Tíminn - 19.10.1966, Síða 7

7
MIÐVIKUDAGUR 19. október 1966
Hvar er nú allur spamaöurinn?
Framhald af ræðu Halldórs af bls. 1
rnörgu svið, sem hægt var að
spara á haustið 19S8, eða skort-
ir nú kjark og réttsýni tfl þeirra
ýerka eða forystu þar um. Voru
það verklegar franrkvæmdir, sem
sparnaðinum var stefnt að? Þar
hefur verið dregið úr fjárveiting-
um, eins og ég nron nú sýna fram
á.
Á sama tíma sem fjárlög hækka
inn 416% hækkar fjárveiting til
samgangna á sjo, það er tfl Skipa-
útgerðar ríkisins og Fl'óahátanna,
um 100% og á sama tíma sem
fjárlög hækka í heild um 22%
og fjölmargir útgjaldaliðir um
30—40%. hækkar framlag í þessa
niálaflokka um 15%. Ástand það,
sem er að skapast hjá Skipaút-
gerð ríkisins er mjög alvarlegt,
og aðgerðarley.si stjömvatda í
þeim málum sýnir úrræðaleysi
hæstvirtrar rikisstjórnar og við-
horf hennar til landshyggðarinn-
ar.
Hafnír
Á fjárlagafrunwarpinu 1967 er
varið sömu fjárhæð til fram-
kvæmda á hafnarmannvirkjum og
er á núgildanðb ijárlögnm. í árs-
lok 1965 voru vanskil rikisins við
hafnirnar um 40 millj. króna, og
miðað við framkvæmdaáætlun ár-
ið 1966 verða þau um 55—60
millj. króna í árslok þessa árs.
Með svipuðum framfcvæmdum á
næsta ári og þeirri fjárveitingu,
sem fjárlagafenörvarpið gerir ráð
fyrir, má’ reikna með, að van-
greitt verði frá ríkissjóði til hafna
gerða (jþar með eru ekki taldar
kmdshafnir) 70—80 mfflj. kr.
Það þarf eSsi að eyða mörgum
orðum gð Iwí að skýra, hversu
fráTeitt jgið er að veita til hafna
framkvæmda sem næst tngi millj.
500—700 þúsundir króna, eins og
nu et gert. Það síýnir skilning
valiflSifanna á undirstöðuatriðum
atvinnulifsins, þegar fjárlagafrum
varpið hækkar um 850 millj. kr.,
að ekki skuli þá vera unnt að
auka um eina krónu framlag til
nýrra framkvæmda í bafnargerð,
— í landinu þar má koma við
sparnaði!
Skólamálin
Annar málaflokkur, sem hæst-
virt ríkisstjórn sá ekki ástæðu
til að hækka fjárveitingu til,
ekki einu sinni eftir reglunni um
dýrtíðarvöxtinn, er nýhyggingar
barna- og gagnfræðaskóla. —
Ástandið í þeim málum er þó
þannig, að það eru 25 skólamann
virki, sem fjárveitingar voru veitt-
ar til á fjárlögum 1964 og 1965,
sem ekki hefur fengizt leyfi til
að hefja framkvæmdir við ennþá
þrátt fyrir valfrelsi viðreisnar-
stjórnarinnar. Auk þessa eru um
15 skólamannvirki frá síðastliðnu
ári, sem fengu þá fjárveitingu til
undirbúnings, en ekki til fram-
kvæmda. Það eru því alls 40 skóla-
mannvirki, 30 barnaskólar og 10
gagnfræðaskólar, sem Alþingi hef-
ur þegar viðurkennt nauðsyn á,
að framkvæmdir skuli hafnar við,
sem standa þó enn við lokaðar
dyr valfrelsisstjórnarinnar.
í þriðja flokki eru svo um 25
skólamannvirki, sem enga áheyrn
hafa hlotið á umsóknum sínum.
Gerir hæstvirt ríkisstjórn sér
ekki grein fyrir því, að þegar hún
sýnin þá rausn að hækka fjárveit-
ingu við hvert embætti á fætur
öðru um 30—40%, eins og nú er
gert, þá krefst þjóðin þess, að
skólarými sé til a.m.k. svo, að
þörn og unglingar geti stundað
skólanám.
Vegamál
Eitt af þeim málum, sem veru-
legum deilurh olli hér á hv. A1-
þiagi við fjárlagaafgreiðsluna á
síðastliðnu þingi, var sú ákvörð-
un hæstvirtrar rikisstjórnar að
fella niður af fjárlögum þær 47
millj. króna, sem voru á fjárlög-
um 1964—1965 veittar til vega-
mála. — Þegar frumvarpið að nýj
um vegalögum var til meðferðar
á hv. Alþingi í desember 1963,
varð samkomulag um afgreiðslu
málsins, og því þá lieitið, að fjár
veiting á fjárlögum yrði ekki lægri
en þær 47 millj. króna, er þá
voru veittar. Máli mínu til sönn-
unar vil ég með leyfi hæstvirts
forseta tilfæra ummæli úr ræðu
hæstvirts samgöngumálaráðherra,
Ingólfs Jónssonar, er hann flutti
hér á hv. Alþingi 17. desember
1963, en þar segir svo:
„Engin hætta er á því, og alveg
útilokað að ríkisframlag til vég-
arma verði lækkað. Það er alveg
útilokað. Þörf fyrir aukið vega-
fé frá ríkissjóði verður fyrir
hendi þótt vegamálunum hafi ver-
ið tryggt fé með benzíngjaldi,
þungaskatti og gúmmígjaldi."
