Alþýðublaðið - 30.07.1976, Blaðsíða 9

8 OR VltflSUM ATTUM
Föstudagur 30. júlí 1976.
alþýöu-
blaöíó
alþýöu-
blaAíA
Föstudagur 30. júlí 1976.
VETTVANGUR 9
Eyjafjörður
og ísrael
.

t forystugrein nýútkominnar
Samvinnu segir meöal annars, aö
menn, sem gerthafa viöreist um
heiminn hafi lýst þeirri skoöun,
aö hvergi á byggöu bóli sé frjálst
samvinnustarf svo umfangsmikiö
i einni byggö semi Eyjafiröi —
nema ef vera skylfii i samvinnu-
sveitum Israelsman'na.
Þá segir: ,,I Eyjafiröi starfar
mesta samvinnufélag landsins,
Kaupfélag Eyfiröinga á
Akureyri. Félagiö á níutíu ára
afmæli á þessu sumri, og er
sannarlega ástæöa til aö minnast
þess meö nokkrum oröum.
„Þaö er upphaf Kaupfélags
Eyfiröinga, aö nokkrir bændur úr
innsveitum Eyjafjaröar efndu til
fundar á Grund hinn 19. júnf áriö
1886 — til þess aö ræöa verzlunar-
mál héraösins. A þessum tfma
voru atvinnuvegir landsins i
kaldakoli og kunnáttuleysi í verk-
legum efnum ömurlegt. Sem
dæmi má nefna, aö hömlur voru
settar á útflutning lifandi sauöa
til Englands 1896, og stóöu þá
landsmenn frammi fyrir þeim
vanda, aö þeir höföu næstum
enga frambærilega verzlunar-
vöru aö bjóöa I staöinn — vegna
vankunnáttu i framleiöslu-
háttum.
Þaö varö öörum fremur hlut-
verk kaupfélaganna I upphafi aö
leysa tviþættan vanda: annars
vegar aö útvega erlendar vörur á
sem hagkvæmustu veröi — og
hins vegar aö byggja upp fram-
leiöslu á góöri vöru og selja I staö-
inn fyrir hæsta fáanlegt verö.
Eftir langvarandi kúgun og
eymdarástand var fundin ný
stefna, sem leysti islenzkt at-
vinnu- og efnahagslíf úr viöjum
og leiddi til farsældar.
Fáeinar tölur úr siöustu árs-
skýrslu Kaupfélags Eyfiröinga
segja slna sögu um velgengni
félagsins. Heildarvelta þess áriö
1975 var nærri 8 milljaröar króna.
Fastráöiö starfsfólk I árslok 1975
var 717 manns, og félagiö greiddi
yfir 900 milljónir I laun. Endur-
greiddur tekjuafgangur fyrir
siöastliöiö ár veröur um 22 millj-
ónir króna, og stofnsjóöur félags-
manna var I árslok 1975 nærri 140
milljónir króna, en hann er allur
myndaöur af endurgreiddum
tekjuafgangi. Niöurstööur efina-
hagsreiknings félagsins viö
siöustu áramót voru yfir 4 millj-
arðar króna, og félagiö stendur
traustum fótum meö verulegt
eigiö fjármagn aö bakhjarli.
Hver er orsök þess, aö sam-
vinnustarf hefur boriö svo rlku-
legan ávöxt I Eyjafiröi? Eitt svar
er naumast til viö þeirri spurn-
ingu, en vafalaust ber fyrst aö
telja góöan samvinnuanda I
héraöi og meö afbrigöum þrótt-
mikla og dugandi forustumenn,
kaupfélagsstjórana Hallgrlm og
Sigurö Kristinssyni, Vilhjálm
Þór, Jakob Frlmannsson og Val
Arnþórsson.
Um leiö og Samvinnan sendir
Kaupfélagi Eyfiröinga beztu
kveöjur og ámaöaróskir, skal hér
aö lokum vitnaö I ávarp Vals Arn-
þórssonar kaupfélagsstjóra á
afmælishátiöinni:
„Fólkiö I byggöum Eyjafjaröar
hefur treyst samvinnufélagi slnu
til forustu um aö bæta hag
byggðarinnar og þá gjarnan
treyst kaupfélaginu betur en
öörum rekstrarformum I at-
vinnulifinu. Fólkiö veit, aö allir
fjármunir sem myndast I rekstri
Kaupfélags Eyfiröinga, ganga til
áframhaldandi atvinnuuppbygg-
ingar og framfarasóknar I héraö-
inu sjálfu, en þjóna ekki skyndi-
hagsmunum einstakra manna. —
Þannig hefur þetta veriö og
þannig mun þaö áfram veröa.”

