Alþýðublaðið - 24.08.1976, Blaðsíða 11

ssssr Þriðjudagur 24. ágúst 1976
SJÖNARMIÐll

sig, að þegar dagblöð hafa skýrt
frá einhverju ákveðnu máli dög-
um saman og ótal aðilar hafa
staðfest að rétt sé farið með, þá
fyrster skýrt frá málinu í ríkis-
fjölmiðlum útvarpi og sjón-
varpi. Hér er alls ekki við
fréttamenn Rikisútvarpsins að
sakast þar sem þeir eru ekki
siður vel á verði en blaðamenn
heldur hefur útvarpið ákveðið
að svona skuli það vera. Auðvit-
að er rétt, að rikisfjölmiðlar
gæti fyllstu varkárni, en stund-
um hefur maður það á tilfinn-
ingunni, að ekki skuli fjallað um
málið þar fyrr en séö er, að
blöðin ætla ekki að gefast upp.
Enn er reynt að bregða fæti
fyrir upplýsingaöfiun blaðanna
af ýmsum aðilum i opinberri
þjónustu. Sem betur fer er slikt
þó á hröðu undanhaldi. En það
vantar mjög tilfinnanlega
ákveðnar reglur um upplýs-
ingaskyldu stjórnvalda. Af ein-
hverjum orsökum hefur reynst
óframkvæmanlegt að setja slik-
ar reglur, en i ljósi siðustu at-
buröa verður ekki lengur undan
þvi vikist.
Ég erekki i vafaum.að flestir
embættismenn rikisins tækju
slikumreglum fegins hendi, ekki
siöur en fréttamenn.
Sæmundur Gudvinsson
HIN DAGLEGU SORPRIT
Hér fyrir langa löngu
kom einu sinni svo-
hljóðandi tilkynning á
forsiðu eins aðalblaðs
Reykjavíkur, sem var
vikublað eins og önnur
blöð i þá daga: „Allra
siðustu fréttir biða
næsta blaðs”. Þetta
þætti miður gott i dag
þegar lesendur kref jast
þess að blöðin birti
fréttir um leið og þær
gerast og jafnvel áður.
En menn voru rólegri i
tiðinni fyrr á dögum og
fréttir bárust manna á
milli án þess að prent-
listin þyrfti endilega að
koma þar nærri.
A öndverðri öldinni starfaði
maður nokkur við ritstjórn
vikublaðs I Reykjavik. Hann
haföi þann ágalla nokkurn, að
oft þegar verst stóð á, blaðið aö
koma út og mikið lá viö að fylla
þessar fjórar síður, þá óx rit-
stjóranum þetta mjög í augum,
keypti sér brennivln og drakk
ekki við sleitur. Eitt sinn er
þannig stóö á var hringt til dr.
Guðbrandar Jónssonar, sem þá
fékkst við blaöaútgáfu og hann
beðinn að koma blaðinu út. Guð-
brandur fékk sér aöstoðarmann
ogþeir gengu Iþaö að fylla blað-
ið, en mikið vantaði á. Þegar
þeir voru búnir aö hraðskrifa
einhverjar dellugreinar meðan
andriki entist, vantaði enn hálfa
baksíðuna. Þeir flettu þá öðrum I
blöðum i þeirri von aö finna þar
auglýsingar sem þeir gætu stol-
ið til birtingar.
Svo iila vildi til, að aðeins ein
auglýsing var tiltæk. Það var
dánarauglýsing, en þá voru þær
að byrja að birtast, þar sem
auglýst var lát einhverrar kerl-
ingar, ástkær móðir min,
tengdamóöir, amma o.sf rv. Nú
blæs fjandinn þvi i brjóst þeirra
félaga, að taka þessa auglýs-
ingu og þen ja hana út yfir hálfa
baksiðuna, sem þeir og gera.
Þótti þeim sem þarna væru þeir
að gera kerlingunni mikinn
heiður og ef illa færi væru þeir
ekki ábyrgir heidur ritstjórinn.
