Alþýðublaðið - 07.12.1976, Blaðsíða 7

sœr Þriðjudagur 7. desember 1976
OTL0ND 7
Höfundur: Claire Brisset,
blaðamaður hjá Le Figaro
EVROPURAÐIÐ OG
RÉTTURINN TIL AÐ DEYJA
í Belgiu eignast ung kona stúlku-
barn, sem á vantar handleggina.
Nokkrum dögum siðar ákveður hin
unga móðir i samráði við eiginmann
sinn, lækni og fjölskyldu að barninu
sé ekki best að lifa. Þvi er gefin
sprauta og lifi þess er lokið. Réttar-
haldi i máli móðurinnar og hinna
„samseku” er tekið með miklum til-
finningahita um alla álfuna. Hin
ákærðu eru sýknuð.
Faðir nokkur tekur byssu sina og
aflifar fimm ára dóttur sina, sem er
svo vonlaust sjúkdómstilfelli að hún
getur aldrei talað, gengið eða etið án
aðstoðar. Hann hlýtur málamynda-
dóm.
í ofangreindum tilfellum var
hinni ströngu löggjöf ekki beitt.
Eru lögin þá ónóg? Geta þau ekki
viöurkennt réttindi sjúkra til að
vera leystir frá þrautum og hljóta
góðan dauðdaga ef þeir óska
þess?
EVRÓPURÁÐIÐ og
rétturinn til að deyja
Hinn 29. janúar 1976 samþykkti
þing EVROPURAÐSINS tillögu
um líknardauða. Þótt þing-
fulltrúar töluðu varlega um
réttindi sjúkra var þingheimi
fyllilega ljóst að verið var að efna
til byltingarkenndra breytinga á
sviði löggjafar og félagsmála i
aðildarrikjunum átján. Tillagan
var samþykkt með 64 atkvæðum
gegn 12, en 13 fulltrúar sátu hjá. í
henni felst beiðni til allra aðildar-
rikjanna um að breyta löggjöf
þannig að læknar yrðu ekki taldir
ábyrgir að lögum þótt þeir hafi
neitað að framlengja lif manna,
sem eru að dauða komnir, eða
gefiðstóra skammta deyfilyfja til
að lina þjáningar og það jafnvel
þótt lyfin hafi leitt til dauða.
Auðvelt er að gera sér i hugar-
lund hversu erfitt hefur verið að
samþykkja slika tillögu og
hverjar umræður hljóta að hafa
farið fram um hana. Og hver er
þá staðan á sviði löggjafar um
þetta efni I hinum ýmsu aðildar-
rlkjum. Eflaust er einna erfiðast
um vik að þvi er löggjöf I Frakk-
landi varðar, en þar I landi gera
lögin engan greinarmun á hreinu
morði og lfknardauöa, sem fram-
kvæmdur er I þvl skyni að lina
þjáningar eða flýta fyrir dauða
manns,sem rétt tórir. Þannig eru
lögin, en framkvæmdin er önnur
þvl I fjölmörgum réttarhöldum
kveður kviðdómur á um þetta efni
og tekur á sig ábyrgðina að
greina á milli með þvl að telja að
ákærðir aðilar séu ekki sekir
þannig að þeir verði sýknaðir eða
hljóti mjög milda málamynda-
dóma. Þannig hefur það verið I
einu þeirra landa, sem ströngustu
löggjöf hefur, að aðgerðir hafa
verið aðrar en lög mæla fyrir.
Hvernig er þá staðan I öðrum
löndum?
í Sviss er þessu á allt annan veg
farið, en þar I landi gera lög
greinarmun á llknardauða og
morði. Rikislöggjöfin I Sviss
kveður á um hámarksdóm á ein-
stakling, sem orsakað hefur
dauða manns að þrábeiðni hans.
Er þar um þriggja ára fangelsis-
dóm að ræða.
Löggjöf annarra landa er á
bilinu milli þess, er að ofan
greinir. Hegningarlög Hollands,
Italíu, Noregs og Danmerkur
kveða t.d. á um vægari dóma
vegna manndráps, sem framið er
af meðaumkun.
Það er staðreynd að umræður
þessar um löggjöfina mega ekki
Verksmiðjustúlka i Frakklandi
aflífar móður sina, sem þjáist af
ólæknandi krabbameini og hefur þrá-
beðið dóttur sina að binda endi á
óskaplegar þjáningar sinar. Dóttirin
er dæmd sýkn sakar.
í styrjöldinni i Indó-Kina kom yfir-
maður að einum hermanna sinna,
sem búið var að limlesta hræðilega
með pyntingum. Hermaðurinn má
ekki mæla, en ljóst er á augnaráði
hans hvers hann óskar. Yfirmaðurinn
bindur endi á þjáningar hermannsins
og hernaðaryyfirvöldin loká
augunum.