Valur Arnþórsson, kaupfélagsstjóri flytur ávarp á 90 ára afmælis-
hátlö KEA.
8600 kíló-
metra
langir
þjóðvegir
I Félagstlöindum Starfsmanna-
félags rikisstofnana er fróölegt
viötal viö Arnkel Einarsson,
starfsmann Vegageröarinnar, en
Arnkell hefur starfaö þar síöan
1944. — Arnkell getur þess I
upphafi viötalsins, aö Vegageröin
sjái aö öllu leyti um þjóövegi
landsins, sem eru 8600 kilómetra
langir, en um sýsluvegi, sem eru
2900 km, á móti sýslufélögum, og
þjóövegi I þéttbýli, sem eru 132
km, á móti káupstöðum og kaup-
túnum.
Slöan segir:
„Vegageröin er dreifö um allt
land. Fastar stööur hjá stofn-
uninni eru um 500, þar af eru um
160 I Reykjavlk. Yfir mesta anna-
tlmann á sumrin eru starfsmenn
þó mun fleiri og skipta þús-
undum, enda eru þá alllar helztu
vegaframkvæmdir unnar.
Skipulagiö er I stuttu máli
þannig, aö aöalbækistöövar og
yfirstjórn er I Reykjavik.
Landinu er skipt I svæöi nokkurn
veginn samkvæmt kjördæma-
skipun, og er þar yfirstjórn hvers
svæöis. Sllkar svæöisbækistöövar
eru I Borgarnesi, á Isafiröi, Akur-
eyri, Reyöarfiröi og Selfossi.
Hverju svæöi er siöan skipt niöur
I enn smærri einingar, svonefnd
verkstjórnarsvæöi, sem hvert
hefur sina bækistöö. Þessi minni
svæöi fara nokkuö eftir' sýslu-
skiptingunni og landfræöilegum
aöstööum. Verkstjórar 1 aöal-
bækistöövunum úti á landi heita
rekstrarstjórar, en yfirmenn
verkstjórnarsvæöanna héraös-
stjórar.
Vegageröin skiptist I tvær
höfuödeildir, tæknideild og
bókhaldsdeildv Tæknideildin
skiptist I þrjar einingar þ.e.
áætlunardeild, framkvæmdadeild
og brúardeild. Yfirmenn þessara
deilda eru allir I Reykjavik.
— En hvaö meö vegaeftirlitiö?
Viö heyrum til fram-
kvæmdadeildar. Verkefni vega-
eftirlitsins eru ýmiskonar. Viö
höldum uppi eftirliti meö öxul-
þunga úti á vegum, og þá meö
aöstoð lögreglu eöa bifreiöaeftir-
litsins, en vegamálastjóri hefur
heimild til aö ákveöa þunga
þeirra bifreiöa, sem mega fara
um vegina. Sllkar takmarkanir
eru einnig settar sérstaklega
þegar aurbleyta er mikil á vorin.
Annar þáttur okkarstarfs er núna
aö llta eftir búnaöi bifreiöa til inn-
heimtu þungaskatts. Þá er vega-
eftirlitiö oft látiö leggja mat á
kvartanir sem berast um ástand
Arnkell Einarsson
vega, og eins að koma kvört-
unum,sem berast, til réttra aöila.
Einnig sjáum viö um allumfangs-
mikla umferöatalningu og
umferöakönnun. Til þess höfum
við 40-50 umferöateljara I notkun
á vegum um allt land allt áriö. Á
fjögurra ára fresti gerum viö
siöan nánari könnun á umferðar-
magni I hverjum landshluta. Og
slöasten ekki slst er vegaeftirlitiö
tengiliöur hins almenna vegfar-
anda viö stofnunina. Viö söfnum
saman upplýsingum um ástand
vega, veöur og færö, og höfum
þaö til reiöu á einum staö. Þetta
er sérstaklega brýnt verkefni yfir
vetrarmánuöina og reyndar einn-
ig á vorin þegar aurbleytan er
mest. A veturna færum viö t.d.
daglega I dagbók upplýsingar um
ástand töluvert á annaö hundraö
veghluta. Á þeim árstlma skipu-
leggjum viö einnig snjómokstur á
þjóövegum. Gerö er fyrirfram
áætlun um hvenær og hversu oft
hver leiö ^kuli mokuö til þess aö
þeir, sem þessar leiöir þurfa aö
fara^ geti tekiö miö af þvl. T.d. á
leiöinni frá Reykjavlk til
Akureyrar er ætlaö aö moka tvis-
var I viku, ef kostnaöur er ekki
óhóílegur og veöur leyfir.
