Tíminn - 19.04.1966, Blaðsíða 9

MUÐJTTDAGTJR 19. anrfl 1966
ræfr*
timinn
tmm
mem
UPPSALABRÉF FRÁ LÁRUSS JONSSYNI:
Hinar miklu frosthörkur í Svíþjóö og sundunum í kringum landiö höfðu mikla erfiöleika í för með sér. Hér sést þyrla aðstoða skip f Eyrar-
sundi.
Það er orðið langt síðan ég
seinast hrjáði lesendur Timans
með bréfi héðan. Ekki hefur
þó viljann vantað. Ferðalög og
þrálátt kvef hafa hamið anda-
gift og skrifkláða.
Veðrið.
Á hverju ætti ég að byrja
ef ekki veðrinu? Veturinn hef-
ur verið sá lengsti, sem menn
muna. Brast á með hörku frosti
aðfaranótt 16. nóvember. Frost-
unum linnti um 20. febrúar,
síðan hafa verið umhleyping-
ar, kalt um nætur, snjókoma
og leiðinda tíðarfar Kuldamet
hafa skráðst flestar nætur og
hvern mánuð. 30 stiga frost
hefur ekki verið óvenjulegt í
Uppsölum. Snjóþyngsli voru
(eru) óvenjuleg. ísalög til baga
samgöngur á sjó til Finnlands
lögðust niður um tíma. Mest
umtal hafa erfiðleikar járn-
brautanna vakið. Snjór var fyr
ir þeim sem öðrum farartækj-
um. Engar áætlanir stóðust.
Seinkanirnar komust upp í
dægrið. Tilviljunum undirorpið
hvenær Uppsalabúar, sem vinna
í Stokkhólmi, komu til vinnu
sinnar, eða heim að kvöldi. Of
an á allt þetta bætist, að það
er eins og járnbrautariestirn-
ar og teinarnir fari illa saman
í miklu frosti. Viðnámið eykst
og allt slitnar meira niður.
Eimreiðirnar voru svo illa
farnar þegar veðrabrigðin koniu
að nokkrir kuldadagar til hefðu
valdið algerri ringulreið. Ekki
bætti úr skák fyrir fyrirtækinu
að það tók í notkun nýtt stjórn-
arkerfi við aðalstöðina í Stokk-
hólmi í nóvember um sömu
mundir og veturinn skall svo
óvænt á. Allt hefur þetta farið
mjög í taugar ferðamanna og
járnbrautirnar fengið orð í
eyra. Ég skil msbtavel þann
starfsmann þeirra, sem fannsí
undarlegt að enginn æmtir eða
skræmtir þegar sjóferðir til
Finnlands leggjast niður, en
allt verður vitlaust þegar sömu
vetrarhörkur setja járnbrautirn
ar út af laginu. ^
Kjarabarátta.
Það er harka í fleiru en
vetri konungi. Aldrei hefu.
gengið verr að ná samkomulagi
um kaup og kjör síðan 1945
að ekkert samkomulag varð.
1945 var seinasta stórverkfall
í Svíþjóð. Þess ber að gæta
að þá stóð hátt baráttan um
verkalýðshreyfinguna milli
kommúnLsta og sósíal-
demókrata. Verkfallið var af
pólitiskum toga að undirlagi
kommúnista. Síðan liafa sósí-
aldem. náð algerum ráðum i
öllum verkalýðssamböndum.
Það er aðeins í vissum ein-
stökum félögum að baráttan
geisar við hverjar stjórnar-
kosningar. Verkfallið 1945 var
langdregið og harðsótt. Það náði
til málmiðnaðarmanna. Þrátt
fyrir þó nokkur verkföll síðan.
sem ekki hafa þó talizt meirí
háttar, er sænsk kjarabarátía
víðfræg orðin fyrir friðsemd.
Framkvæmdastjóri vinnuveit-
endasamtakanna (vv) Kugel-
berg og formaður verkalýðssam
takanna (LO) Arne Geijer
hafa m. a. ferðazt hönd í hönd
um þver og endilöng Bandarfki
Norður-Ameríku og lýst þvi
hvernig þeim ávallt tekst að
semja án verkfalla. Báðum
mun því nokkuð í mun að enn
semjist.
