Tíminn - 19.04.1966, Blaðsíða 7

Þ!N€F$ETTH?
TÍIWiNN
ÞINGFRETTIR
Álsamningarnir eru stór-
gallaðir og óaðgengilegir
Úr ræðu Ingvars Gíslasonar á Alþingi í gær
FriimvarpiS um staðfestinga á
sanmingi ríkisstjórnariimar við
svissneska ái'hringirm kom til 2.
nmrasðu á fundi neðri. deildar í
gæi. BfatiMas Matttoiesen hafði
framsögn fyrir áliti meirrhlutans,
sem lagðí 1S að sasnniingurinn
yrði stað&stur óbreyttur. Lúðvík
Jósefsson taiaði af Mlfu Aiþýðu
bandatagsins og Ingvar Gísiason
fyrir netfndaráEti nefndarfihita
Framsóikwarmanna (L G. og Þór-
srrnn Þónarinsson). Fara hér á eft-
ir meginatriðin úr ræðu Ingvars
Gxslasonar.
I npphafi máls síns minnti Ingv-
ar á, að með þessum samningi
veeri stigið, sðgulet spor. Samning-
urinn væri að því leyti spor aftur
á ba*k, að hann kvæði á um að
fela útlendingum að nýju forsjá
irm hiuta af atvinnurekstri lands-
manna. Við þau sögulegu tímamót
væri eðliiegt að menn stiöldruðu
við og hygðu vel að málum. Það
hefðu Framsóknarmenn gert og
sfcoðað vel þann samning, sem hér
lægi fyrir. „Teljum við, Frams.
menn samninginn óhagstæðan og
m.a. af þeim sökum óaðgengileg-
an, og einnig er svo ástatt í’
atvinnu- og efnahagslífi lands-
Mfi landsmanna að mjög varhuga-
vert er að leggja út í stórfram-
kvæmdir af því tagi sem um ræðir.
Við erum andstæðir þeirri skoð-
un, sem mjög er á lotft haldið,
og telja má grunntóninn í mála-
tilbúnaði ríkisstjórnarinnar, að
nauðsynlegar raforkuframkvæmdir
á landinu og þá fyrst og fremst
Þjórsárvirkjun til almennings-
þarfa á Suður- og Suðvesturlandi
sé óhugsandi án þess að tengja
siíka nauðsynjaframkvæmd ál-
bræðslu útlendinga í Straumsvík.
Við viljum þannig sérstaklega vara
við þeirri skoðun, að Þjórsárvirkj-
un og álhræðsla séu samofin og
óaðskiljanleg mál. Hið sanna er,
að Þjórsárvirkjun er mjög hag-
stæð, enda þótt ekkert álver sé
reist, og allar líkur benda til þess,
að hið lága raforkuverð til útlenda
stóriðjufyrirtækisins verði einmitt
til þess að hækka rafmagnsverð
til innlendra aðila, þ.e. heimilis-
og iðnaðarnotkunar á Suðuriandi.
Vert er að benda á í þessu sam-
bandi, að hæfileg virkjun í Þjórsá
er þrátt fyrir allt ekki stærra fyr-
irtæki en Sogsvirkjunin var á sín-
um tíma og miðað við það er fs-
lendingum sízt ofvaxið að ráðast
í slikt fyrirtæki án þess að gang-
ast undir annarlega samninga um
stórrekstur útlendinga í landinu.
Afstaða Framsóknar-
flokksins til erlends at-
vinnurekstrar
Framsóknarflokkurinn hefur frá
öndverðu fylgt fast fram þeirri
meginstefnu, að atvinnurekstur-
inn í landinu væri í höndum lands-
manna sjálfra. Eitt af fyrstu verk-
um flokksins, eftir að hann mynd-
aði ríkisstjórn árið 1927, var að
koma því til vegar, að mikilvæg
atvinnugrein, síldarvinnslan, sem
þá var að verulegu leyti í höndum
úttendinga, kæmist alveg í hendur
íslenzkra aðila. Þessi stefna flokks-
ins hefur verið byggð á þeirri
staðreynd, að erlend fyrirtæki geti
aldrei jafnazt á við innlend fyrir-
tæki fyrir þjóðarþúið, og jafnan
fylgi því margvísleg áhætta fyrir
sjálfstæði þjóðarinnar, ef erlend-
ir aðilar ráði yfir atvinnurekstri
I landinu, svo að einhverju nem-
ur. Gömul og ný reynsla íslend-
inga hefur sannað þetta.
