Vísir - 29.05.1971, Blaðsíða 7

VlfllR. Laugardagur 29. maí 1971.
cTWenningarmál
Ölafur Jónsson skrifar um bókmenntir: v , T r, , M .
Frá himni til himins
Þorgeir Sveinbjarnarson:
Vísur jaröarinnar
Almenna bókafélagiö,
Reykjavik 1971, 87 bls.
"17ísur til jarðarinnar mætti
’ með fM að auka litillega
við heiti hans siöustu bókar
nefna alla ljóðagerð Þorgeirs
Svembjamarsonar. Heimur
Ijóða hans er íslenzk náttúra
í byggð og óbyggð, ljóðmál
hans umfram allt jaröneskt og
hiutlægt. Yrkisefni Þorgeirs er
ekki hin ytri ásýnd landsins,
náttúruundur eða sögustaöir,
ekki fyrst og fremst iandslag
heldur frumefni þess, mosi og
mold, gras og aur og grjót, Að
þessu leyti til minnir Þorgeir
Sveinbjarnarson stundum á ann
an mikinn sveitamann og nátt-
úruskáld, Jóhannes Kjarval —
sem hann hefur reyndar ort um
eitt sitt máttugasta kvæði,
Kjarvalsstemmu í Vísum um
drauminn. Mikið færi það kvæði
vel í bók með völdum Kjarvals
tnyndum og gæti vísast reynzt
myndunum gagnlegri texti en
margt annað.
Ailt frá því fyrsta bók hans,
Vtsur Bergþöru, kom út ár-
ið 1955 hefur verið venja að
tala um Þorgeir Sveinbjarnar-
son sem endurnýjara og uppi-
haldsmann Ijóðrænnar hefðar
öðru fremur. Þótt nokkuð sé
til i þessari skoðun á hún eink
»m við fyrstu bókina þar sem
mest var af hreinni og beinni
Ijóðrænni hagmælsku, tilbreytni
^ eg leik með ijóðstafasetningu,
rim og háttbundna hrynjandi.
H'ún má fyrir enga muni verða
t»l að skyggja á aöra verðleika
skáldsins því að Þorgeir var
sannarlega meira og merkara
skáld en hún gefur til kynna.
Fullþroska skáld kom hann
fram með næstu, stærstu og
veigamestu bók sinni, Vísum
um drauminn, 1965, en nýja
bókin, Vísur jarðarinnar, birtir
eftirstöðvar þeirrar Ijóðagerðar
sem þar kom fyrir sjónir. Eft
irstöövar og áframhald — þvi
aö Þorgeir Sveinbjarnarson var
vaxandj skáld allt til æviloka.
Éngin ljóð hans munu hafa vak
ið viðlika athygli og aðdáun og
Vísur Bergþóru. En fátt sýnir
betur hve v'isvituð ijóðagerð
hans var en það hve fjarri fór
honum að endurtaka aðferðir
þeirrar bókar, rímleikni og
hnyttni hennar, innilega ljóö-
ræna kveðandi, til aö viðhalda
„frama“ sínum. Það er raunar
ástæða til að ætla að prentaðar
bækur Þorgeirs geymi ailstrangt
úrval þess sem hann orti. Og
þær lýsa hver af annarri sam-
felldri og yfirvegaðri iökun
skáldskapar, fágun máls og hug
mynda til æ meiri hlítar.
Kannski eru engin ljóð hans
jafn þaulort og einmitt Vísur
jarðarinnar í öílum einfaldleik
' og látleysi sinu. Lítilsháttar
dæmi um vinnulag Þorgeirs er
hve hnitmiðaðar einstakar hend
ingar verða víða f ijóðum hans,
orðtök sem arevpast ( hugann
og eru ýms dæmi'þeirra í Vís-
um um drauminn. f Vísum jarð
arinnaf eru allmörg smáljóð með ,
sama hætti gerð, ljóðrænir
orðskvíðir, ef svo má segja,
afórismar sem sínum einföldu
orðum miðia alveg persónuiegri
skynjun, skilningi, reynslu —
sem auðvelt er að iáta sér yfir
sjást af því hve einfalt orð-
færið er. Dæmi þeirra af handa
hófi er Leiðsögn:
Leggðu til birtunnar
leið þína
og myrkrið
nær þér ekki
þó að skuggi
v'ísi þér veginn.