Eitt af aðalvandamálum í ár
er launaskriðið, þ.e. sú launa-
hækkun, sem á sér stað á
samningstímabilinu, umfram
samninga. Þetta iaunaskrið er
ójafnt og fer eftir atvinnu-
greinum sérstaklega og á sér
auðvitað margar rætur, ein er
skortur á vinnuafli, önnur mis-
munandi afkoma atvinnugreina
og þar af mismunandi sam-
keppnisaðstaða um vinnuaflið.
Munurinn í launum milli
hinna ýmsu iðngreina eylcst og
eykur óánf gju manna. Á sein
asta samningstímabili var hin
samningsbundna launahækkun
hófleg, meðan launaskriðið var
til muna stærra.LO túlkar þetta
svo að möguleikarnir til launa
hækkanna voru betri en vv
vildu vera Iáta og vill ekki
láta þetta endurtaka sig. Hvor
ugum aðilanum er vel við
launaskriðið, a.m.k. opinber-
lega LO lýsti fljótlega yfir að
lágu launin yrðu aðalatriði
samninganna í ár. Þetta hefur
að sjálfsögðu tvær hliðar. Ef
gjaldþol þessara iðngreina er
svo lítið, sem hið litla launa-
skrið bendir til, þá er . hætt
við að mörg heltist úr lestinni
Það er bara gott og blessað,
segir LO. Vinnumarkaðnum er
þann veg farð í dag, að nú er
hentugur tími að leggja niður
fyrirtæki, þ.e. sársaukalítið frá
hagfræðilegu sjónarmiði, og
hví skyldi þá halda uppi litt
arðbærum fyrirtækjum, þegar
hægt er að flytja inn vörurnar,
og veita fólkinu atvinnu, sem
gefur meira í aðra hönd?
Sænska ríkið rekur mikla starf-
semi til þess að endurþjálfa
fólk, sem orðið hefur atvinnu
laust i iðngrein sinni, og þarf
að leita inn á nýjar brautir.
Talsverðu fé er varið til þess
arna.
Vv lýstu því yfir að mógu-
leikar á launaþækkunum væru
mjög litlir og kröfðust fram-
lengingar á samningum. Fljót
lega komu aðilar sér saman
um að ástæðu- eða þýðingar-
laust væri að halda afram
samningum. Ríkisstjórnin til-
nefndi sáttanefnd, sem gerði
ýmsar tilraunir með ýmsar nýj
ungar. Hinar helztu nýiungarn
ar voru þær að láglaunafólk
fengi meiri hækkun nú og að
þeir, sem ekki nytu góðs af
launaskriðinu, myndi fá upp-
bót eftir þvi sem liði á samn-
ingstímabilið. Þá kom það at-
hyglisverða i ljós að hálauna
verkalýðsfélög voru mjög hik-
andi allt að þvi neikvæð, en
láglaunafélögin voru iákvæð.
Hálauna iðngreinar voru frem-
ur jákvæ'íar, en láglauna og
miður arðbærar greinar nei-
kvæðar. Allt er þetta auðskilið,
því að hver litur mest til eig-
in pyngju.
Það fer varla á milli mála
að þessar samningaumleitanir
hafa dregið fram í dagsljósið
eitt meiri háttar vandamál laun
þegasamtakanna, þ.e. hina „sol
idarisku“ kjarabaráttu, allir
fyrir einn og einn fyrir alla.
Það er sýnilega erfitt að fá
hálauna greinar iðnaðarins að
slá af kröfum sínum, til þess
að auðvelda hinum verr settu
að rétta sinn hlut.
Hvað um þetta. Sáttanefnd-
in gafst upp. LO bannlýsti yf-
irvinnu í vissum atvinnugreinu
Vv svöruðu með verkbanni,
sem á fáum vikum hefðu náð
til sjö hundruð þúsund manna.
