Vísir - 28.05.1971, Blaðsíða 8

s
VISIR . Föstudagur 28. maí 1971,
VISIR
Otgefandt: KeyKJaprent Ðt.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R EyjóKssoc
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Eréttastjöri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjómarfulltrúi r Valdimar H. Jóhannesson
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Bröttugötu 3b. Simar 15610 11660
Afgreiðsla ■ Bröttugötu 3b Simi 11660
Ritstjóra: Laugavegi 178. Slmi 11660 C5 linur)
Askriftargjald kr. 195.00 á mánuði innanlands
í lausasölu kr. 12.00 eintakiö
Prentsmlðia Vfsls — Edda ht.
Vanmetinn jámaður
<(1)Jámennimir“ í einræðisríkjunum koma oft á óvart.
Hver hefði búizt við því, að Krustjev, hinn auðmjúki
þjónn Stalíns, sem dansaði eftir pípu einræðisherr-
ans í hvívetna, yrði sá kommúnistaforingi, sem fyrst-
ur fletti ofan af harðstjóminni? Fáir bjuggust við því,
að Egyptinn Sadat yrði nokkm sinni raunverulegur
leiðtogi, og að því er virðist sízt af öllu þeir menn, sem
hann hefur nú brotið á bak aftur Valdamestu menn-
irnir í Egyptalandi urðu ekki sammála um arftaka
Nassers. Því völdu þeir til bráðabirgða og málamiðl-
unar þann mann, sem þeir vom fullvissir um að væri
„jámaður“ og „pappírstígrisdýr“, Anwar el-Sadat. Nú
hefur Sadat sett þessa menn í fangeisi. Jafnframt
skákaði hann Sovétríkjunum, sem vom farin að telja
sig hafa ráð Egypta í hendi sér.
Þannig hefur Sadat forseti reynzt allt annar en hann
hafði sýnzt. Undir skikkju jámannsins leyndist
bragðarefurinn, sem vann auðveldan sigur á keppi-
nautum sínum í fyrstu lotu baráttunnar um arf Nass-
ers.
Sadat fór sínar eigin leiðir fljótt eftir að hann sett-
ist í fórsetastoí! 'Ívívegis framlengdi hann vopnahléið
í átökunum við ísrael þrátt fyrir andmæli hinna rót-
tækustu. Á sviði innanríkismála hefur hann beitt sér
fyrir auknu lýðfrelsi. Flestir pólitískir fangar vom
látnir lausir og ritskoðun minnkuð. Egyptar fengu
meira skoðanafrelsi en þeir höfðu haft um árabil.
Þetta mæltist að vonum vel fyrir hjá almenningi.
Þrátt fyrir ýmsar róttækar yfirlýsingar er engum
blöðum um það að fletta, að Sadat vill ganga lengra
til sátta í deilunum við ísraelsmenn en fyrri leiðtogar
Egypta. Með sáttfýsi hefur honum jafnframt heppn-
azt í fyrsta sinn í þessum deilum að setja ísraelsmenn
í varnarstöðu í keppninni um almenningsálit í heim-
inum. Það hefur greinilega komið í ljós að málstaður
Arabarík;ar.nn ’æfur eflzt. Einstrengingsháttur ísra-
elsmanna í ýmsum cfnum hrfur vcrið afhjúpaóur.
Áður gátu ísraelsmenn yfirlcitt reiknað með algerum
stuðningi vestrænna manna. Nú hika jafnvel traust-
ustu bandamenn þeirra, Bandaríkjamenn, við opinn
stuðning við þá. í fyrsta sinn í nærri tvo áratugi heim-
sótti bandarískur utanrikisráðherra Kaíró á dögunum.
Valdabaráttan í Kaíró mun halda áfram. Tafl Sadats
er örðugt. Síðustu ár Nassers komu þúsundir sovézkra
hemaðarráðgjafa til Egyptalands, og sovézkar eld-
flaugar og herflugvélar em meginuppistaða í vörnum
Egyptalands. Með þessari aðstoð Sovétríkjanna
hafði Nasser tekizt að koma á hernaðarlegu jafn-
vægi og eyða yfirburðum ísraelsmanna.
Nasser ætlaði sér þó aldrei að verða leikbrúða Sovét-
ríkjanna. Kommúnistaflokkurinn er enn sem fyrr
bannaður í Egyptalandi. En Sadat verður að sigla
mflli skers og báru. Hvort honum tekst það verður
komið undir skilningí vestrænna ríkja, einkum stjóm-
arinnar í Washington.