— Hvaö eru margir rlkisstarfs-
menn hjá stofnuninni?
— Þeir munu vera rúmlega 100
talsins. Hjá vegaeftirlitinu eru
þrfr rlkisstarfemenn, en sá fjóröi
mun veröa rlkisstarfsmaöur á
árinu. Einn okkar fjögurra sér
aðallega um umferöatalninguna,
en viö hinir sinnum öörum verk-
efnum eftirlitsins.
— Hvernig lita menn hér á
launakjör sln?
Þaö er ljóst aö opinberir
starfsmenn hafa dregizt aftur úr
öörum stéttum launalega, auk
þesssem launin rýma enn frekar
vegna veröbólgunnar.
— Tvernig er félagsllfið?
— Viö höfum Félag opinberra
starfsmanna hjá Vegagerö rikis-
ins, sem nær til allra opinberra
starfsmanna hjá stofnuninni.
Eins er starfandi starfsmanna-
félag innan stofnunarinnar sem
m.a. beitir sér fyrir árshátlö
starfsfólks.
— Og vinnutáninn?
— Þaö má segja, aö vinnu-
timinn hér fari ekki eftir klukku
heldur þörfinni. Mln reynsla er
sú, aö Vegageröin er stofnun, sem
gott eraöstarfahjá.ensem jafn-
framt krefet mikils af starfs-
mönnum sinum.”
Þátttaka íslands í aðstoð við þróunarlöndin
Ritstjóri Alþýðublaðsins hefur farið þess á leit
við mig að ég segði nokkur orð frá eigin brjósti
um aðstoð íslands við þróunarlöndin i framhaldi
af umræðuþætti um þetta efni sem Baldur
Kristjánsson stýrði föstudaginn9. júli sl. en i hon-
um tóku þátt auk okkar Baldurs þeir Ólafur R.
Einarsson menntaskólakennari og Baldur ósk-
arsson ritstjóri. Er mér ljúft að verða við þeim
tilmælum.
Ekki verður þó hér rakin saga
málsins hér á landi né rif jaðar
upp þær staöreyndir sem fjallaö
var um i útvarpsþættinum, en
látjð nægja i þvi efni að visa til
all-itarlegrar skýrslu sem Að-
stoð íslands við þróunarlöndin
gaf út fyrir sl. áramót og send
var m.a. þingmönnum, fjöl-
miðlum og ýmsum opinberum
stofnunum. Hér verður þvi eink-
um rædd hin almenna hlið máls-
ins þ.e. að hlutverk þróunar-
landaaðstoöarinnar og frain-
kvæmd hennar. Siöan verður aö
þvi vikið hvaða hlutverki Is-
lands getur gegnt á þessu sviði
og hvernig þeirri aðstoð sem við
veitum verði bezt hagað.
Hvert er hlutverk
aðstoðar við
þróunarlöndin?
Svarið við þessari spurningu
verður auðvitað nátengt þvi,
-hverja skoðun menn hafa á þvi i
hverju vandamál þróunarland-
anna séu fólgin. Það getur verið
álitamál, hvernig skilgreina
beri hugtakið þróunarland og
hvernig draga skuli markalinu
milli þeirra landa er teljist þró-
unarlönd og hinna iðnvæddu
landa. Verðurekki út i þá sálma
farið hér. Hvað sem þvi liöur
munu flestir sammála um það
að vandamál þróunarlandanna
eru fyrst og fremst vandamál
fátæktarinnar. öll þróunarlönd
hafa mjög lágar þjóðartekjur á
ibúa miðað við okkur og ná-
grannalönd okkar. Flest þróun-
arlandanna eru hitabeltislönd
og flest þeirra eru fyrrverandi
nýlendur einhverra Evrópu-
rikja. Þá er ólæsi og skömm
með aldvi einnig einkennandi
fyrir þróunarlönd og er hvoru-
tveggja afleiðing fátæktarinnar.
