Alþýðublaðið - 19.02.1976, Blaðsíða 3

Stefnuljós Sigurður E. Guðmundsson skrifar
Það er mjög að vonum, sem al-
menningi hefur orðið tíðrætt um
öll þau f jársvikamál, af marg-
víslegasta og alvarlegasta tagi,
sem nú eru til rannsóknar og
hafa verið það lengi, sum hver.
En raunar eru fjársvikamál
ekkert nýmæli hér á landi, allt
frá því að stríðsgróðinn altók
hugi Islendinga í síðari heims-
styrjöld hefur eitt tekið við af
öðru, sjaldan hefur langur tími
liðið milli. Á þessu tímabili hafa
sýnilega ætíð margir verið þeirr-
ar skoðunar, að glæpir borgi sig
— og hafa hagað sér samkvæmt
því.
Ekki er mér kunnugt um hvort þjóð-
félagsfræðingar hafa gert rannsóknir á
þessu fyrirbæri i lifi vestrænna auðvalds-
þjóða. En hvort sem svo er eða ekki hljóta
jafnaðarmenn að lita svo á, sem fram-
ferði af þessu tagi sé einn af mörgum ljóð-
um auðvaldsskipulagsins. Það er ein
meginkenning auðhyggjumanna, að hver
og einn skuli „bjarga sér” sem bezt hann
geti — og sýnilegt er, að margir þeirra eru
harla óvandir að meðulurium. f sam-
keppninni um gróðann og i hinu blinda
lifsgæðakapphlaupi virðist flest talið
leyfilegt og ávirðingar fljótar að gleym-
ast. Af og til fatast einum og þá er stein-
um kastað að honum— en hinir halda
sama hrunadansinum áfram, þar til röðin
kemur að þeim næsta.
f þessum þætti er ekki ætlunin að veit-
ast að þeim, sem um sárt eiga að binda af
þessum sökum. Þeir eru aðeins fangar
rikjandi hugsunar i auðvaldsþjóðféiaginu,
umhverfið mótar menn gjarnan á þennan
veg. fslendingar gera sér sýnilega ekki
ljóst hver vá stafar hér af og hverjum
stórslysum það býður sifellt heim. I þvi
efni er m.a. við okkur jarðarmenn að sak-
ast, sem látið höfum ógert að vekja at-
hygli manna á þessum aðstæðum. En
komi ekki til hugarfarsbreyting og gjör-
breytt þjóðfélag samkenndar, samstöðu
og samvinnu, er þvi miður ekki annað
sýnilegt en hvert slysið muni reka annað,
hér eftir sem hingað til.
Fréttir utan úr heimi greina frá þvi, að
þar séu umfangsmikil svikamál að koma
fram, rétt sinni. Er þar átt við mútur
bandariska risafyrirtækisins Lockheed til
stjornmáiamanna og embættismanna
viða um lönd. Hvað sem öðru liður sýnir
það glögglega, að áhrifamiklir menn um
Vesturlönd öll skirrast ekki við að þiggja
mútur úr hendi erlendra auðhringa —
jafnvel þótt það verði til þess, að þeir
verði að bregðast þeim trúnaði, sem þeim
hefur verið sýndur, og jafnvel þótt þeir
Alvarleg og
háskaleg
um
þróun
áratuga skeið
kosti til hagsmunum þjóðá sinna. Svo er
að sjá, sem flest eða allt sé leyfilegt i
gróðadansinum — bara ef það kemst ekki
upp og i dagsins ljós.