Framsóknarflokknum hefur ver-
ið ljóst, að til þess að auka og
efla atvinnuvegina væri þörf fyrir
erlent fjármagn innan hæfilegra
marka. Hann hefur kosið, að þetta
fjármagn væri fengið með lántök-
um, sem ráðstafað væri til at-
vinnuveganna, eða til að koma
upp orkuverum og vissum stór-
iðnfyrirtækjum á vegum íslend-
inga sjálfra. Flokkurinn hefur haft
forgöngu um margar slíkar lán-
tökur, m.a. til bygginga áburðar-
verksmiðju og sementsverksmiðju.
Flokkurinn hefur jafnframt
þessu talið það geta komið til
greina, að höfð yrði samvinna við
erlend einkafyrirtæki um að reisa
hér tiltekin stóriðjufyrirtæki.
Á ÞINGPALLI
Flokkurinn hefur jafnframt lagt
megináherzlu á, að fyllstu varúðar
yrði gætt í þessum efnum og svo
búið um hnútana, að ekki stafaði
hætta af fyrir sjálfstæði þjóðar-
innar.
f samræmi við þessa afstöðu hef
urflokkurinn talið rétt að kann-
aðir yrðu möguleikar, sem gætu
verið fyrir hendi í þessum efnum.
í framhaldi af því taldi flokkurinn
líka rétt, eftir að kunnugt varð
um viðræður núv. rí'kisstjórnar við
svissneska álihringinn um byggingu
álforæðslu, að þeim viðræðum yrði
haldið áfram og það leitt í Ijós,
hvaða kostir stæðu þar til boða.
Efnahagsástandið —
vinnuaflsskorturinn
Eitt af því, sem mælir einna
mest gegn staðfestingu Alþingis
á álsamningunum, eins og þá ber
að, er hið ótrygga ástand efna
hagsmálanna, þ.e verðbólgu- og
dýrtíðarþróunin ásamt ofiþenslu á
vinnumarkaði, sem ekki er sjáan-
legt, að sé í neinni rénun.
Verðbólguvöxturinn hefur verið
geigvænlega ör hin síðari ár og
sízt minnkað á valdaárum núver-
andi stjórnarsamsteypu, sem setið
hefur að völdum nærfellt tvö kjör-
tímabil, en meginráðstafanir
hennar í efnahagsmálum tóku
gildi í febrúarmánuði 1960. „Við-
reisnarstefnan" svonefnda hefur
þannig 6 ára reynslutíma að baki,
en árangurinn er því miður sá, að
verðbólgan og dýrtíðin hafa sjald
an eða aldrei verið magnaðri og
eru á góðri leið með að kaffæra
undirstöðuatvinnuvegi ’ands-
manna í ófootnandi feni.
Á hitt er að líta, að vegna
óvenju góðs árferðis, nýrrar veiði
tækni og frábærra viðskiptakjara
hefur framleiðsla landsmanna vax
ið hröðum skrefum, svo og þjóðar-
tekjur, enda mjög blómlegt at-
hafnalíf víða um land, einkum á
Austfjörðum og á Suður- og Suð-
vesturlandi. Hefur þetta fært
þjóðinni miklar uppgripatekur á
fáum árum og valdið gífurlegii
eftirspurn eftir vinnuafli, sem
mjög skortir á að sé fullnægt.
Hér hefur því ríkt'vinnuaflsskort-
ur og gerir enn. Fyrirhugaðar
stóriðjuframkvæmdir, að viðbætt-
um auknum varnarliðsframk''æmd
um, hljóta að magna þensluna á
vinnumarkaðinum. Miðað við
reynsluna að undanförnú og það
jafnvel þótt eitthvað drægi úr sjáv
arafla, virist augljóst að innlent
vinnuafl er ekki fyrir hendi til
þess að mæta þörfinni á hæst.u
árum. Sú hætta vofir yfir, að und-
irk Magnús Jónsson mælti í efri deild fyrir frumvarpi um 178
miiljón króna lánsheimild til handa ríkissjóði. Láninu skal verja tii
framkvæmda á framkvæmdaáætlun þessa árs.
