Alþýðublaðið - 19.03.1976, Blaðsíða 5

biattð1 Föstudagur 19. marz 1976
Alþýöuflokkurinn 60 ára 5
□ Uppruni og
uppvöxtur
,,Þú ert Eyrbekkingur Jón?”
„Já, ég er fæddur á Eyrar-
bakka og ólst þar upp fram til 15
ára aldurs, ab ég fór til Reykja-
vikur.”
,,Það mun ekki hafa verið
neinnauður i garði á þinu æsku-
hejmilifrekaren algengastvar i
þá daga?”
„Nei, það var siður en svo.
Fátæktin var landlæg hér þá og
foreldrar minir höfðu þungt
heimili, sem kallað var. Krakk-
ar og unglingar reyndu að létta
undir með heimilinu strax og
nokkur tök voru á, og það taldi
enginn eftir sér. Flestar fjöl-
skyldur voru samhentar og létu
eitt yfir alla ganga, min ekki
siður en aðrar.”
„Svo þú hefur snemma lært
að taka hendi til?”
„Já. Ég fór i sveit á 7. ári
fyrst, og þar reyttist nóg til að
starfa við. Nú svo kom þetta
hvað af hverju, ef eitthvert
handtak var fáanlegt, þannig
leið nú bernskan.”
„En svo fórstu á sjóinn?”
„Já eftir ferminguna. Ég reri
fyrst á árabát. Það var tólfróið
skip, sem gert var út frá Þor-
lákshöfn. Við stunduðum neta-
veiðar. Það voru um 30 skiþ,
sem þaðan réru.”
„Hvernig var aðbúðin?”
„Hún þætti nú sjálfsagt ekki
fyrsta flokks nú. Við lifðum við
skrinukost og heldur þröngan,
lágum þarna við, en skutumst
heim ifrátökum, og þegar þurfti
að afla matfanga. En hvorki
mérné foreldrum minum fannst
nein sérstök framtið i þessu og
það varð úr, að ég fór til
Reykjavikur 15 ára, eins og
áður sagði.”
„Hvað tók þá við þar?”
„Það var nú ekki beysið,
stopul eyrarvinna fyrst, en svo
komst ég á flóabátinn Ingólf, ’
sem flutti vörur á Faxaflóa-
hafnirnar og stundum til
Grindavikur og einstaka sinn-
um til Vestmannaeyja.”
„Hvemig voru kjörin?”
„Það var fast kaup, 70 kr. á
mánuði og fæði, og við bjuggum
i skipinu. Þetta var nettókaup-
greiðslan. Það var nú ekki til
siðs að borga eftirvinnu, eða
aukavinnu i þá daga, þó hún
væri oft unnin, þegar við vorum
i túrunum.”
„Vom þetta nú ekki sæmilegir
vasapeningar i þá daga?”
„Vasapeningar? Nei, heyrðu
nú, góði. Auðvitað setti ég
metnaðinn i að láta sem mest af
kaupinu ganga heim. Þess
þurfti sannarlega með.Það voru
65 krónur mánaðarlega, sem ég
sendi. Hitt átti að vera fyrir
þjónustubrögðum. Það hrökk nú
reyndar ekki en ég fékk það,
sem á vantaði með þvi að ferja
menn milli lands og skipa,
þegar við lágum i höfn.
□ í millilanda-
siglingum
o.fl.
„Varstu þarna lengi?”
„Nei, ekki svo mjög. Ég fékk
Á flokksþingi Alþýðuflokksins. Frá vinstri: Bragi Sigurjónsson, Gylfi Þ.
Gislason, Emil Jónsson og Jón Axel Pétursson
Jón Axel Pétursson:
„Það hefur verið mín skapgerð, að vilja
meta hreinskiptið fólk, hvort sem það var
innan hóps samherja, eða andstæðinga”
VAR SVO LÁNSAMUR
AÐ EIGNAST GÓÐA
VINI 0G MIKIL-
HÆFA ANDSTÆÐINGA
hásetapláss á Gullfossi 1917, en
þá sigldi hann til Ameriku. Það
voru nú hálfgerðar slarkferðir
enda var þetta á striðstimum.
Við urðum t.d. að taka kol til
beggja leiða úti. Þau voru
ófáanleg hér heima. Við full-
fermdum skipið og fylltum svo
þilfarið af kolapokum, sem við
losuðum smátt ogsmátt i boxin,
eftir þvi sem úr þeim eyddist.
Það sást vist ekki mikið á
hleðslumerkin þegar við létum
úr höfn, svo hlaðinn var dallur-
inn. En okkur hlekktist aldrei
á.”
„En svo fórstu i Stýrimanna-
skólann?”