Karen Ann Quinlan. Foreldrar hennar sóttu það fyrir dómi aö mega
láta slökkva á súrefnistæki þvi semátti aö halda Iffinu i henni. Læknar
telja stúlkuna aldrei munu ná meðvitund — og foreldrarnir álita aö
dauðinn muni veröa henni likn.
villa mönnum sýn varðandi
grundvallarvandann, sem er
langt frá þvl að vera einvörðungu
lögfræðilegs eðlis. Ef til vill er
þetta öllu öðru fremur siðferði-
legt og trúarlegt atriði eins og
Elchinger Strassborgarbiskup
leitaðist við að benda á I bréfi,
sem hann sendi frönsku
fulltrúunum fáeinum dögum áður
en þing EVRÓPURAÐSINS hófst.
Þar segir að menn megi ekki láta
stela dauðanum af sér og minnt
er á að útrýmingardráp tilheyra
ekki forsögunni.
Hvað er það þá að stela
dauðanum af fólki? Margir vand-
látir og kirkjunnar menn afneita
á þeim grundvelli hvers kyns
aðgerðum til að stytta llf manna.
Og máli þeirra til stuðnings visaði
biskupinn til dæmisins um Henrik
III Frakklandskonung, sem
kominn var að falli vegna trúar-
bragðastyrjalda og drambláts
lífernis. Þegar munkur einn hafði
veitt honum banasár I kastala
konungs kallaði hann rikisráðið
saman, stýrði þvi af banabeði og
lagði hart að mönnum að
viðurkenna þann, sem slðar varð
Henrik IV, konung þótt hann væri
mótmælandi, en sagðist ella
mundi fá hann til að taka
kaþólska trú. Þetta siðasta verk
konungs var eflaust afdrifarikt
fyrir framtlð Frakklands.
önnur tegund virðingar okkar
fyrir manninum að fá okkur til að
neita að vera aðgerðarlaus
meðan hann er pyntaður? Hversu
fullkomin sem löggjöf framtlðar-
innar kann að verða I kjölfar til-
lögu þingfulltrúa EVROPU-
RAÐSINS mun hún hvergi svara
spurningu þessari endanlega.
Claire Brisset
A grundvelli þesssarar megin-
reglu eða því trúaratriði að lifið
tilheyri Guði einum hafa kaþól-
ikkar og fjölmargir aðrir fram til
þessa haldið því ákveðið til
streitu að líknardauði jafngildi
morði.
Hins vegar hefur fjöldi manna
allt frá þvl I fornöld látiö I ljós
stuðning við hið gagnstæða.
Epicurus skrifaði að viö réðum
við þjáningar þannig að við
réðum við að umbera þær ef þær
væru þolanlegar og ef svo væri
ekki réðum við brottför okkar
með rólyndi þegar við vildum
ekki lifa lengur. Seneca sagði
einnig að ef elliglöp heföu áhrif á
hug hans og llf hans yrði tilvera
ein, mundi hann flýta sér að
komast úr ónýtri skel sinni.
Montaigne, Montesquieu og
Voltaire voru allir fylgjandi
liknardauða, en enginn þeirra gat
túlkað þetta vandamál betur en
þýskur málsháttur, sem er á þá
leið að betri sé voðalegur endir en
endalaus voði.
Það eru nákvæmlega þessar
tvær kenningar, sem berjast um
hug okkar allra. Verðum við að
hlíta æðri lögum með þvl að llða
þjáningar og vonast eftir ein-
hvers konar huggun, hvort sem
hún er meinlætalifnaður, paradls
eða væntanleg hetjudáð? Eða ætti
Opið bréf frá námsmönnum í Osló:
JAFN RÉTTUR
TIL NÁMS
Fjárhagslegt öryggi er undirstaða þess
Nú hefur rikisvaldið gert
sendingu nokkra til höfuðs
námsmönnum og magnað hana
með úthlutunarreglum. Svo ill-
vig er sending þessi, að hún set-
ur þá á bekk með Hólasveinum
til forna, sem áttu allt sitt undir
„velunnurum” sinum. Takist
námsmönnum ekki að snúa
sendingunni aftur, eru mestar
likur á að sá hluti þeirra sem
ekki á fjársterka foreldra eða
aðra „velunnara” að neyðist til
þess að hrökklast frá námi.
Sendingin er i formi nýrra
laga um , námslán og náms-
styrki. Þar er LIN (Lánasjóði
isl.námsmanna) tryggð full
visitölubundin endurgreiðsla
námslána. Þau verða að öllum
likindum næstverstu lán á Is-
landi. Aðeins það að fara til ok-
urlánara gefur verri kjör. At-
hugum svo hvað úthlutunar-
reglurnar segja. 1 grein 5. 1
stendur: „Lánahlutfall af fram-
færslukostnaði er ákveðin sam-
kvæmt endurskoðaðri fjárhags-
áætlun, fjölda umsókna, bráða-
birgðaútreikningi þeirra og
samkvæmt fenginni reynslu um
breytingar vegna breyttra for-
senda og um fjárþörf vegna
haustlána”.