Ekki skal reynt hér að kryfja
það til mergjar hverjar séu or-
sakir fátæktarinnar i þróunar-
löndunum, enda eru þær flóknar
og margvislegar. Má þar nefna
nýlendustjórnarfarið einhliða
framleiösluhætti og siðvenjur,
sem eru óhagstæðar efnahags-
legum framförum.
Hvað fyrsta atriðið snertir, þá
er það að þvi leytiúr sögunni, aö
-nýlendurnar hafa nú yfirleitt
öölast sjálfstæði. En hvort sem
menn telja nú fátækt þróunar-
landanna fyrst og fremst arf frá
nýlendutimanum eöa ekki, þá
væri óraunhæft — eins og
reynslan hefur þegar sýnt — að
gera ráö fyrir vi, að sjálfstæöið
eitt nægi til þess að leysa efna-
hagsvandamál þróunarland-
anna. Jafnvel þótt lönd þessi
ættu við sæmilega stjórnarhætti
að búa, sem þvi miður á ekki við
um flest þeirra, þá gæti sjálf-
stæðið ekki rofið það, sem nefnt
hefur verið vitahringur fátækt-
arinnar, en það sem átt er við
með þvi, er það, að skilyrði
efnahagslegra framfara er
sparnaður og fjármagnsimynd-
un, en samfélag, sem er svo fá-
tækt að tekjurnar hrökkva að-
eins fyrir brýnustu daglegum
þörfum, getur ekkert sparaö.
Til þess að rjúfa vitahringinn,
þarf utanaðkomandi hjálp bæöi
i mynd fjármagsn og tæknilegr-
ar aöstoðar. Að láta þetta i té
verður meginhlutverk aðstoöar-
innar.
En auk þessa beina hlutverks
ættum viö Vesturlandabúar
einnig aö geta gert okkur vonir
um það, að aðstoðin, ef hún er
nægilega mikil og veitt á skyn-
samlegan hátt, geti óbeint haft
áhrif I þá átt að brúa það mikla
bil, sem i menningarlegum efn-
um skilur þessi lönd og okkur og
grannlönd okkar. I flestum
þróunarlöndum er við völd ein-
ræðisstjórn herforingja. A það
jafnt við, um riki Mið- og Suð-
ur-Ameríku, Afrikú og Asiu.
Lýðræðiogmannréttindi i skiln-
ingi Vesturlandabúa eru óþekkt
hugtök. Það er óneitanlea um-
hugsunarefni, þegar það gerðist
á dögunum að nokkur þeirra ■
þróunarlanda sem sæti eiga i
öryggisráði SÞ komu ásamt
Austur-Evrópurikjunum komu i
veg fyrir það að samþykkt yrði
ályktun um það að fordæma
flugrán.
Eina leiðin til þess að brúa
megi þetta mikla bil, sem i
menningarlegu tilliti er milli
þriðja heimsins og Vesturlanda
eru samskipti á sviði efnahags-
og menningarmála, sem hafa
þann tilgang að leiðrétta eitt-
hvaðhið glfurlega misræmi sem
er i lífskjörum þeirra þjóða er
byggja þessa mismunandi
heimshluta.
í hvaða mynd á
aðstoðin að vera?
Eins og getið hefur verið er
það tvennt, sem þróunarlöndin
þarfnast, ef um efnahagslegar
framfarir á að vera, fjármagn
og tæknileg aðstoð. Þegar fyrst
var hafizt handa um skipulagn-
ingu aðstoðar við þróunarlöndin
eftir slðari heimsstyrjöldina
gerðu menn sér vonir um það,
að hægt væri, með þvi að veita
tæknilega aðstoð i rikum mæli
til þróunarlandanna, að ná
miklum árangri til uppbygging-
ar atvinnuvega þeirra, á
skömmum tima sbr. hina svo-
nefndu „Doint Four” áætlun
Trúmans Bandarikjaforseta frá
1948, en hún vakti á sinum tima
mikla athygli. Þó að slik tækni-
aðstoð hafi ávallt siðan verið
mikilvægur liður iaðstoðinni við
þróunarlöndin þá brugðust þó
þær vonir að verulegu leyti.að
tækniaðstoð ein gæti leitt til
skjótfengins árangurs. Kemur
þar tvennt til, i fyrsta lagi það,
að fjárfesting er gjarnan skil-
yrði þess, að hin nýja tækni
verði tekin i notkun en i öðru
lagi skortir oft þá undirstöðu-
menntun i þróunarlöndunum,
sem nauðsynleg væri til þess að
hægt væri að notfæra sér hina
nýju tækni.