Ekki er að orölengja það frekar
á bak við. Siðdegisblöðin vilja
sverja af sér öll pólitisk tengsl
og Dagblaðiö heldur þvi fram,
að það eitt sé óháð og frjálst
dagblað. Hin blöðin eru kölluö
pólitisk sorprit, sem ekki þori að
opna munninn nema fá leyfi hjá
stjórnmálaforingjum. Sam-
kvæmtþessari skilgreiningu er
Dagblaðið þá ópólitiskt sorprit
og það er háifu verra. Raunar
held ég aö Jónas Kristjánsson
ritstjóri sé aðeins að striöa
kollegum sinum með þessum
hnútum. Hann starfaöi sjálfur
árum saman á pólitiskum sorp-
ritum og varla hefur hann selt
sálu sina allan þann tima. Eða
buðu einhverjir aðrir betur? En
ég bara man ekki eftir neinu
einasta dæmi um að Dagblaðið
eitt hafi skýrt frá einhverjum
glæpum eða myrkraverkum, en
pólitisku sorpritin kosið aö
þegja. Stundum verður Dag-
blaðið fyrst til aðskýra frá ein-
hverju máli, ef það er þess viröi
að fjallað verði nánar um það
gera hin blööin það. Oft snýst
þettalika alveg viðog Dagblað-
ið tekur upp mál sem önnur blöð
hafa skýrt frá. Svona gengur
það i blaðaheiminum og þetta er
ósköp venjulegur gangur. Það
má hverjum manni vera ljóst,
að ekki er hægt að tala um lýð-
rasði án frjálsra blaða.
Mikilvægi blaðanna hefur
ekki sizt komið i ljós á siðustu
mánuðum. Hvert giæpamáfíð á
fætur öðru hefur skotiö upp koll-~
inum og þar hafa blöðin að
mörgu leyti staðið sig vel I að
reka á eftir. Mjög reynir þá á
ritstjóraogblaöamenn. Lesend-
ur skulu ekki halda, að það sé
nóg að taka upp simann og
hringja i sakadóm eða Seöla-
banka og spyrja hvað sé I frétt-
um. Nei, þegar menn eru búnir
að sanka að sér upplýsingum úr
ýmsum áttum er hringt I þá sem
ráða og þeir beönir um að staö-
festa þessar upplýsingar eða
gefa aörar betri- ef heimildir
blaðamanns eru ekki að öllu
leyti réttar. Þegar frétt er
hvorki neitaö eða játað verða
blöðin aö vega og meta hvaö
segja skuli.
Hér er frjáls og óháð blaöa-
mennska á ferðinni og þau blöð
sem annaö hvort birta kviksög-
ur sem sannar fréttir, eða þá
birta ekki fréttir af málum þar
sem það getur komið illa við
volduga eða vesæla, eru hrein-
lega ekki samkeppnisfær.
Það er svo kapituli út af fyrir
nema blaðið kom út á réttum
tima með hálfsíðu auglýsingu
um andlát kerlingar. Mörgum
lesendum brá m jög I brún, enda
var hin látna ósköp venjuleg
manneskja. Tengdasonur kerlu
kemur ævareiður til ritstjórans
og bliðkaðist ekki fyrr en rit-
stjórinn var búinn að dreypa á
hann afréttaranum sem hann
haföi geymt sér.
Þannig má alltaf finna ótal
skemmtileg dæmi úr sögu
islenzkra blaða og þarf raunar
ekki að fara svona langt aftur I
timann. Það hefur alltaf veriö
metingur milli blaðanna, þau
deila sin á milli um hvert þeirra
flytji beztar fréttir og þar fram
eftir götunum.
Nú er svo komið, að blöðin
keppast við að lýsa þvi yfir, að
þau séu ekki háð aðstandendum
sinum hvað fréttaflutning varð-
ar. Morgunblöðin fjögur eru
annað hvort gefin beint út af
stjórnmálaflokkum eöa hluta-
félögum sem flokkarnir standa
>,'M" 1 ' ’ ' -
Upplýsingarnar á borðið!
Merkilegheit?
Varla getur hjá þvi farið, að
fólk furði sig almennt á afstöðu
rannsóknar- og sakadómara-
embættismanna i fjársvikamál-
unum.
Hvaö sem menn vilja annars
segja eöa hugsa um þörf á að
hafa „starfsfrið”, eins og þeir
góðu menn oröa það, veröur
ekki annað sagt en að hann hafi
verið fyrir hendi.
Við þaö bætist, að það hefur
nú ekki farið svo sérstaklega
fyrir erfiði þeirra i frumrann-
sóknúm þar sem aðallega hefur
mætt á starfsliði Seðlabankans.
Þetta mál er þess eðlis, að
engin heilvita maöur getur séð
hvaða tilgangi þaö getur þjónaö,
að sveipa um það þeim þagnar-
hjúpi, sem þeir virðast kjósa.
Skal það nú nokkuð rakið.
Hér ræöir um bófaflokk, eða
flokka, sem hafa svikið út fé i
stórum stil úr bankakerfinu og
hagnýtt þaö sér til framdráttar I
allskonar braski. Þetta liggur
fyrir og veröur ekki framhjá þvi
komizt. Vitanlega er tilgangs-
laust, ab ætla að telja fólki trú
um, að hér geti verið um að
ræða eitthvert huldufólk!