Fyrir skömmu flutti Bjarni Guðnason,
prófessor, mjög athygiisvert erindi á
fræðslufundi hjá Alþýðuflokksfélagi
Reykjavikur. I máli hans kom m.a. fram
sú skoðun, að jafnaðarmenn eigi að berj-
ast fyrir breyttu hugarfari og sterkari og
betri siðgæöisvitund almennings en við
höfum gert til þessa. Ég álit, að þessi orð
Bjarna hafi verið mjög i tima töluð. Tals-
menn jafnaðarstefnunnar hér á landi hafa
alls ekki verið nógu harðir gagnrýnendur
alls kyns forréttinda auðvaldsþjóðfélags-
ins, hvað þá nægilega miklir boðberar sið-
bóta og nýs hugarfars. Þvert á móti hafa
þeir löngum og löngum látið glepjast til,
sumir hverjir, að verða samdauma þvi
kerfi, sem auðhyggjusinnarnir höfðu
komið á laggirnar og enn rikir. En þótt
okkur hafi verið stórlega áfátt i þessu efni
hafa vissulega ekki aðrir tekið þetta ómak
af okkur. Þó er athyglisvert, að i hvert
sinn sem nýr „vinstriflokkur” — eins og
t.d. Þjóðvarnarflokkurinn og Samtök
frjálslyndra og vinstrimanna — hafa
skotið upp kollinum hefur stóraukið sið-
gæði i opinberu lifi verið ein meginkrafa
hans. Vafalaust hefur þessi barátta sliks
flokks hverju sinni átt rikan þátt i að færa
honum nokkurt fylgi og það sýnir lika hve
þessi krafa á rikan hljómgrunn meðal al-
mennings, þrátt fyrir allt og allt.
Þegar við jafnaðarmenn litum nú senn
yfir 60 ára baráttu okkar og alþýðusam-
takanna fyrir nýju og betra þjóðfélagi
gerum við okkur m.a. ljóst, að dregið hef-
ur úr baráttu okkar fyrir auknu siðgæði og
nýju ogNbetra hugarfari. Þvi blaði verður
að snúa við. Þvi er fagnaðarefni, að ungir
alþýðuflokksmenn hafa nú á nýjan leik
hafið þennan kröfufána hátt á loft — það
er, að minum dómi, einn þáttur þeirrar
margvislegu endurnýjunar, sem fram
verður að fara á starfi og stefnu Alþýðu-
flokksins.
I HREINSKILNI SAGT
Yfirdrepsskapur
Það er að jafnaði nokkuð lær-
dómsrikt að skoða viðbrögð
manna við vanda, sem að
höndum ber. Við erum ekki ó-
vön þvi, að þurfa að hlusta á
orðræður, sem eru i hrópandi
ósamræmi við gerðir. Þegar
svipazt er um og hlýtt á það,
sem fram fer nú i þjóðfélaginu
i upphafi viðtækustu vinnu-
deilu, sem yfir þjóðina hefur
dunið, virðist koma i ljós, að
menn séu gleðilega sammála
um, að hvað sem gerast kann,
og hvernig sem ástandið ann-
ars sé, verði að gæta fyrst og
fremst hagsmuna þeirra, sem
lægst hafa launin og lakastar
aðstæður til lifsbjargar.
Menn skyldu nú halda, að þegar búið er
að finna þann sameiginlega grundvöll,
væri eftirleikurinn auðveldari. Það fer
naumast milli mála, að varla getur verið
margbrotið að gera sérgrein fyrir, hverj-
ir skipa hóp eða hópa hinna verst settu i
þjóðfélaginu. Aldrað fólk, sjúkir og ör-
yrkjar koma örugglega fyrstir i þeirri
röð, og siðan ætti það að vera fremur ein-
falt reikningsdæmi, að þá er röðin komin
að þeim, sem lægst hafa launin af fólki,
sem annars er vinnufært. En hvernig er
svo samræmið i orðum og gerðum, þegar
allt kemur til alls?
Menn eru auðvitað misjafnlega ,,sjó-
hraustir” en skyldi ekki ýmsum verða
kligjugjarnt, þegar þeir lesa annað eins
og það i ihaldsblöðum og stjórnarmál-
gögnum, að kjör þeirra verst settu þurfi
umfram allt að bæta, en hafa svo það til
hliðsjónar, að stórlega var þrengt kosti
einmitt hinna sjúku og þeirra, sem nauð-
syn er á lyfjum, með auknum álögum?
