Vísir - 16.05.1975, Blaðsíða 7

Vísir. Föstudagur 16. mai 1975.
7
cTVlenningarmál
Tilraun til
Það er orðið langt síðan
nokkuð hefur gerst í port-
inu við Vatnsstíg. Kjól-
klæddu öskutunnurnar
hafa haft á sér jarðarfar-
arsvip og margir hafa talið
félagið SUM andvana.
Jafnvel gamlir stuðnings-
menn og þátttakendur
hafa kveðið svo hart að
orði að dauði þess væri
eðlileg þróun, því félagið
hefði skilað sínu dagsverki
og hefði engan tilgang
lengur.
Eins og segir i sýningarskránni
fyrir SÚM 75, var félagið aldrei
stofnað til höfuðs öðrum mynd-
listarfélögum, heldur til ,,að inna
af hendi starf sem eldri myndlist-
armenn höfðu hvorki ástæður né
innsýn til að sinna”. Það væri
einnig gaman að vita hversu mik-
inn þátt návist Dieter Rot og per-
sónuleg sambönd hans áttu i
starfsemi SÚM, en þetta er atriði
sem mörgum SÚM-mönnum er
illa við að ræða, einhverra hluta
vegna.
Vist er að SÚM hefur unnið
merkilegt starf i islensku listalifi,
með þvi að kynna erlenda lista-
menn eins og Hamilton, Filliou,
Beauys, Holstein, Hagenberg og
fleiri, og varð þetta nána sam-
band SÚM-ara við þá menn til
þess að islenskir listamenn voru,
aldrei þessu vant, næstum i
þungamiðju þess sem var að ger-
ast i listalifinu úti i hinum stóra
heimi. Einnig var SÚM sjálft
nauðsynleg erting inn á við, og á
sýningum félagsins urðu áhorf-
endur sifellt að vera við þvi búnir
að spyrja sjálfa sig grundvallar-
spurninga um eðli listar, sam-
band lifs og listar, þjóðfélags og
t.d. hægt að sýna fram á með þvi
að halda skrá yfir allt það sem
listamaðurinn tók sér fyrir hend-
ur á gefnum tima, og var hin
„dókúmenteraða” ökuferð t.d.
ákaflega vinsæl, og sömuleiðis
varð ljósmyndavélin ómissandi.
Einnig var uppákoman einstakur
atburður i tima og rúmi og gaf til
kynna eitthvað um afstöðu leik-
anda eða leikenda.
Möguleikarnir voru (og eru)
þvi ótal margir, og marga þeirra
nýttu SúMarar af kappi. En það
er ekki öllum gefið að geta tjáð
afstööu sina gagnvart heiminum
með ferskum hætti og ekki geta
allir beitt meinhæðni Duchamps,
þannig að margar gamlar lumm-
ur hlutu að stinga upp höfði meðal
SÚM-ara eins og hefðbundinna
listamanna.
Ný og gömul uppátæki
Þetta ár hefur einhver krank-
leiki gert vart við sig i SÚM, og
það leiddi svo aftur til dánar-
fregna. En allt i einu var opnuð
mikil sýning á laugardaginn sem
nefnist SÚM 75. 1 formála að
ágætri sýningarskrá segir að
þetta sé ekki afmælissýning,
heldur „tilraun til samstarfs með
ungu myndlistarfólki á jafnréttis-
grundvelli” og sé hún einnig
„könnun á hvort jarðvegur er fyr-
ir áframhaldandi starfsemi i
svipuðum dúr og verið hefur”, og
hljómar þetta eins og lægð hafi
verið yfir starfseminni að undan-
förnu og bæta eigi um betur.
18listamenn taka þátt i þessari
sýningu og er einn þeirra erlend-
ur, Jan Voss, sem má sjá sem
einskonar tákn um hina stöðugu
„Dutch Connection” félagsins.
Varla er hægt að ræða um heild-
arsvip á sýningunni fremur en
öðrum SÚM-sýningum, en i höf-
uðatriðum má segja að mun
listar. Ef hægt er að finna eitt sér-
kenni á starfsemi svo einstakl-
ingsbundinna samtaka, þá er það
sennilega hugtakið „umhugsun”.
Aðeins örfáir af þeim sem sýnt
hafa á vegum samtakanna virö-
ast hafa haft áhuga á að vikka
þau landamæri islenskrar listar
sem byggöust á hreinni málun,
formbyggingu og fagurfræði
Parisarlistar.
Afstaða gagnvart lífinu
Það var arfleifö Marcels Duch-
amp sem setti mestan svip á
starfsemi SÚM, eins og raunar
starfsemi margra arinarra list-
samtaka og einstaklinga i Evrópu
á árunum eftir 1960, og er oft
nefnt „conceptualism”. Byggðist
hann upp á hugrænum vandamál-
um, ofangreindri „umhugsun”,
staöhæfingum, sem komið var á
framfæri með ýmsum aðferðum
og þá oft með þeim háðska undir-
tón sem Duchamp hafði tileinkað
sér. Þar skipti útlit og framsetn-
ing mun minna máli heldur en
hugmynd sú sem að baki verksins
var, og persónuleiki listamanns-
ins skipti svo enn minna máli.