//
F0R YSTU'Rm
„Það skipulag, sem nú ríkir
í Sovétríkjufium, er ekki sósíal-
isml?“
Með þessum orðum afneita
nú jafnvel liöþægustu, áratuga-
iöngu Rússadindlarnir því and-
lega föðurlandi, sem þeir sóru
trúnað. Og þó er ekki nema
örstutt síðan þeir héldu há-
tíðlegt 50 ára afmæli rússnesku
sósíalistabyltingarinnar, gáfu út
heljarmikil aukablöð til að dá-
sama alla dýrðina í forysturíki
sósíalismans. Hefur eitthvað
breytzt? Sá grunur læöist kann-
ski að manni að aðeins sé afneit
að fyrir kosningar, en því berari
sem afneitunin verður, því
undarlegra verður það, þeg-
ar hópurinn í kringum
„hlutaifélögin" á Skólavörðu-
voru einkar ánægðir með á-
standið, eins og þaö er. Og þar
er mönnum nokkurn veginn
sama um, hvernig flokka eigi
niður innihald þess, hvort það
heitir sósíalismi eða eitthvað
annað. Aöalatriðið er, að fé-
iagsskipunin tryggi óbreytt
þjóðfélagsástand. Hin gullna
regla er — óbreytt ástand eða
Status quo, eins og þeir orða
það líka á alþjóðlegan hátt
austur þar. Þetta virðist líka
ætla að takast mætavel. Það
eru nú engar sérlegar hættur
sem ógna þessu óbreytta, staðn-
aða sovézka þjóðskipulagi.
Fyrir nokkrum árum reis þar
upp gagnrýnisalda, einkum
meðal stúdenta og rithöfunda.
Svartir bflar höfðingjanna bíða utan við skrautlegt anddyri
utanríkisráðuneytisins í Moskvu.
stíg tekur aftur upp sömu
vináttusamskiptin og áöur við
stofnanir þess stórveldis, sem
hefur að núverandi sögn svikið
sósialismann, alþjóölegar stofn-
anir eins og Intourist, Aeroflot
og Novosty og hvað þær nú
heita allar þessar hyglinga og
hringamyndanir, sem hjálpa
gömlum vinum til að lifa ljúfu
lffi. allt suður á baðstrendur
Svartahafsins. „Það rfkir ekkert
jafnréttí, það er skortur á frelsi,
það er vanmetið hið mannlega
í Sovétrfkjuntnn“. Þannig
kveður nú við són í bili. „Þvi
miður hafa Sovétrfkin brugðizt
réttlætishugsjón sósfalismans!"
Hér verður nú aðeins vikið
að þessu imdarlega fyrirbæri
og tvískinnungi. Það hefur löng-
um verið yfirlýst lögmál, að
Sovétrikin séu forysturíki só.síal
ismans. En hvernig getur bað
farið saman, að f sjálfu forystu-
ríki sósValismans sé enginn
sósíalismi, að þetta leiðandi
ljós hinnar háleitu hugsjónar
hafi vikið út af réttri braut og
ekkert sé lengur að reiöa sig
á það?
TWu er nýlega lokið 24. flokks-
^ þingi kommúnistaflokks
Sovétríkjanna og þar austur frá
virðist vera litið á það sem eitt
allra bezta, s'amheldnasta og
hátíðlegasta flokksþing, sem
haldið hefur verið. Þar hittist
allt forystulið f forysturíki sósí-
alismans undir styrkri forystu
Leonids Breshnevs og allir sem
þar voru saman komnir voru
svo Ijómandi ánægðir rneð þjóð-
skipulagið og þau kjör sem
forystustéttin nýtur í Sovét-
rtkjunum. Undanfarin ár hafa
heyrzt fregnir frá Rússlandi af
einstaka gagnrýnisröddum, sem
vilja breyta og bylta öllu, en
þeirra gætti ekki á hinu glaða
flokksþingi. Allir sem þar sátu
Þá héldu menn, að þessi nýju
straumar ætluðu að hafa áhrif
og endurnýja hið sovézka þjóð-
félag með nýjum hugsjónum,
æskan væri að sækja fram og
svo framvegis. En nú hefur
sú uppreisn smámsaman hjaðn-
að niður, uppreisnarmennimir
ungu hafg hægt og rólega verið
sveigðir niöur, bugaðir, útilok-
aðir, fyrirlitnir sem sérvitring-
ar og settir á vitlausraspítala.
Völd forystustéttarinnar hafa
engan hnekki beðið og meðal-
aldur æðsta forystuliösins er
ennþá í kringum 65 ára aldur-
inn.