Og hvað á svo að segja um þá fullyrð-
ingu, að auðvitað geti ekki komið til mála
að lækka skatta, vegna þess, að þá verði
þjónusta við hina bágstöddu að gjalda
þess?!
Vera má, að sumum þyki gott að hafa
tungur tvær, og geta talað sitt með hvorri.
Það má eins vera, að þvi sé treyst, að fólk
sé svo sljótt og gleymiö, að það geri sér
ekki greinfyrirannarrieinshræsni og hér
birtist. Mér er þó i grun að það sé mis-
skilningur stjórnvalda, eins og fleira.
Við skulum viðurkenna, að ástandið i
þjóðfélaginusé æði lakt um efnahagsmál,
ogef til vill ekkisvigrúm tilmikilla kjara-
bóta. En þegar alls er gætt. Eru kröfur
vinnandi manna raunverulega þess eðlis,
að farið sé fram á laun, sem hækka ættu
lifsstaðal? Þvi fer auðvitað alls fjarri.
Kjarasamningarnir og launakröfurnar
hafa fyrst og fremst beinzt að þvi, að
halda i horfi. Rökræður þeirra, sem um
stýrið halda, og reyna að læða fram hug-
myndum um óbilgirni verkalýðshreyf-
ingarinnar i launakröfum, eru sannarlega
að enguhafandi. Það er margrætt mál, að
þegar að kreppir, sé eðlilegt, að hver og
einn þjóðfélagsþegn beri þær byrðar, sem
ástandið krefst.
En þvi fylgir þá jafnframt annað. Þvi
fylgir óhjákvæmilega, að byrðarnar séu
hlutfallslega sem jafnastar á hverjum og
einum. Dettur nú nokkrum i hug, að þann-
ig séháttað hér? Það er auðvitað ekki gott
að segja til um mismunandi hugmynda-
flug fólks. En vist mættu þeir vera sérlega
hugmyndarikirog lausir við raunsæi, sem
héldufram i alvöru, að hér rikti jöfnuður i
launa- og lifskjörum.
Vera má, að ýmsum þyki talsvert flók-
ið, að gaumgæfa til fullnustu þjóðfélags-
bygginguna. Þegar allt kemur til alls, eru
þó ákveðnir grunnþættir, sem ekki verður
Eftir Odd A. Sigurjór.sson
framhjá gengið. Ekkert þjóðfélag getur
staðizt, sem býr þannig að hinum breiða
grunni þegnanna, að skorturinn sé dag-
legur gestur á heimilum þeirra.
Og þegar fólkið sér allt önnur lifskjör
hjá hinum betur settu, þó færri séu, hlýtur
boginn að bresta. Nú er það svo, að þótt
mikið sé talað um launajöfnuð, dettur vist
engum i' hug, að hann verði ekki jafnan að
vera nokkur. En sómasamleg stjórn á
hlutunum hefur ótal ráð til að jafna að-
stöðumuninn, ef vilji er til. Grundvöllur-
inn hlýtur að vera sá, að hver og einn,
jafnvel þótt hann verði að selja bolmagn
sitt i pundfetum og eigi ekki annars kost,
hafi sómasamlegt lifsviðurværi. Ekki
þarf að vera neitt athugavert við það, að
þeir, sern kosta rniklu til i sérhæfingu til á
kveðinna starfa, sem hvert þjóðfélag
þarfnast, fái nokkru hærri tekjur á ári,
svo að æfitekjumar jafnist. Þetta ætti að
vera tiltölulega einfalt mál hjá þjóð, sem
er ekki mannfleiri en Islendingar og býr
við fábrotnari atvinnuhætti en flestar aðr-
ar menningarþjóðir. Vandi stjórnvalda á
hverjum tima er að vilja, og haga þannig
gerðum sinum, að ekki verði með sann-
girn efazt um það markmið.
Vandi stjörnvalda
Fimmtudagur 19. febrúar 1976
Alþýöublaðið