Mikilvægasti liður aðstoðar-
innar við þróunarlöndin hefir
verið fjármögnun ýmiss konar
framkvæmda ýmist með lánsfé
eða gjafafé. Mikið hefir verið
um það rætt, að ónóg fjárfram-
lög til aðstoðarinnar hafi valdið
mestu um það, að árangur
hennar hefir e.t.v. ekki sam-
svaraö þeim vonum er menn
hafa gert sér. Rétt er það, að
framlögin hafa verið ófullnægj-
andi, en hér kemur einnig annað
til, sem menn gera sér ekki eins
ljóst en það er vöntunin á nægi-
lega undirbúnum verkefnum,
svo og aðtöðu til þess að hag-
nýta megi þær framkvæmdirsem
fé er boðið til t.d. vegna ófull-
kominna samgangna. Munu
þess ófá dæmi, að þróunarlönd-
in hafa þess vegna ekki getað
hagnýtt sér nema hluta þess
fjármagns sem á boðstólum
hefur verið.
Framlög þeirra landa, sem
veitt hafa þróunaraðstoð, hafa
verið veitti tvenns konar mynd.
I fyrsta lagi sem svokölluð tvl-
hliða aðstoð, þ.e. með sérstöku
samkomulagi við það eða þau
lönd, sem aðstoðin hefir verið
veitttil. I öðru lagi sem framlög
til alþjóðlegra stofnana, svo
sem stofnana SÞ. OECD o.fl.
Verður nánar vikið að þessum
tveimurkostum hér á eftir, þeg-
ar rætt verður sérstaklega um
Island.
Hver hefir þá orðið árangur
þessarar starfsemi, þegar á
heildina er litið? Um þetta er
auðvitað erfitt að fella nokkurn
dóm, sem algildur sé. Vist er
um það, að sá skjóti árangur,
sem menn gerðu sér vonir um,
þegar fyrst var hafizt handa um
aðstoðina, hafa brugðist og hafa
ástæðurnar fyrir þvi þegar ver-
ið raktar. Ekki er það þó álita-
mál, að árangur aðstoðarinnar
hefir orðið verulegur, þannig að
i flestum þróunarlanda þeirra,
sem aðstoðar hafa notið, hefir
verið um hagvöxt að ræða og i
mörgum þeirra meiri en I iðn-
væddu löndunum. En án aðstoð-
arinnar hefði ekki tekizt að
rjúfa vitahring fátæktarinnar,
sem áður var getið, þannig að
hagxötur hefði enginn orðið það
er mikilvægt skilyrði þess að
einhvers árangurs sé að vænta
af efnahagsaðstoðinni, að fólks-
fjölgun verði einhvern veginn
haldið i skefjum enda eru svo-
kallaðar fjölskylduáætlanir
verulegur þáttur í ráðgjafa-
starfsemi þeirri sem látin er
þróunarlöndunum i t.é. Árang-
urinn heir þó orðið æði misjafn.
Eiga íslendingar að
veita þróunaraðstoð?
Frá lokum síðari heimsstyrj-
aldar eða siðan skipulögð aðstoð
við þróunarlönd hófst og alveg
fram að þessu, hefir láland
miklu fremurverið þiggjandi en
veitandi á þeim vettvangi.
Tækniaðstoð sú, sem íslending-
ar hafa fengið frá SÞ. ásamt
þeim stórfelldu lánum sem við
höfum fengið frá’ Alþjóðabank-
anum vega örugglega margfalt
á móti þvi, sem við höfum lagt
af mörkum til þessara stofnana
og óveruleg framlög til Aðstoð-
ar Islands við þróunarlöndin
siðan henni varkomið á fót 1971,
breyta þvi dæmi ekki verulega.
