Vísir - 28.04.1975, Blaðsíða 6

6
Vtsir. Mdnudagur 28. aprll 1975.
vísrn
Útgefandi: Heykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjórnarfulltrúi: Haukur Helgason
Augiýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesión
Auglýsingar: Hverfisgötu 44. Simar 11660 86611
Afgrei&sla: Hverfisgötu 44. Slmi 86611
Ritstjórn: Sl&umúla 14. Simi 86611. 7 llnur
Askriftargjald 700 kr. á mánu&i innanlands.
t lausasölu 40 kr. eintaki&. Bla&aprent hf.
Fólkið hefur talað
Þær vonir rættust, að fólkið i Portúgal segði
skýrt og skorinort, hvað það vill. Eftir þingkosn-
ingarnar veit allur heimur, að fólkið vill lýðræði
með vestrænu sniði og ekkert annað. Þótt herfor-
ingjar, sem margir hverjir vilja fremur róttækt,
vinstri einræði, muni reyna að villa mönnum sýn
á næstu mánuðum, mun það ekki takast.
Kosningarnar urðu sigur lýðræðisafla, svo ótvi-
ræður, að með ólíkindum gæti það kallazt i landi,
þar sem fólk hefur ekki getað neytt kosningarétt-
ar i hálfa öld. Þar hafði hægri einræðisstjórn
drottnað, sem fyrir ári var steypt af mislitri sveit
hermanna. Sá, sem byltingarmenn völdu fyrst
sem foringja, Spinola, hefur siðar orðið ber að til-
raunum til að endurreisa hægri einræði. Eftir-
menn hans eru, að minnsta kosti enn sem komið
er, að meirihluta fylgjendur róttæks sósialisma,
sem er mjög mikið til vinstri við þann lýðræðis-
lega sósialdemókratisma, er sækir fyrirmyndir
sinar tilrikja einsog Sviþjóðar, sem sigurvegarar
þingkosninganna fylgja. Hættan er sú, að þeir
herforingjar, sem fyrirfram lýstu fyrirlitningu á
kosningunum og boðuðu áframhaldandi einræði,
hvað sem úrslitum kosninganna liði, muni enn
reiðubúnir að hunza vilja fólksins. Fólkið hefur i
kosningunum hafnað þvi rauða einræði, sem
þessir menn boða.
Tveir flokkar, sem báðir boða lýðræðissinnaðan
sósialdemókratisma og það i fullri alvöru, fengu
hreinan meirihluta i kosningunum. Sósialista-
flokkurinn, sem er eftir klofning i vetur hreinn
jafnaðarmannaflokkur, hefur fengið um 37 af
hundraði atkvæða, og alþýðlegi demókrataflokk-
urinn mun hafa fengið um 25 af hundraði, en hann
boðar einnig lýðræðislegan sósialisma. Hins veg-
ar fengu kommúnistar, sem hafa verið valda-
mestir af flokkunum, vaðið uppi og fengið að
traðka á hlut lýðræðissinna i skjóli hersins, að-
eins um 12 af hundraði og systurflokkur þeirra
um 5 af hundraði. Kommúnistaflokkurinn hefur
verið næst hjarta hinna raunverulegu valdhafa,
hersins, og enn er ástæða til að óttast, að
kommúnistar reyndi að skapa i Portúgal einræði
með fyrirmyndum i Austur-Evrópu. Kommúnist-
ar hafa völdin i alþýðusambandi landsins, vegna
þess að þeir voru flokka fyrstir til að skipuleggja
verkalýðsforystu, þótt kosningarnar sýni að
sjálfsögðu, að kommúnistar eru i miklum minni-
hluta meðal verkafólks.