Jjað var líka talað um það
fyrir nokkrum árum, að
nauðsyn væri að dreifa stjórn-
arvaldinu frá Moskvu-mið-
stjóminni út til héraðanna og
jafnvel gera einstakar verk-
smiðjur sjálfstæðari. Aö vísu
var fyrirfram vitað, að þessar
breytingar myndu ekki hafa
djúptækar félagslegar breyting-
ar í för með sér, því að afleið-
ingin yrði aðeins að nýr for-
ystuaðall myndi rt'sa upp úti í
héruðunum. Verksmiðjustjór-
arnir og héraðsstjórarnir myndu
verða hátignarlegri fylkiskóng-
ár en áöur. En jafnvel þessar
hugmyndir hafa nú að mestu
veriö gefnar upp á bátinn og
fengið útfpr í kyrrþey. Stað-
reyndin var sú, að það mátti
engu breyta, kontórveldið f
Moskvu sabóteraði jafnóðum
allar tilraunir til breytinga.
Þeir sögðn sem líka rétt er, að
það væri svo kostnaðarsamt
fyrir þjóðarbúskapinn að fara
að efla óteljandi lítil kontór-
veldi úti f héruðunum. Miklu
hagkvæmara væri að stjórna
landinu með einu sterku og
samhentu kontórveldi f Moskvu,
sem líka er stöðugt að eflast og
fjölga og safna utan um sig
vaxandi borgarastétt, sem líka
eignast smámsaman klósett oj
baðker. Svo allt situr við P-iO
sama og það var auðvelt fyrir
kontórveldið að standa af sér
þessar smáu brotabylgjur,
J£annski rámar okkur lfka í
það, að fyrir nokkrum ár-
um var rætt um þaö, að færa
stjórn verksmiðja og annarra
vinnufyrirtækja f hendur starfs-
fólksins. Þetta var kannski
hættulegasta atlagan að kontór-
veldinu. Það var sama bylgj-
an og gekk yfir Tékkóslóvakíu.
Það kölluðu kontór-mennirnir
meiri fjandans delluna, að láta
verkalýðinn fara að stjórna
verksmiðjum. Slíkt var fjar-
stætt, að nokkrir aðrir en kont-
órdelar kynnu til slíkra hluta.
Þá var brugðið hart við, stjórn-
vitringar og marskálkar í gyllt-
um búningum kallaðir til að
skakka leikinn. Slíkar kenningar
um vald verkalýðsins voru kall-
aðar villukenningar og fráhvarf
frá réttri braut sósfalismans og
skriðdrekarnir sendir inn í
Tékkóslóvakíu. Eftir það vissu
menn, hvað klukkan sló og
kontórdelar og fúnktsjónerar
þykjast síðan öruggir um, að
völdin i verksmiðjunum verða
ekki frá þeim tekin.
Það er nú orðið berlega ljóst
f Sovétríkjunum, að kontórveld-
ið ætlar sér ekki að afsala sér
neinum hluta af valdi sínu.
Það er ekki einu sinni svo, að
það megi hagga við augljósum
minnstu smáatriðum, sem gætu
verið til bóta. Nei, stopp,
status quo, þetta smáatriði
skiptir kannski engu máli, en
hv'erri smábreytingu fylgir sú
hætta, að hún kynni að raska
kerfinu í heild. Til að viðhalda
jafnvæginu og öbreyttu ástandi
er enn við lýði sama gamla rit-
skoðunin og áður. Og eins og
allt gamalt rótgróið og innan-
fúið einveldi, þá leggur kont-
órveldið alveg sérstaka áherzlu
á siðgæöislegan strengileika.
Nektarmyndir eru bannaðar,
það sem kallað er klám er refsi-
vert. Hin svokallaða sósfalíska
þjóð skal vera vammlaus. Það
er bannað að segja opinberlega
frá afbrotum. í vetur var framið
stórkostlegt bankarán f Moskvu,
en ekkert rússneskt blað hefur
leyft sér að segja frá því. Og
eins og venjulega er þessi sið-
gæðislegi strengileiki hræsnis-
full skán og froða yfir lauslátu
og léttúðarfullu fi'femi yfirstétt-
arinnar.
TZ'rúsjeff gamli var, þegar
hann sat að völdum, alveg
óvenjulega alþýðlegur karl.
Hann var mannlegur og hafði
yndi af því að umgangast sem
flest fólk, en fyrir þetta hafði
kontórveldið horn í sfðu hans,
þeim fannst ekkj viðeigandi að
æðsti forustumaðurinn færi út
á götur og torg, eins og einhver
plebeii. Nú hefur Breshnev tek-
ið upp aðra siði. Hann hegðar
sér eins og hann á að gera,
eins og hreinræktaður patrisii.
Hann hefur nú t.d. tekið upp
sama sið óg Stalín, að láta loka
allri umferð eftir strætum með
víðtæku merkjakerfi og lög-
reglueftirliti, hvar sem hann er
á ferð. Svo þeysir hann um