Þrátt fyrir þessa yfirlýsingu var
fjápveitingin felld niður.
Það hefði mátt ætla, að þegar
hæstvirt ríkisstjórn ráðstafar
um 850 millj. krónum til viðbót-
ar fyrri tekjum, væri hægt að sjá
af 47 millj. kr. til vegamála, ekki
sízt þegar það er haft í huga, að
gert er ráð fyrir 45 millj. króna
tekjuviðbót af leyfisgjöldum bif-
reiða.
Ástandið í vegamálum hér á
landi er slíkt, að lágmarkskrafa
um fjárframlög frá ríkissjóði er,
að öll leyfisgjöldin, af bifreið-
um 170 millj. króna, gangi til ný-
bygginga á vegum. Umferðin er
orðin það mikil víða, að hún
krefst þess, að vegir verði gerðir
úr varanlegu efni, svo er um aust-
urveg, a.m.k. til Selfoss, hluta af
Vesturlandsvegi og fjölförnustu
vegi Norðanlands. Við eigum líka
eftir að ljúka hringvegi umhverf-
is landið auk ótal smærri verk-
efna.
Hœstvirt ríkisstjórn verður að
gera sér grein fyrir því, að þeg-
ar hún hækkar fjárlögin á einu
ári um 800—900 millj. kr. og
hækkar fjárveitingu til margra
embætta um 30—40%. og þenur
þannig út ríkiskerfið, þá una þeir
illa og það að vonum, sem byggja
hafnir að fá ekkert af viðbótar-
fénu, þeim sem neitað er um að
hyggja skóla, þó þörfin sé brýn,
þeir sem aka ófæra vegi, en
greiða þó alltaf meira og meira
fé til ríkissjóðs. Þeir sem bíða
eftir rafmagni og fá aðeins 12%
hækkun til framkvæmda.
Iíér að framan hefi ég ein-
göngu rætt um útgjaldahlið fjár-
lagafrv., en mun nú snúa mér að
tekjuáætlun þess.
Ríkistekjurnar.
Það sem fyrst vekur athygli
mína þar er, að engin skýring er
gefin á 2. gr. frv., þ.e. tekjur af
sköttum og tollum. Hún er þó
ekki ómerkilegri en það, að ætl-
azt er til, að hún gefi ríkissjóði
tekjur að fjárhæð 4.063 ipillj. kr.
og hækkar frá gildandi fjárlögum
um 774 millj. kr.
Vonandi er hér um handvömm
að ræða, þó ótrúlegt sé, og hefur
slíkur atburður ekki hent sig síð
an ég fór að kynnast fjárlagafrv.
hér á hv. Alþingi fyrir áratug.
Það vekur og athygli, að gert er
ráð fyrir, að tekjur af tekju- og
eignaskatti hækki um 46% á næsta
ári. Ef gerður er samanburður á
tekjum þessa fjárlagafrv. á skött-
um og tollum og fjárlagafrv.
1959, kemur i ljós, að hækkun-
in er 576%. — Góðar efndir á fyr
irheitum um lækkun tolla og
skatta þetta.
í sambandi við tekjuáætlunina
vil ég fara nokkrum orðum um
vinnubrögð, stefnuleysi og þringl-
andahátt hæstv. ríkisstjórnar, er
þar kemur fram, og afstöðu henn-
ar til verðlagsmálanna.
Hringlandaháttur
Þegar verið var að afgreiða fjár
lögin fyrir árið 1966 fór ríkis-
stjórnin víða til fanga og hirti
þá ekkert um það þó tekjustofn-
ar þeir er þá voru uppteknir,
hækkuðu verðlag og vísitöhina
jafnharðan. Þannig var það með
rafmagnsskattinn, sem hækkaði
allt verðlag á rafmagni um 10—20
%. Sama er að segja um hækk-
un á flutnings- og fargjöldum á
landleiðum, sem afleiðing af
hækkuðum benzín- og þungaskatti
og vegna afkomu ríkissjóðs var
hætt við niðurgreiðslú á nokkrum
vörutegundum, og nam sú fjár-
hæð 50—60 millj. króna. Allar
þessar ráðstafanir o.fl., er hér
hafa veirð taldar, voru gerðar
vegna þess, að að dómi ríkisstjórn
arinnar stóð fjárhagur ríkissjóðs
svo illa. Afleiðing var sú, að verð-
lagsvísitalan hækkaði um 10—12
stig yfir sumarmánuðina, en þá
fóru viðhorfin í verðlagsmálum að
breytast. Dag einn í septmán, var
tekin ákvörðun uin að hækka nið-
urgreiðslur um ca. 100 millj. kr.,
og nú voru nógir peningar til í
rikissjóði til að framkvæma þá
ákvörðun. Og þegar fjárlagafrv.
fyrir árið 1967 var lagt fram sýndi
það sig, að tekjustofnarnir, sem
voru taldir mjög hæpnir í fyrra
að skiluðu þeirri fjárhæð, sem
þeim var þ’á ætlað eru taldir skila
á næsta ári 852 millj. kr. hærri
upphæð, og nú dregur enginn
háttv. þm í stjórnarliðinu í efa,
að þeir geti það.