Herinn leyfði stjórnmálaflokkunum að halda
þessar þingkosningar, en af yfirlýsingum herfor-
ingja laust fyrir þær varð ljóst, að suma var farið
að iðra þess. Kosningaþátttaka var mikil, tæp-
lega 92 af hundraði, og aðeins um 7 af hundraði
kjósenda munu hafa farið að óskum hersins og
skilað auðum og ógildum seðlum. Herforingjar
reyndu á ýmsa lund að gera lýðræðisflokkana
tortryggilega rétt fyrir kosningarnar. Allir til-
burðir þeirra til að svikja lýðræðisfyrirheit sin
hafa nú hlotið fordæmingu almennings, en þeir
skáka enn i skjóli byltingarráðs sins, sem þeir
gerðu skömmu fyrir kosningar að varanlegri
valdastofnun, sem sett er yfir þingið.
Rödd fólksins hefur nú heyrzt um allan heim.
Það verður vonandi hvatning fyrir lýðræðissinna,
sem enn hafa nokkur áhrif meðal herforingja.
Það ætti að vera óþarft að lið, sem hefur innan við
fimmtung af fylgi, geti neytt rauðu einræði upp á
þjóðina.
—HH
H vað er orðið af
völdum hans?
Svo seint sem á fyrstu
stjórnarárum Lyndon
Johnson lá stjórnmála-
valdið i höndum for-
setans i Hvita húsinu, en
siðan hefur það smám
sainan færzt nær alveg
yfir til þingsins.
Þrátt fyrir allar tilraunir Fords
forseta til þess a& ná ákvaröana-
valdinu aftur til Hvlta hússins
me& ræöum sinum, yfirlýsingum,
vi&tölum og bla&amannafundum
— a& ekki sé minnzt á alla einka-
fundina meö þingmönnum — þá
eru þingmennirnir ekki á þvi aö
sleppa þvi aftur, sem þeir hafa
einu sinni náö.
Forseti Bandarikjanna var
fram a& þessum tima valda-
mestur þjó&höf&ingja lýöræ&is-
rikja, og menn hafa ekki almennt
áttaö sig á þessari breytingu.
Henni veröur kannski bezt lýst
me& oröum erlenda sendiherrans
i Washington, sem sagöi: „Ég
þyrfti I rauninni tvær sendirá&s-
skrifstofur, a&ra viO Hvita húsiö
og hina hjá þinghöllinni.”
Þessi margreyndi sendifulltrúi
bætti þvi reyndar vi&, aö hann
þyrfti aö bera sig aö meö
tvennum hætti I erindrekstri fyrir
riki sitt. Onnur væri þessi venju-
lega diplómatiska framganga viö
stjórnarráö og embættismenn, en
hin einkenndist af hörku og þraut-
seigju f samningaþófi viö stjórn-
málamenn I lykilnefndum
þingsins.
Þaö eru margar ástæöur fyrir
þvi, aö Ford hefur ekki tekizt aö
endurheimta fyrri völd forsetans.
Þar veldur þó mestu um, aö hann
hefur ekki nóg atkvæöafyigi i
þinginu til þess aö koma fram
sinum málum. Þar aö auki geldur
hann þess, að hann hefur ekki
veriö kosinn til sins embættis.
Hann er heldur ekki gæddur
neinni sérstakri málsnilld, nema
ef siöur væri. Svo aö hann er ekki
fær um aöhrifaaöra með sér með
niælsku.
Mesti ósigur Fords forseta varö
i siöustu viku, þegar þingið þver-
neitaði beiöni hans um aukna
hernaðaraðstoð við Suður-Viet-
nam.
Aö þeirri synjun stóöu bæöi
þingmenn demókrata og flokks-
bræðra forsetans, republikana,
orönir langþreyttir og leiöir á
þessu endalausa og kostnaöar-
sama striöi. Kom þar fyrir litiö,
þótt Ford sendi máttarstólpa
stjórnar sinnar, Henry Kissinger
utanrikisrá&herra og James
Schlesinger varnarmálaráö-
herra, til þess aö tala máli sinu
viö nefndir þingsins og for-
ystumenn.