En er þetta ekki allt i lagi? Á
þaðekki við enn þann dag idag
sem Matthlas kvað, að við séum
fáir, fátækir, smáir” ogþvi ekki
þess megnugir að veita öðrum
löndum efnahagsaðstoð, hvað
sem þörfin fyrir slikt kann að
liða. Rétt er það, að við erum fá-
ir. Hvort við erum smáir, fer
eftir þvi frá hvaða sjónarhóli
skoðaðer. En fátækir erum við
ekki lengur, þótt við værum það
á þeim tima þegar Matthias orti
hinn fagra sálm sinn. Við erum
nú i hópi rikustu þjóða heimsins
ef miðað er við raunverulegar
þjóðartekjur á mann. Eftirfar-
andi tölur sem teknareru upp úr
skýrslu Alþjóðabankans fyrir
árið 1974 sanna þetta.
LAND * X! -« 03 S —
Mali 70 0,5
Laos 80 3,1
Eþíópia 90 1,6
Indland 130 1,5
Pakistan 130 2,5
Tanzania 140 2,6
Kenýa 200 3,3
Botswana 270 6,4
Kinv. Alþýðulý ðv. 300 4,6
Suður-Kórea 470 8,7
Túnis 550 4,9
BRasilia 900 6,0
Júgóslavia 1250 6,0
Sovétrikin 2300 3,5
Bretla nd 3340 2,3
A-Þýskal. 3430 2,9
Japan 3880 9,6
Finnland 4130 5,2
Noregur 5280 3,8
Noregur 5280 3,8
Island 5550 3,9
Danmörk 5820 3,8
V-Þýskal. 5890 4,0
Canada 6080 3,5
Bandarikin 6640 2,5
Sviss 6650 3,0
Sviþjóð 6720 2,4
Kuwait 11640 -2,9
Þessar tölur tala sinu máli og
þarfnast raunar ekki nánari
skýringa. Rétt er þó að vekja at-
hygli á þvi, að þegar borið er
saman hitabeltisland og norð-
lægt land eins og t.d. Canada,
Sviþjóðeða Island, þá njóta ibú-
ar hitabeltislanda ókeypis ým-
issa gæða sem greiða verður
háu verði i hinum norðlægu
löndum, eins og t.d. upphitunar
húsa. Þar sem þróunarlöndin
eru yfirleitt hitabeltislönd verð-
ur raunverulegur munur lifs-
kjara þar og i norðlægu löndun-
um, þvi minna en ofangreindar
tölur gefa til kynna, en munur-
inn er þó ærinn samt.
Þá er það og nokkrum örðug-
leikum háð að gera samanburð
á framleiðsluverðmæti annars
vegar i löndum er búa við mið-
stýrt efnahagskerfi, svo sem
sósialisku rikin og hins vegar i
þeim löndum, er byggja á
frjálsum markaði, en ekki
verða á þvi efni gerð hér nánari
skil.
En hvaðsem þvi liður, er það
staðreynd að ójöfnuðurinn á
skiptingu lifsgæðanna milli ibúa
jarðar er ótrúlegur. Þjóöirnar
verða að hafa samstarf sin á
milli ef varðveita á friðinn
ogsiðmenninguna,en slikt sam-
starf er óhugsandi nema eitt-
hvað sé gert til þess að brúa hið
gifuriega bil milli lifskjara
hinna fátæku og riku þjóöa.
Sanngjörn skipting byrðanna
hlýtur svo að miðast við efna-
hagslega getu þjóðanna en
mælikvarðinn á hana hlýtur að
vera rauntekjur á ibúa. Þjóðir
eins og t.d. Kuwait og Island
sem hafa mjög háar tekjur á
ibúa geta ekkiskorast undan þvi
að leggja fram sinn skerf, þótt
fámennar séu.
í hvaða mynd á aðstoð
islands að vera?
Aðstoð við þróunarlöndin hef-
irsamkvæmtáðursögðu einkum
verið með tvennu móti. Sum-
part er þessi aðstoð veitt með
framlögum til alþjóðlegra
stofnana svo sem Þróunarsjóðs
SÞ, eða Alþjóðlega Framfara-
stofnunarinnar sem starfar á
vegum Alþjóðabankans, sum-
part er um svonefnda tvíhliða
aðs toð að ræða en þá byggist að-
stoðin á samkomulagi milli þess
rikis sem aðstoðina veitir og
þess sem þiggur hana.