• „Já.1918. Ætlunin var að vera
þar tvo vetur heila. En spanska
veikin setti strik i þann
reikning, svo skólaveran varð
ekki nema rúmur mánuður. En
églauksvo farmannaprófi vorið
1919.”
„Og svo?”
„Ég fór i siglingar á enskum
skipum og norskum fljótlega
eftir prófið, og hafði fengið II.
stýrimanns stöðu eftir tvö ár.
Þá andaðist faðir minn, og ég
þurfti að fara heim á Eyrar-
bakka, til að annast heimilið.”
„Ekki hefur þú verið lengi
þar?”
„Nei, þar var ekki verksvið
lyrir mig, svo við fluttum til
Reykjavikur 1922. Ég fékk aftur
pláss á Gullfossi.”
„Vannstu eitthvað i félags-
og stjórnmálum milli þátta?”
„Nei, ekki að ráði. En við
stofnuðum samtök, far-
mennirnir og náðum samni'ig-
um við Eimskip um kaup" ig
kjör, sem sniðinn var eftir
danskri fyrirmynd, enda gerður
i Kaupmannahöfn. Síðan
gengum við í Sjómannafélagið
hér heima, sem sérstök deild og
afhentum þvi samningana og
okkur sjálfa.”
□ í landi og
við land
„Fljótlega bauðst mér hafn-
sögumannsstaða við Reykja-
vikurhöfn. sem ég tók og undi
mér vel i.”
„En. hvað um félags- og
stjórnmálin?”
„Þau komu nú fljótt til skjal-
anna, eftir aðéghætti siglingum
og mér reyndist það svo, að þar
var hægara að komast i en úr.
Það má lika segja, að mér væri
kannski vel vært með það.”
„Þetta hafa verið erfið ár?”
„Já, það var enginn dans á
rósum. Atvinnuleysið og
kreppan hrjáði fólk óskaplega.

og öll starfsemi i stéttarfélögum
kostaði mikið erfiði. Svo eftir að
ég kom i bæjarstjórnina 1934
reyndi enn meira á, að freista
að bægja atvinnuleysisvofunni
frá dyrum almennings. Við hóf-
um fljótlega baráttu fyrir
bæjarútgerð Alþýðuflokks-
fulltrúarnir, og mörg hildi var
háð á fundum við ihaldið. En
svo fór að lyktum, að ákveðið
var að stofna til bæjarútgerðar
1946.”
„Og þú gerðist útgerðarstjóri
þar? ”
,',Já, ásamt Sveini Benedikts-
syni. Mér var nú satt að segja
um og ó með það. En Bjarni
Benediktsson lagði fast að mér,
og flokkssystkinin studdu það
eindregið. Mér fannst það
niðurlæging að þora ekki að slá
til og taldi lika, að mér yrði illa
vært, að hafa barizt hart fyrir •
málinu, og draga mig svo i hlé.”
„En unnu þá andstæðingarnir
vel með þér sem forstjóra?”
„Já, bæði Bjarni Benedikts-
son og Gunnar Thoroddsen
studdu drengilega að þvi að
lyrirtækið mætti blómgast og
yrði ekki i' svelti fjárhagslega.
Annað verður ekki um þá sagt.
Það ersvo á almanna vitorði, að
togaraútgerð hefur ekki ætið
ausið upp gullinu hér á landi.
Hins vegar hygg ég að siður
verði deilt um þýðinguna fyrir
atvinnu, einkum eftir að fisk-
verkunin varð jafn stór þáttur
og nú er.”
r J Bankastjóri
í Lands-
bankanum
„Svo gerðist þú bankastjóri i
lokin.”
„Já, en ég sóttist ekki eftir
þeirri vegtyllu. Mér fannst ég
vera annarskonarerfiðismaður.
Hitt vissi ég, að ég hafði öðlast
nokkuð viðtæka þekkingu á út-
gerðarmálum, og gæti þar lagt
liðaf minni reynslu. Mér fannst
fljótlega að ég væri kominn i
góðan hóp. Samstarfsmenn
minir voru prýðismenn og við
unnum samhent að þvi að
greiða fyrir og úr marghátt-
uðum erfiðleikum, sem steðjuðu
að, eftir þvi sem fjármagn var
fyrir hendi. Um þá á ég aðeins
góðar minningar.”
„En. el þú litur yfir farinn
veg. Finnst þér þú bera sár eftir
þina baráttu?”
„Nei, alls ekki. Ég hef verið
svo lánssamur að eignast góða
vini og trausta meðal samherj-
anna og einnig mikilhæfa and-
stæðinga.sem ég virti, þó haröir
væru og oft ósammála^mér. En
það helur verið og er min skap-
gerö að vilja meta hreinskiptið
folk. hvort sem var innan mins
flokkseða meðal andstæðinga.”