf fylgst vel með og stundum
gott betur. Suðursveitin er til
dæmis miklu einangraðri. Þar
hafa þeir haft rafmagn i fjögur
ár, en við i hálfa öld. Það hefur
náttúrlega áður fyrr verið erfitt
að komast á milli vegna sand-
anna og jökulánna, en það er
löngu af. Með flugvél er maður
klukkutima til Reykjavikur.
Guðbjörg kona hans tók i
sama streng: — Sumir, sem
maður hittir — annaðhvort hér
eða fyrir sunnan — halda meira
að segja, að hér búi eskimóar og
skrælingjar i moldarkofum og
snjóhúsum. Ég segi það satt, að
stundum er ég alveg gáttuð á
hvað fólk veit litið um landið
sitt. Sérstaklega Reykvikingar.
Þeir spyrja mig gjarnan, þegar
ég segist koma frá Svina-
felli, hvort það heiti svo vegna
þess, að þar séu svin.
— Hvers vegna heitir bærinn
Svinafell? spurði ég.
Hún yppti öxlum og sneri sér
að tengdamóður sinni, afskap-
lega hressilegri og aðlaðandi
konu en heldur fátalaðri. — Af
hverju heitir það Svinafell
heima? spurði hún hana.
Sigrún hló við og svaraði: —
Gróa, systir Gunnars bónda á Hofi, situr stundum á daginn og
spinnur á gamla rokkinn sinn. Hún býr ásamt Jórunni systur sinni á
loftinu, I herbergi, sem er eftirliking af baðstofu.
Það er dæmigert fyrir öræfa-
sveit, að þar eru litlir byggða-
kjarnar, á þessum fimm eða sex
bæjum eru alls 17 heimili og ibú-
ar sveitarinnar um það bil 120.
Þá má geta þess til gamans, að
á þessum 17 heimilum eru i
kringum 40 bilar, svo varla er
hægt að segja, að öræfingar
lepji dauðann úr skel. En þess
ber að sjálfsögðu að geta, að þar
sem 20 til 30 kilómetrar eru á
milli bæja, er illmögulegt að
komast á milli bæja nema ak-
andi — hestum fer að sjálfsögðu
fækkandi þar eins og annars
staðar.
A Litla-Hofi, austasta Hofs-
bænum, býr Gunnar Þorsteins-
son ásamt konu sinni, Sigrúnu,
syni slnum Sigurjóni og konu
hans, Guðbjörgu Magnúsdóttur
frá Svinafelli. Þau Sigurjón og
Guöbjörg eiga þrjú ung börn og
auk þess eru á bænum tvær eldri
systur Gunnars, Jórunn og
Gróa. Þær systurnar sitja jafn-
an í gamalli baðstofu á loftinu,
enda sú eldri orðin heilsulitil. Af
og til spinna þær á gamla og
lúna rokka.
Bóndasonurinn, sem
ekki þekkir mun á
hundi og ketti
Gunnar tók við búi af föður
sinum og hann gerir sér vonir
um, að Sigurjón taki við af sér.
En sonurinn segist ekki hafa
Jórunn á lfka sinn rukk en var ekki alveg heil heilsu þegar sögumaður kom I heimsókn á loftift.
báöar hressar, gömlu konurnar, og hafa gaman af að rifja upp bernskuminningar úr sveitinni.
Gunnar bóndi Þorsteinsson á Hofi er hress maftur og duglegur. Það
var hann, sem hljóp eftir hjálp handa Siguröi á Kvískerjum, þegar
hann lenti undir jöklinum (sjá næstu sfðu).
Ja, það veit ég ekki. Ætli Svín-
fellingar hafi ekki einhverntima
verið með svin. Hún hló dátt.
— Svo er nú annað, sem ég
held að ýti undir þessa vitleysu,
sagði Sigurjón. — Tökum til
dæmis myndina þarna, Sveitin
milli sanda. Það er ekki svo
langt siðan ég sá hana, gott ef
ekki var bara i sjónvarpinu, og
þá fannst mér bráðnauðsynlega
vanta allar skýringar. Þeir,
sem ekki þekkja til, gætu til
dæmis haldið, að mannlifið hér
gengi ennþá fyrir sig eins og áð-
ur. Það þyrfti að taka fram, að
myndin sé þó þetta gömul og að
hún hafi verið leikin þá. Og
farðu svo að hætta með þessa
helvítis myndavél!
Þessi siðasta athugasemd var
ætluð mér, enda hafði ég gætt
þess vandlega, að taka nóg af
myndum. (Það er annars^
merkilegt, að sé maður með
myndavél.þá á maður annað-
hvort i erfiðleikum með fólk,
sem ekki vill láta taka af sér
myndir, eða þá hitt, að ekki er
nokkur friður fyrir fólki, sem
endilega vill láta mynda sig I
bak og fyrir.)
,,Ég vildi sjá
hana nú....”
Talið barst nú að öðru en sið-
an sagði Gunnar: — Það er með
þessar kvikmyndir, ha ha ha.
Einu sinni komu hingað frans-
menn og gerðu kvikmynd, sem
hét island nútimans, eða eitt-
hvað I þá veru. Hún hefur verið
sýnd tvisvar, held ég, og bæði
skiptin áður en við fengum sjón-
varp (nú eru allir bæir i sveit-
inni með sjónvarp). Ég hefði nú
gaman af að sjá hana.
Nú hló Gunnar dátt. Hann
hlær kostulega: setur hökuna
oni bringu og sperrir upp augun.
— Já, ég hefði sko gaman af að
sjá hana, ha ha ha, ég er þar að
veifa brennivinspela hér á balli.
— Svei! Og ert svo að segja
ókunnugu fólki frá þessu! sagði
kona hans — og brosti út i ann-
að.
Aður en við gengum til hvílu
eftir langan dag rétti Sigrún
mér pappirsörk með ljóði, sem
bóndi hennar hafði vitnað í þeg-
ar við ræddum nm einangrun
sveitarinnar. örkin var gulnuð
og á hana skrifað með svörtu
bleki; skriftin samskonar og
maður sér á gömlum verslunar-
bókum og bréfum.
Þetta var 56 ára gömul
pappirsörk og ljóðið hét „Til ör-
æfa”. Höfundurinn er Eymund-
ur Jónsson frá Dilksnesi i
Hornafirði, en hann fæddist i
öræfasveit og flutti þaðan ung-
ur. Eymundur sendi ljóðið vini
sinum Ara Hálfdánarsyni á
Fagurhólsmýri á gamlárskvöld
1917, þá 77 ára gamall. Ari skrif-
aði það siðan upp tæpum mán-
uði siðar og hafði hjá sér vott,
Odd nokkurn Magnússon, til að
staðfesta, að þar væri „réttur
úrdráttur”. Aður en ég sofnaði
skrifaði ég hjá mér þær þrjár
visur sem ég las hvað oftast:
„öræfi er öfugt nafn
á þér sveitin friða.
Þú átt fágætt fjallasafn
og fagrar lendur viða.
Þú átt besta bænda-tal
og bing af fróðum konum,
yngismeyja áttu val
og auð i góðum vonum.
Þú átt góða gáfumenn
er göfga þig og prýða.
Gestrisnina áttu enn
æðsta hnossið lýða.”
—ó.vald.
0
Sunnudagur 14. júlí 1974
Sunnudagur 14. júlí 1974. v
0