Megnið af þeirri aðstoð, sem
ísland hefur veitt til þessa hefir
verið framlög til alþjóðlegra
stofnana einkum þeirra tveggja
áðurnefndu.
Þær raddir hafa heyrzt hér á
landi, að við eigum að láta það
nægja að leggja fram fé til þess-
asa stofnana, en sinna ekki að-
stoð i annarri mynd. Hafa þau
rök einkum verið færð fyrir þvi,
að þannig væri hægt að spara
innlendan stjórnar- og skrif-
stofukostnað, þannig að fé það,
sem fram er lagt renni þá óskipt
þangað sem aðstoðin er veitt.
Þetta er þó á misskilningi
byggt. Auðvitaö verða stofnanir
ir aftur, að það verða þá stór-
veldin, sem mestu koma til með
að ráða um ráðstöfun fjárins en
það skapar tortryggni i garð
þessara stofnana hjá þróunar-
löndunum hvort sem slikt er á
rökum reist eða ekki.
En af þessu leiðir, að þótt eitt-
hvert land leggi að fullu fram
sinn skerf til þessara alþjóða-
stofnana, þá verður hlutdeild
þeirra i aðstoðinni ljtil, ef ekki
er um neina tvihliða aðstoð að
ræða, af þvi aðmeginhluti hinn-
ar virtu aðstoðar er tvihliða að-
stoð.
Tvihliða aðstoðin hefir lika
þann kost að með þátttöku i
henni öðlast lönd þau, er hana
veita miklu nánari kynni af þró-
unarlöndunum, færi persónu-
lega reynslu sem getur verið
mikils virði að þvi er varðar öll
samskipti við þessi lönd.
Að minum dómi ber Islend-
ingum tvimælalaust að stefna
aðþvíað veita tvihliða aðstoð til
þróunarlanda. Koma bar auð-
SÞ. einnig að leggja i stjórnar-
og skrifstofukostnað, og hefur
það verið gagnrýnt — með réttu
eða röngu — að hann væri óeðli-
lega mikill.
Annars tel ég ekki rétt, að
ræða þetta mál á þeim grund-
velli að spurningin sé um annað
hvort eða, heldur eigi að vera
bæði og, þótt deila megi um
skiptingu fjár þess, sem veitt er
milli þessara leiða.
A það má benda, að það er að-
eins litill hluti aðstoðar við þró-
unarlöndin sem er á vegum
stofnana SÞ, að meðtöldum Al-
þjóðabankanum. Astæðan til
þess er nærtæk, en hún er sú, að
þvi eru þröng takmörk sett hve
mikið fjármagn þessar stofnan-
ir geta fengið til umráða. En þvi
veldur það, að aðildarrikin
leggja ógjarnan fram mikið fé
þannig að þau geti engin áhrif
haft á ráðstöfun þess. A þetta
ekki sizt við um stórve’ ií.. en
um þeirra framlag munar mest.
Úr þessu hefir að visu verið
reynt að bæta með þvi að heim-
ila þeim rikjum, er fé leggja
fram að hafa nokkur áhrif á
ráöstöfun fjárins. En af þvi leið-
vitað fyrst og fremst til álika
verkefni á þeim sviðum sem
ætla má, að viö höfum sérþekk-
ingu á, svo sem hinar ýmsu
greinar sjávarútvegs og fiskiðn-
aðar. Allt þarf slikt þó vandleg-
an undirbúning.
Þó megnið af þeirri aðstoð
sem tsland hefir veitt þró-
unarlöndunum hafi samkvæmt
áðursögðu verið framlög til
stofnana SÞ. þá hafa þó fyrstu
sporin i þá átt að skapa grund-
völl fyrir þátttöku lslands i tvi-
hliða aðstoð veriö stigin með
þátttöku Islands i hinum sam-
norrænu verkefnum i Kenya og
Tanzaniu, en sú þátttaka hefir
verið kostuð af þvi fé sem veitt
hefir verið til Aðstoðar Islands
við þróunarlöndin. 12 Islending-
ar hafa verið ráðnir þangað sem
sérfræðingar á ýmsum sviðum
þar af eru 10 enn að starfi. En
hvort unnt veröur að nýta
reynslu og þekkingu þessara
manna i þágu áframhaldandi
starfa að þessum málefnum
verður auðvitað fyrst og fremst
undir skilningi f járveitingar-
valdsins komið.
ólafur Björnsson.