Þetta þótti hart fram geragið,
Hitt vakti þó meiri furðu að
framkvæmdastjórinn Kufel-
berg gaf þá skýringu að st:y»*n-
arfarið i landinu væri þa*=ig,
sívaxandi skattar og alls >v*ns
álögur, að nú yrði að si^na
við fæti. Ástæðan virtist þ.mnig
pólitísk fremur en greiðsluþol
atvinnuveganna Fannst sumum
að Kugelberg ætti að láta
stjórn og Ríkisdag um að ráða
þeim málum á sama hátt og
ríkisstjórnin lætur aðila vinnu-
markaðsins um kaupið. Samtím-
is var svo dylgjað um öað að
9
9
kröíur uO væru ai pólitiskum S
rótum með tilliti til kosning- 3
anna í haust. W
Þegar búið var að lýsa vfir R
formlega vinnustöðvun tók g
sáttanefnd aftur til starfa og 3
stríðsaðgerðum var frestað ril B
þess. en hún hafði gert sitt.
í fyrrakvöld lagði svo sátta-
nefnd fram úrslitatilboð. Aðeins jj
skyldi sagt já eða nei, öllu b
var slegið inn í einn pakka jj
-Eftir góðan umhugsunarfrest
tóku báðir tilboðinu, með f|
.nokkrum fyrirvara. Það er
:mj ög ótrúlegt að þetta bresti
héðan af.
Það eru einkum þrjár nýj-
ungar í samkomulaginu. Það
;er samið til þriggja ára, sér-
:stakar aðgerðir til þess að rétta
jhlut hinna láglaunuðu, og að
:vinnutíminn er styttur með
:samningum í staðinn fyrir með
lagasetningu, sem hingað til hef
ur verið hið venjulegasta.
Vinnutíminn er nú 45 stundir
á viku, verður 1. febr. 1967
styttur um 50 mínútur án þess
að vikukaupið lækki, næstu 50
mín falla 1. feb. 1968 einnig
þá með óbreyttu vikukaupi, síð-
asta styttingin, sem þetta sam-
komulag nær til, kemur svo 1.
jan. 1969. Auk þessa kemur
svo viss kauphækkun og auka-
hækkun til hinna lægst laun-
uðu. Næsta ár fá svo þeir, sem
ekki njóta launaskriðs þetta ár,
uppbót. Þótt þessari tillögu
verði endanlega tekið, þá er
samt eftir að skipta kökunni,
það gera starfsgreinasamtökin
með samningum við sína at-
vinnurekendur.
Það hefur verið reiknað út
að allt sem allt þýðir þetta
einn milljarð í aukin útgjöld
fyrir þá atvinnurekendur, sem
sem samkomulagið nær til ár
ið 1966.
Ríkisstjórnin hefur lofað
harðvítugri baráttu gegn verð-
hækkunum, það er bara að
bíða og sjá hver árangurinn
verður ^
Þó að útkoman sé nú nokk-
uð gefin fyrir verkalýðssamtök
in, þá á skrifstofufólk eftir að
semja sem og opinberir starfs-
menn. Samtök háskólamennt-
aðra manna hafa verið í stríðs-
skapi fyrir hönd þeirra með-
lima sinna, sem eru í starfi
hjá ríkinu. Því er haldið fram
að kaupmáttur launa þessa
íólks hafi minnkað hin síðari
ár. Opinberir starfsmenn hafa
nú fengið verkfallsrétt og ýms
samtök, sem áður höfðu hægt
um sig hafa nú innheimt skatta
af meðlimum sínum til styrktar
stríðssjóðnum sínum.
Framhaldssögurnar.
Tvær hef ég haft framhalds-
sögumar í þessum bréfum mín
um og verður ekki út af brugð-
ið í þetta sinn.
Wennerström, sá hinn frægi
njósnari, var dæmdur í ævi-
langt fangelsi. Það segir sig
sjálft, að þetta hafði tals
verða breytingu a lifnaðarhátt-
um hans, enda var hann sam-
kvæmismaður í bezta lagi. Hon-
um var sýndur sá heiður að
klefi hans var endurbættur
sérstaklega og mun hann ram-
gerr. I fyrstunni mun hann
hafa sleikt umslög, siðan tók
hann að skrifa endurminningar
sínar, sem hann skrifaði í bréf-
formi og sendi konu sinni, að
hún mætti láta þær birtast að
vild og hirða ritlaunin, því að
allt, sem Wennerström fær, h
hirðir ríkið upp í skaðabæt- j|
urnar. Heldur munu þessar 1
endurminningar, sem eiga að B
fjalla um njósnirnar, vera |
Framhald á bls. 12. B
LENGSTIVETURI
MANNAMINNUM