l^n „hefðin" eða „viðhald"
hennar í ljóðagerð Þorgeirs
Sveinbjarnarsonar er auðvitað í
öðru fólgin en ljóðstafasetning
og rími — sem Þorgeir fór
æ sparlegar og hagleghr með
eftir Vísur Bergþóru. Ef til
vill væri nær að segja að „við-
hald‘‘ eða öllu fremur „endur
nýjun“ ljóðrænnar heföar væri
fólgiö í sjálfu Ijóðmáli hans,
jarðfestu.. þess í íslenzkri nátt-
úru, næmleik hans og skyggni
á landið, sjálfa jörðina, náttúru
far og gróður, veðrið í land-
inu. En umfram alit er hér um
að ræða aiveg persónuiea skáld
sýn landsins og iffs í landinu
sem Þorgeir Sveinbjarnarson
iagði stund á og auðnaðist að
lýsa til æ meiri hlítar í ijóöum
sínum, einkum oa sér í lagi
ljóðafiokkunum Landslagi og
Kjarvalsstemmu í Vísum um
drauminn, Landhelgi f Vísum
jarðarinnar. Náttúruskynjun
hans er undirrót þessara ljóða,
en þaú lýsa engri venjulegri
„ljóörænni náttúruskoðun“.
Birta og myrkur fylgiast þar
að, þögn og hljómur. Sú ást og
von sem Þorgeir yrkir Viða um
er óaðgreinanleg iandinu, lands
lagið verður ímynd andlegrar
reynslu, annars veruleika en
hins hlutlæga yrkisefnis:
Gunnar Björnsson skrifar um tónlist:
Nippon
gakkí
Sinlóníuhljömsveit tslands,
17. tónleikar — 27. mai
1971.
Stjórnandi: Bohdan
Wodiczko,
einleikari: Mayumi
Fujikawa.
Efnisskrá:
Beethoven: Sinfónia nr. 6
í F-dúr op. 68,
Tjækovskí: Fiðiukonsert
í b-dúr op. 35.
'C'yrsta hendingin i Sveitasin-
fóníunni heppnast kannski
í eitt skipti af milljón, svo ekki
er kyn þótt hún mistækist
núna. Að flestu leyti sýndist
fyrsti þátturinn þó vel unninn,
enda líklega rýmri t’irsö til æf-
inga á fámennri efnisskránni en
stundum endranær. Og þótt
annar þátturinn væri síu sinn-
um of hraður, þá var hann samt
meó fulirj breidd f þetta sinn.
Fuglakvakið fræga fór úrskeiðis
og enginn fékk gert við því. Á
sveitaballinu rifu hornin sig
upp með ofboðslegan hávaða,
eins og sæmir á slíkri skemmt-
un: pilsaþytur og delluverk. Fa-
gottið skildi ekki brandarann
höfundar í dansinunt og kont
með tónana sína þrjá í kór-
réttum takti. Það var ekki
nógu sannfærandi, þegar bljkan
sást á lofti óforvarandis og ekki
heldur, þegar aftur dró ský frá
sólu.
Mayumi Fujikawa _ (nippon
gakk’i) lék Fiölukonsert Tjæ-
kovskis af óskaplegu fjöri og
skemmtilegheitum allt frá
fyrsta tóni til hins siðasta.
Þessi japanska smámær er ein
hver bezti fiðlu'eikari, sem ég
hefi heyrt lengi. Tónninn sterk-
Mayumi Fujikawa.
ur, mjúkur og hreinn ög berst
út í hvern krók og kima sal-
arins. Tæknin alfulikomin. Hljöð
færið hennar (nippon gakki,
made in Japan) virtist vera hið
prýðilegasta tæki, en það sýn
ist manni nú alltaf, þegar vel
er leikið. Hljómsveitin annaðist
meðleikinn af prýði.