irk Eggert G. Þorsteinsson mælti fyrir frumvarpi stjórnarinnar
um landshöfn í Þorlákshöfn. Helgi Bergs sagði, að æskilegra hefði
verið að höfnin hefði áfram verið í höndum sýslufélaganna ef nægj-
anleg opinber aðstoð fengist, en höfuðmáli skiptir ekki, hver er talinn
eigandi hafnarinnar heldur að framkvæmdum við þessa nauðsyn'egu irstöðuatvinnuvegir þjóðarinnar
höfn og þar verði ekki á óeðlilegar tafir. Ráðherra fullyrti að fram- 1 eigLvið vaxandi erfiðleika^ að etja
kvæmdum yrði haldið áfram skv. framkvæmdaáætlun.
irk Ingólfur Jónsson mælti í gær fyrir frumvarpinu um verð-
íagningu landbúnaðarafurða og sexmannanefnd í efri deild i gær.
Hefur áður verið gert grein fyrir efni frumvarpsins hér í blaðinu.
•kk Ásgeir Bjarnason sagðist fagna því að tryggt væri nú að
sexmannanefnd yrði að nýju gerð starfhæf og kvaðst vona, að þetta
frumvarp yrði bændastétt og landsmönnum í heild M1 góðs. Ræddi
Ásgeir síðan almennt um afkomu bænda og taldi þá standa mjög
höllum fæti um þessar mundir af ýmsum orsökum, m. a. vegna ónógra
útflutningsuppbóta og hins ótrygga efnahagsástands og vaxandi verð
bólguþróunar. Þá minnti Ásgeir á forsögu málsins og upphaf teganna
um verðlagsgrundvöllinn, sem Bjarni Ásgeirsson, landbúnaðarráð-
herra Framsóknarflokksins, hefði beitt sér fyrir árið 1947.
af þessum sökum, þ.e. að vínni!
aflið lei'ti frá þeim til stóriðiu
framkvæmdanna. og jafnframt
hefjist nýtt kapphlaup um vinnu
aflið, sem sízt mun orka til bóta
á þensluna í efnahagslifinu Er þa
verr farið en heima setið, þvi að
ekkert mál krefst skjótari úr-
lausnar, ef hér á að dafna eðliægt
efnahags- og stjórnmálalíf í franx
tíðinni, en að stöðva verðþensl-
una og sameina alla þjóðina, stétta
sgmtök og stjórnmálaflokka um
það markmið.
sögðu ekki komizt hjá að viður-
kenna, \ð stóriðjuframkvæmdirn-
ar eru að þessu leyti ótímabærar.
f aðalsamningi hennar við sviss-
nesfea álféiagið, svo og í allri með
ferð málsins að undanförnu, er
ráð fyrir því gert, að flytja inn
vinnuafl eftir þörfum. En fram-
kvæmd þess máls er ýmsum vand-
kvæðum bundin, og getur ekki
komið í veg fyrir hagsmuna-
árekstra milli erlendu stór-
iðjunnar og íslenzkra atvinnuvega.
Er mikií hætta á, að hinir íslensku
atvinnuvegir verði undir í þeim
leik. Einnig er sú hætta fyrir
hendi, og má raunar telja vísa,
að örar stóriðjuframkvæmdir
næstu ára komi niður á opinber-
um framkvæmdum og leiði m.a.
til beins eða ófoeins samdráttar
í svo nauðsynlegum framkvæmda-
þáttum sem samgöngum og skóla-
byggingum, auk margs annars,
sem nauðsyn ber til að auka og
efla.
Oviðunandi réttarfars-
ákvæði o.fl.
Samkvæmt 46. og 47. gr samn-
ingsins er ákveðin sérstök og
óvenjuleg leið til að fá skorið úr
deilumálum, sem rísa kunna út af
stóriðjusamningunum eða í sam-
bandi við þá Gilda þær sérstöku
reglur um ágreiningsmál á milli
svissneska álfélagsins, íslenzka ál-
féiagsins og minni’hluta .hluthafa
annars vegar, og ríkisstjórnarinn-
ar, Landsvirkjunar og Hafnarfjarð
arkaupstaðar hins vegar. Gildir
einu, hvort ágreiningur er út af
aðalsamn. orkusölusamningi, hafn-
ar- og lóðarsamningi eða aðstoö-
arsamningum. Þessi ágreiningsmál
eru tekin undan lögsögu íslenzkra
dómstóla, nema samkomulag verði
um það milli Alusuisse og ríkis-
stjórnarinnar og vísa (slíkri deilit
til íslenzkra dómstóla eða íslenzks
gerðardóms. Deilumál þessi öll,
sem tekin eru undan lögsögu ís-
lenzkra dómstóla, eiga að fara fyr-
ir eins konar alþjóðlegan gerðar-
dóm, sem sitja skal í útlöndum
og skipaður skal fulltrúum frá að-
ilum, en oddamaður tilnefndur af
forseta alþjóðadómstólsins — eða
áf aðalforstjóra Alþjóðabankans,
ef nægilega mörg ríki fullgilití
alþjóðasamninginn um lausn fjár-
festingardeilna og Sviss gerist að-
ili.að honum.