List var afstaða listamannsins
gagnvart lifinu, og þá afstöðu var
minna ber nú á „conceptual-
isma” og afkvæmi hans, „mini-
malisma”, heldur en oft áöur, og
meira er um hreina sjónræna
leiki og skirskotun til auga og
hugarflugs með aöstoö forms og
litar. Er þetta i nokkru samræmi
við þaö sem er aö gerast úti I
heimi um þessar mundir. Til
marksum að hreinn „conceptual-
ismi” sé að renna sitt skeið á
enda hérlendis, eða réttara sagt,
sé orðinn að „manérisma”, er sú
staðreynd að þau verk á þessari
sýningu sem eru af „conceptual”
toga, eru orðin nokkuð aldraðar
lummur. Leikur Þuriöar Fann-
berg með fullyröingar og per-
sónueinkenni i sýningarskrá og
„performance” hennar við opnun
eru orðin gömul uppátæki sem
bæði Duchamp og Magritte fjöll-
uðu rækilega um og hundruð
ungra listamanna hafa leikið sér
með undanfarin tiu ár. Sömuleið-
is eru þúfur Ölafs Lárussonar,
„Úr sveitinni”, nokkuð keimlíkar
heysátunni forðum daga, gólf-
verk og ljósmyndir Birgis
Andréssonar eru ekki ný af nál-
inni og eyður Kristjáns Guð-
mundssonar eru „mónumental”
lummur.
samstarfs
Skynrænar athuganir
Eftir eru þá myndverk sem
höfða til skynrænnar athugunar.
Einna eftirminnilegust eru verk
Magnúsar Tómassonar, sérlega
„Ágrip af sögu flugsins” sem eru
reglulega ljóðrænar samsetning-
ar þar sem skordýr (einkennandi
viöfangsefni) teikning og litun
eru samræmd með mikilli mynd-
rænni tilfinningu. „Hugsaö um
gras” er sömuleiðis bráð-
skemmtilegt og lifandi verk, þar
og myndræna, og er ég ekki frá
þvi að honum hafi loks tekist það i
gólfverki sinu „V — eins og i
vatní”, þar sem hann leikur sér
að lögun stafa og eiginlegt gildi
orða i þriðju viddinni, — og er
lausn hans á þessu vandamáli
einhver sú frumlegasta sem ég
hef séö.
Teppi Hildar Hákonardóttur
eru blessunarlega laus við þau
slagorð sem oft einkenna verk
hennar og eru hlýleg, hálf-hlut-
bundin tjáning á erótisku sam-
Guðbergur Bergsson: „V-eins og i vatni”
Aðalstein
Ingólfsson
sem ljósmyndin er ekki notuð
sem „conceptual” bókun heldur
ljóðrænt myndform.
Eftirminnileg er einnig mynd-
röð annars myndhöggvara, Jóns
Gunnars Árnasonar, sem notar
útlinur andlits á fleti sem grunn-
form og endurtekur þau siðan,
eins og minningu um andlits-
seriur Andy Warhols, en með
sibreytilegri áferð og litatónum.
Það er skaði að þessari myndröð
skuli vera skipt miili margra eig-
enda, þvi efamál er hvort ein
mynd útaf fyrir sig geti staðiö
fyrir sinu.
Guðbergur Bergsson hefur á
SÚM-sýningum gert tilraunir
með samræmingu hins ljóðræna
bandi karls og konu. Arnar Her-
bertsson á hér 4 verk og birtist
sem mun verri málari heldur en
graflistarmaður, teikningu hans
er ábótavant og litir striðir þótt
myndmál hans sé ávallt sérstætt.
„Hreyfiverk” hans „Fóstur”
byggist aftur á móti á nokkuö
augljósum forsendum. Teikning-
in hrjáir Þorbjörgu Höskuldsdótt-
ur eins og svo oft áður og stór-
skemmir skemmtilegheitin viö
gyðjumynd hennar I sýningar-
skrá. Spil hennar eru góð hug-
mynd og felur I sér allskonar
myndræna möguleika. Verk
Nielsar Hafsteins eru merki um
hversu arfleifð Dieter Rot er enn
lifandi með félaginu og hafa þau
áhrif varla verið nema til góðs.
Niels hannar „bækur” sinar á
nostursaman hátt, en þessa vand-
virkni hefur skort i verkum SÚM-
manna af þessu tagi. Myndlistar-
bakkar Nielsar eru einnig bæði
meinhæðnir og myndrænir.
Ut á torgin
Leikmyndir Sigurjóns Jó-
hannssonar stinga nokkuð i stúf
við afganginn af sýningunni, en
bera skapara sinum gott vitni
sem hugmyndarikum og útsjón-
arsömum myndlistarmanni.
„Ónefndar myndir” Þórs Vigfús-
sonar vekja bókstaflega engar til-
finningar, og er tilgangi lista-
mannsins þá sennilega náð. En
„Gufulest” Þórs var ákaflega
vinsæl meðal litla fólksins á opn-
un.
Helgi Friðjónsson sýnir tilraun-
ir með ljósmyndir og ljósritun og
nær fram skemmtilega grafisk-
um áhrifum. Verk Ólafs Gunn-
arssonar eru vart reglulega
þroskuð sköpunarverk enn sem
komið er, ljósmyndir Siguröar
Guömundssonar eru af „concept-
ual” uppruna og skýra sig sjálfar,
og vatnslitamyndir Sigurðar Þór-
is Sigurðssonar um „Kapitala”
karlinn eru nöpur ádeila sem
steytir þó ekki hnefana. Hollend-
ingurinn Jan Voss sýnir 3 grafik-
myndir og eru tvær þeirra heldur
innihaldslaust riss, en „hákarla-
mynd” hans sýnir þó að honum
er ekki alls varnaö.
Það er vonandi að þessi tilraun
þeirra SÚM manna til samstarfs
heppnist og viö fáum að sjá fleiri
sýningar þeirra með styttra
millibili á næstu mánuðum,
sýningar sem ekki þurfa endilega
að vera bundnar við galleriið
sjálft. Þvi ekki aö leita út á torgin
þegar veður batnar?
Frá sýningu SÚM