Þvert á móti getur ekki annað
verið en að hlut að þessu eigi
menn, sem þekktir eru fyrir
veruleg umsvif I þjóðfélaginu.
Og hvernig hafa svikin farið
fram? Allir vita, að þó hægt sé
að gefa út innistæðulausar ávis-
anir, verður þaö ekki gert nema
þær séu undirritaðar og þannig
rækilega merktar meö nafni út-
gefanda.
Almenningur þekkir nægilega
mikið til bankaviðskipta, að
vita, að bankar taka ekki mill-
jónaávisanir af Pétri eða Páli
án þess að vitað sé hver þessi
Pétur eða Páll er. Þetta getur
þvi ekki fariö milli mála.
Þegar við þetta bætizt, aö
starfsemin hefur verið rekin
árum saman, eftir þvi sem bezt
er vitað, verður enn minni á-
stæða til að halda að saklausir
vefjist inn i starfsemina að
raunaiausu.
Hitt kann að vera, aö öll kurl
séu ekki komin til grafar. En
með það I höndum, sem rann-
sóknarmenn þegar hafa, ætti
ekki að vera nein hætta á, að til
allra náist ekki.
Þaö er vist sjaldgæft, aö
bófar, sem þegar eru orðnir
uppvisir að glæpum, komi ekki
upp um meðseka, svo að engin
ástæða virðisttil að kviða þvi að
sekir sleppi, ef rösklega og
einarðiega er eftir gengiö. Þetta
skilur fólk til fullnustu.
Dómsmálaráðherra mun
almennt ekki talinn neinn sér-
stakur glópur i lögum og þá ekki
heldur i löglegri og eölilegri
meðferð sakamála. Hann hefur
látið i ljós þá skoðun, að nú sé
svo komiö, að nafnbirtine sé
ekki óeðlileg, enda þótt hann
veigri sér máske við að ganga
þvert á sakadómara eða rann-
sóknarmenn.
Honum er vitanlega ljóst, að
öll þessi dul i þessu máli er
einkar vel til þess fallin að eitra
þjóðlifið, og gefa færi á aö sak-
lausir lendi ófyrirsynju fyrir
staðlausum erunsemdum.
Ætli hinsvegar þeir, sem nú
hafa þessi mál i höndum, að
þæfast fyrir um að birta nöfn
hinna seku, eða þeirra, sem i
hafa vafizt, verður þaö naumast
skilið öðruvisi en sem einskonar
merkilegheit af þeirra hálfu!
Allt fram undir þennan tima
viröast stjórnarblöðin og þó
einkum Timinn, verið furöu
deig i kröfum um að misferli
þetta verði tekið hörðum tökum.
Nú hefur þó svo ánægjulega
brugðið við, að ráðamenn þess-
ara blaða hafa bætzt i hópinn,
sem einarölega gerir kröfur um
•láta hendur skipta. Og rikisfjöl-
miðlar, einkum sjónvarpiö,
túlka einnig kröfur almennings
alveg hispurslaust.
Aö visu verður það að teljast
fremur broslegt, þegar Morgun-
blaðið þenur út „brjóstkass-
ann” og þykist ekki hafa viljað
ræða þessi mál, vegna þess, aö
það fari nú sannarlega ekki eftir
neinum orörómi eða lausa-
fregnum, sem vissulega hafi þó
borizt þvi til eyrna, eins og
öörum!
En stórum meiri athygli
hlýtur þó afstaða Timans að
vekja. Aðalritstjóri blaðsins er
nú staddur á hafréttarráös-
stefnunni i ■ þeirri stóru
Ameriku, til þess að bjarga
málum okkar I höfn.
Nú situr aukaritstjórinn við
stýriö, og varla getur hjá þvi
farið að menn sjái, aö um leið og
hann tók við, kúvendir blaöið i
sinni afstöðu til viðbragöa við
stórfölsurunum. Hans dyggð er
vissulega ekki minni fyrir þaö,
þó hann sé annarrar handar
ráðamaður, og skal viður-
kenning til hans ekki látin liggja
I láginni.
Og þá er nú hingaö komiö.
I.andsmenn hljdta aö krefjast
þess með fullum þunga, að ekki
verði lengur legiö á upplýsing-
um, sem menn eiga fullan rétt á
að fá að minnsta kosti siðferði
legan. Og það á ekki að vera
undir einhverjum geðþóttaá-
kvöröunum komiö, hvort viö þvi
er oröið eða ekki. Þessvegna.
Skjölin á boröiö, herrar minir!
Oddur A. Sigurjónsson
IHREINSKILNI SAGT