Ófullnægjandi
framfærslumat
Framfærslukostnaður ein-
staklings I Noregi er áætlaður
66.500 + 2.500 kr. vegna „beins”
námskostnaðar á mánuði sam-
kvæmt mati LÍN. Fyrir nokkru
var námsmönnum svo tilkynnt,
aö þeir fengju 85% af fram-
færslukostnaði i haustlán þ.e.
stls. 58.650 á mánuði. Til saman-
burðar má geta að framfærslu-
kostnaður norsks námsmanns
er 77.500 kr. mánaöarlega sam-
kvæmt könnun Statistisk
Sentralbyrá i ósló. Jafnframt
var ákveðið i úthlutunarreglun-
um, að allar tekjur námsmanns
umfram sumartekjurnar drag-
ist beint frá lánsupphæðinni.
Sumarvinnutekjur Islendings i
Noregi eru áætlaðar234.000 kr.
eða 78.000 kr. mánaðarlega I
þriggja mánaða sumarleyfi.
Honum er ætlað að lifa af 85%
framfærslukostnaðar ásamt
234 . 000 kr„ ef hann getur unnið
13 mánuði. Þvi er ósvarað hvað-
an þau 15% sem á vantar eiga
að koma.
Fýrir hendi er sá möguleiki,
að vinna með náminu. Hann er
óviðunandi þar sem það kemur
meðal annars niður á námsár-
angrinum. Reyni fólk þennan
möguleika verður upphæðin
dregin beint frá láninu. (Aður
voru sumartekjur fyrst lækkað-
arum 1/3 og siðan dregnarfrá.)
Um leið höfum við vitahringinn.
Námsmaður leitar sér að vinnu,
lánið lækkar. Námsmaður fær
sér meiri vinnu, lánið lækkar
enn meir. Námsmaður hættir
námi. Þess má geta, að lánshæft
nám telst fullt starf samkvæmt
úthlutunarreglum LIN. I grein
1.0 segir: „Sjóðurinn veitir
námsaðstoð til náms sem telst
full starf.”
Fjárhagslegt óöryggi
I grein 2.4 stendur: „Þessar
forsendur geta breytt tilkynntri
ákvörðun sjóðsins um upphæð
námsaðstoðar á námstimabil-
inu.
a) Breyttur fjárhagur sjóðsins,
og skal þá eitt yfir alla ganga.”
Og í grein 4.0 segir svo:
„Akvörðun um upphæð náms-
lána er tekin þegar endurskoðuð
fjárhagsáætlun hefur verið
gerð.”
Námsmaður getur þvi I upp-
hafi námsárs ekki vitað hvort
honum sé tryggt nægilegt fjár-
magn til lifsviðurværis yfir vet-
urinn. Allar ákvarðanir og til-
kynningar LIN hvað varðar
lánsupphæðina geta breyst allt
eftir f járhag sjóðsins. A fjárlög-
unum 1977 er LIN áætlaður 1
milljarðurkróna en þörfin er 2,7
miljarðar króna til þess að
halda sömu lánahlutföllum og
siðastliðið ár. Óöryggi þetta er
ekki mönnum bjóðandi,eða gæti
hinn almenni launþegi sætt sig
við slika óvissu um sin kjör?
„Eðlilegt tillit til fjöl-
skyldustærðar’ ’ ?
Auk þessarar stórfelldu
skerðingar námslána, sem bitn-
ar á öllum námsmönnum, er
börnum þeirra ekki ætlað að
lifa. Lánin miðast eingöngu við
einstaklinga, ekkert er veitt fyr-
ir börnin. Skerðingin kemur þvi
verstniður á fjölskyldufólki. 1 3.
grein laga um námslán segir, að
námslán eigi að standa straum
af eðlilegum náms- og fram-
færslukostnaði þegar eðlilegt
tillit hefur verið tekið til fjöl-
skyldustærðar námsmanns.
Kannanir LÍN
I úthlutunarreglunum, grein
2,5, stendur: - „Framfærslu-
kostnaður er byggður á könnun-
um sem sjóöurinn lætur gera
svo oft sem ástæða þykir til.”
1 fyrri reglum hefur verið tek-
ið tillit til hækkunar fram-
færslukostnaðar I hverju landi
samkvæmt opinberum tölum
þaðan. Það er iskyggilegt, að
LIN taki sér vald til þess að á-
kveða sjálfur hvenær þörf sé á
endurskoðun. Vantreystir LIN
tölum hagstofnanna erlendis?
Er hugmyndin, að sjóðurinn
taki við hlutverki Efnahags- og
framfarastofnunar Evrópu,
(O.E.C.D.) og haldi reiður á
efnahagsþróun um viða veröld?
Upphæð ferðastyrkja
I grein 3.0 kveður á um upp-
hæð ferðastyrkja: „Upphæð
ferðastyrkja er ákveðin þegar
endurskoðuð fjárhagsáætlun
hefur verið gerð. Upphæðin er
ákveðin með tilliti til fjárhags
sjóðsins.” Hér er enn um
‘Framhald á bls. io.