Illlllllllll
■ ■■■■■■ i m ii
Guðmundur
Pétursson
Þegar huga er hvarflaö aftur
yfir þaö, sem stjórnin hefur
fengiö til lei&ar komiö, þá rifjast
upp, a& þingiö haga&i þvl þannig,
aö tvö stærstu stjórnarfrum-
vörpin — annaö um skattalækkun
og hitt um áætlanir orku-
sparnaöar — komust þá fyrst I
gegn, er þingmenn höf&u gert á
þeim þær breytingar, sem þeim
sjálfum sýndist. Svo a& þau uröu
nánast þeirra mál en ekki
stjórnarinnar.
Ford neyddist til aö undirrita
lög, sem fólu i sér 23.000 milljón
dala skattalækkun, en þaö var aö
minnsta kosti 4.000 milljón dala
meiri lækkun, en hann ætlaöist til.
Hann var tregur til, en kveiö þvi
aö neitun á sta&festingu laganna
mundi seinka aögeröum stjórnar-
innar til þess aö stööva kreppuna.
Reyndar er ekki lokið
afgreiðslu tillagna hans um orku-
sparnað. Þær gengu aöallega út á
aö lagt yröi 3 dala innflutnings-
gjald á hverja tunnu af oliu. —
Allsherjarnefnd fulltrúadeild-
arinnar hefur frumvarpiö til
meöferðar þessa dagana og eftir
fréttum að dæma er hún langt
komin meö aö gjörbreyta þvi I
afgreiðslu sinni.
í orkumálum á þó forsetinn
smátromp I bakhendinni, ef
þingiö reynir aö bregöa fyrir
hann fæti.
Þegar þingiö lýkur afgrei&slu
málsins, sem búizt er við undir
mánaöamótin, kynni svo aö fara,
a& þaö samþykkti aöeins 1 dals
innflutningsgjald á hverja oliu-
tunnu. En forsetinn hefur umboö
til þess aö leggja til bráöabirgöa 2
dala innflutningsgjald til vi&bótar
á hverja tunnu. — Siöar yröi þaö
þó aö koma fyrir þingiö til stað-
festingar, en Ford mundi vinna á
meöan tima.
Enn ein stórorusta býöur Fords
i stri&inu viö þingiö, og þar á hann
aftur gó&an möguleika á þvi a&
lúta I æ lægra haldi. Styr stendur
um halla fjárlaganna Ford liggur
undir ámæli hægrimanna I repú-
blikanaflokknum, sem finnst
53.000 milljón dala halli of mikiö
af þvi gó&a. Hann hefur lýst þvl
yfir, aö hann muni ekki li&a
þinginu eyöslu, er leiöi til meira
en 60.000 milljón dala halla á fjár-
lögunum. Bandariskir þingmenn
eru ekkert ööruvisi en aörir þing-
menn, hvaö viökemur örlæti á
kosningaloforö viö kjósendur
sina. Þeir eiga enn eftir efna obb-
ann af þeim, og vilja ekki láta
staöar numiö, fyrr en hallinn er
kominn I 65.000 milljónir dala aö
minnsta kosti. — Ýmsir áhrifa-
miklir þingmenn hafa aö undan-
förnu látiö á sér heyra, aö þeim
finnist engin go&gá, þótt hallinn
nemi jafnvel 70.000 milljónum
dala, e&a 75.000.
Ef frekari fjárveitingartillögur
ganga út á vinsælar aögeröir á
borö viö aö útvega atvinnulausum
vinnu, gæti Ford rekiö sig á þaö,
aö neitunarvaldi hans yröi hnekkt
meö þvi að tveir-þriðju meirihl.
fengist i þinginu.
í utanríkismálum er ekki aö sjá
I nánd nein sérstök stórátök milli
forsetans og þingsins. Þar er ekki
að vænta i bráð ákvörðunar um
að aflétta vopnasölubanninu á
Tyrkland, sem þingiö samþykkti I
mótmælaskyni viö innrás Tyrkja
á Kýpur. — Ford fór bónarveginn
að þinginu til aö þaö aflétti
banninu og benti I þvi sambandi á
mikilvægi landamæra Tyrklands,
sem snúa að Sovétrikjunum. —
Þingiö hefur tekiö þvi með tóm-
læti.