í moldinni sameinast það
sem hverfult er
hinu varanlega.
Þráin
til þess sem ekki er
festir rætur
grær
án takmörkunar
og takmarks
frá himni tii himins,
segir í niðurlagi Landhelgi, þar
sem Þorgeir Sveinbjarnarson fer
á ný með viðfangsefni Lands-
lags, síns stærsta og margbrotn
asta verks, í einfaidari, for-
kláraðri mynd og lýsir eins
konar niðurstöðum. Hinni sömu
niðurstöðu er lýst með per-
sónulegri, dulmögnuðum hætti
í Ijóði sem nefnist Órar:
En loks kemur að því
að jörðin
iætur þig ekki
lausan.
Heitur kraftur hennar
flæðir um þig
og þú leysist upp
f veruleika.
Tjráin til þess sem ekki er,
veruleika handan veruleik-
ans: Þorgeir Sveinbjamarson
för sjálfur ekkj dult með það
að ljóðagerð sín væri af trúar-
legum toga spunnin, dulvituð
öðrum þræði. En lYfsmagn ljóð
anna heigast af hinu ná-,
komna og náttúrlega Ijóðmáli,
hinni nánu samsömum þess sem
er og ekkj er í heimi ljóðanha.
í Vísum jarðarinnar fara saman
11 imiii
hin ýtrasta málfarslega ög-
un skáidsins og niðurstöður
þeirrar andlegu reynsiu sem
hann kappkostaðj að lýsa í ljóð
um sínum. Þorgeiri Sveinbjarn-
arsyni auðnaðist ekki að líta
þessi ljóö sín í bók — og það
er vafalaust að vitund skálds-
ins um nálægan dauöa sinn er
beinn og óbeinn hvati margra
ijóða hans í bókinni. Vera má
að sú vissa eigi þátt Y' hinni
forkláruðu birtu margra ein-
földustu ljóðanna:
Ég sit
og horfi í Ijósið.
Oti er nepja.
Nóttin
ekki langt undan.
Ég sit og horfi
í ljösið
brenna
niður i stjakann.
Hið stillta karlmannlega við-
horf sem þessar hendingar lýsa
eru einnig órofa þáttur f ljóð-
heimi Þorgeirs Sveinbjamarson-
ar — eins og hin nánu kynni
ljóðanna af sói og regni, birtu
og myrkri, hrjóstrum og gróðri.
Af þeim helgast vitund skálds
ins um eilifa leiö lYfsins á jörð
inni, í landinu — frá himni til
himins.

Fró Vinnuskóla Kópavogs
Ákveöið hefur verið aö kanna hve margir unglingar i
Kópavogi 14—15 ára (fæddir ‘56—’57) hafa hug á að
sækja um Vinnuskóla Kópavogs nú í sumar. — Könn-
unin fer fram í húsnæði Æskulýðsráðs við Álfhóls-
veg 1. og 2. júní n.k. kl. 10—12 f.h. og 2—5 e.h.
Stjórn Vinnuskólans
Stúlka eða fullorðin
kona
óskast til léttra heimilisstarfa á litlu heimili, og til
að líta eftir ársgömlu barni frá kl. 9—14. Tveir frtf-
dagar í viku. Herb. og fæöi gæti komið til greina. —
Upplýsingar í síma 33039, eða Rauöagerði 14 kl. 8—10
næstu kvöld.
Glerísetning
Tökum að okkur ísetningu á tvöföldu og ein-
földu gleri, sjáum einnig um að útvega tvö-
falt. gler, innlent. eða erlent. Otvegum ennfrem
ur allt annað efni, sem þarf við gierísetmngar.
Leitiö tilboða. Sími 85884 eftir kl. 7.