Þetta gerðardómsfyrirkomulag
væri ekki athugavert, ef um væri
að ræða venjulegan milli-
ríkjasamning. ,En hér er ekki um
samning milli tveggja ríkisstjórna
að tefla, heldur samninga ríkis-
stjórnarinnar, Landsvirkjunar og
Hafnarfjarðarkaupstaðar við einka
fyrirtæki — svissneska álfélagið
og íslenzka álfélagið. Ágreinings-
mál út af slíkum, samningum. sem
hér á landi rísa. heyra eftir viður-
kenndum réttarfarsreglum undir
íslenzka dómstóla. og skiptir engu,
hvort málsaðili er inniendur eöa
útlendur, Það er á allan hátt óeðli
legt að taka ágreining Alusisse
við íslenzk stjórnvöld undan lög-
sög’ íslenzkra dómstóla. Hitt er
þó • f-ileitara, að taka ágrein-
ingsmál við íslenzka álfélagið, sem
að nafninu til er íslenzkt félag,
Ríkisstjórnin hefur að sjálf-1 skrásett hér á landi og hefur
Ingvar Gíslason
stjórn, sem að meiri hluta er skip
uð íslenzkum ríkisborgurum, und-
an íslenzku dómsvaidi. Það er
furðulegt, að ríkisstjórninni skúli
detta í hug að semja ágreining
íslenzka álfélagsins við Hafnar-
fjarðarkaupstað eða Landsvirkjun,
sem eru sérstakir og sjálfstæðir
réttaraðilar, undan lögsögu ís-
lenzkra dómstóla. Slikt ér áð okk-
ar dómi ekki hægt að samþykkja.
Þessi gerðardómsákvæði lýsa öll
vantrausti á íslenzkum dómstólum
og íslenzku réttarfari. Þau hljóta
að byggjast á þeirri ímyndun eða
skoðun, að hér sé ekki fullkomið
réttarríki. Hefur aðalforstjóri Al-
usuisse staðfest það í blaðaviðtali,
að íslenzkum dómstólum sé ekki
treyst tii að fara með þessi mál
m.a. vegna þess, að hann telur
þá skorta reynslu í þeim efnum.
Gerðardómsákvæðin eins og þau
eru vaxin, fela því í sér óverð-
skuldaða lítilsvirðingu á íslenzkum
dómstólum. Við erum þeim alger-
lega andvígir. Og þau væru ein
út af fyrir sig næg ástæða til að
hafna þessum samningum.
Raforkuverðið
Samningurinn gerir ráð fyrir
orkuverði, sem nemur 2.5 mills
eða 10.75 aurum á kílówattstund.
Þetta orkuverð er mjög lágt, og
munu þess fá dæmi, að samið sé
um svo lágt orkuverð annars stað-
ar. í Noregi er hliðstætt orkuverð
nú 3,2 mills eða 13.75 aur. á kwst.
Jafnvel í Ghana er orka frá hinni
geysihagkv. stórvirkj. í Voltafljóti
seld til stóriðju á 2.65 mills eða
11.4 aura á kwst. í Grikklandi var
nýlega samið um orkusölu til stór
iðju á verði, sem nam rúmlega
3 mills, en sá samningur leiddi
til svo almennrar óánægju þar og
stjórnmálalegra erfiðieika, að
nauðsynlegt reyndist að ógilda
hann og semja um mun hærra
raforkuverð, eða ca. 4 mills.
En það er ekki aðeins í sam-
anburði við erlent orkuverð, sem
10.75 aurar á kwst. er lítið. Ef
litið er á íslenzkar aðstæður og
virkjunarskilyrði, kemur í ljós,
að þetta orkuverð er langt undir
almennum framleiðslukostnaði raf
orku í landinu á næstu áratugum.
Skatfamál
Bræðslan á að búa við sérstak-
ar reglur í skattamálum. í stað
Framhald á 14. sfðu.