Hins vegar er nú komið upp
nýtt vandamál, sem enginn þeirra
hafði áhyggjur af á sl. ári eða
fram að þessu, það er hækkun á
verðlagi í landinu. Allt verður að
gera til þess að stöðva það, segir
hæstv. ríkisstjórn. Ekki stendur á
forustu hennar um það. Nú skor-
ar hún á fólkið í landinu, hvar
í flokki sem það er, að það standi
fast með ríkisstjórninni í því að
koma verðstöðvuninni í fram-
kvæmd. Við erum, segir ríkis-
stjórnin, á vegamótum velgengni
og vandræða. Það er stefnufesta
þetta, eða hitt þó heldur. Eftir að
ríkisstjórnin hefur. sjálf með ráð-
stöfunum sínum svo að segja
spanað upp verðlag í landinu allt
þetta ár, er nú þotið upp til handa
og fóta og boðuð verðstöðvun, og
á sama tíma og það er gert, rétt-
ir ríkisstjórnin fram fjárlagafrv.,
sem er 800—900 millj. kr. hærra
en gildandi fjárlög. Er það meiri
hækkun en nokkru sinni fyrr á
fjárlögum, og boðar 46% hærri
tekjur af tekju- og eignaskatti en
í ár. — Það eru hraustir menn,
hæstvirtir ráðherrar okkar, að
bera slíkt á borð samtímis, og
trúgjarnir, ef þeir hakla, að þetta
tvennt sé framkvæmanlegt. Ríkis-
stjórn, sem þannig heldur á mál-
um, nýtur að vonum ekki þess
trausts, sem hún þarf að njóta
til þess að taka á verðbólgunni
svo sem þörf er, enda veit eng-
inn hvort sú stefna, sem boðuð er
úr stjórnarherbúðum í dag, end-
ist fi/am á næstu mánaðamót, hvað
þá lbngur. Ef að líkum lætur,
verður það ekki, enda skiptir það
ekki máli fyrir þjóðina. Afgreiðsla
hæstv. ríkisstjórnar á málefnum
hennar er miðuð við það eitt, að
ríkisstjórninni takist að sitja
áfram á ráðherrastólum. Þess
vegna er stefnan eitt í dag og
annað á morgun.
í ræðu minni hér að framaji
hefi ég að mestu haldið mér við
að ræða um fjármál ríkisins og
framkvæmd hæstvirtrar ríkis-
stjórnar á þeim. Ég mun nú víkja
nokkrum orðum að stefnu ríkis-
stjórnarinnar í efnahagsmálum
þjóðarinnar og horfum í þeim
málum í dag, en vil fyrst vekja
athygli á þeim möguleikum, sem
hæstvirt rikisstjórn liefur haft á
því að koma stefnu sinni í fram-
kvæmd.
Hverjum aS kenna?
Ríkisstjórnin tók í sínar hend-
ur strax í upphafi stjórn pen-
inga- og bankamála landsins. Hún
hefur látið Seðlabankann fram-
kvæma stefnu sína þannig:
Hækkað vexti. Stytt lánstíma
fjárfestingalána. Fryst hluta af
sparifé landsmanna. — Hún hef-
ur sjálf, ríkisstjórnin, svo að
segja staðið í beinum samningum
um kaup og kjör við verkalýðs-
félögin undanfarandi ár og einn-
ig átt hlut að verði á landbún-
aðarafurðum. Allt stjórnartímabil
ið hefur verið góðæri, og nú síð-
ustu árin afbragðs árferði, afla-
brögð hafa verið slík, að tvöfalt
aflamagn mun hafa verið á síð-
asta ári miðað við 1958, sem þá
þótti gott ár. Allt hefur selzt, er
á land hefur komið, fyrir hærra
verð en nokkru sinni fyrr. Það
er ekki fyrr en á þessu ári, sem
á því hefur orðið breyting. Þetta
stutta yfirlit sannar, að stefna eða
stefnuleysi ríkisstjórnarinnar hef-
ur notið sín, og hún hefur ekki
við neinn að sakast nema sjálfa
sig hvernig komið er í fjármál-
um og efnahagsmálum þjóðarinn-
ar. j
Hvernig er þá ástand í atvinnu-
málum þjóðarinnar í dag. Það er
í stuttu máli þannig. Ilelmingur
af togaraflota landsmanna er ann
aðhvort seldur úr landi eða bund-
inn við bryggju, engin endurnýj-
un hefur átt sér stað á þeim
flota síðustu árin og allt í yfir-
vofandi hættu með áframhald
þeirrar atvinnugreinar. Sá hluti
bátaflotans, sem aflar hráefnis fyr
ir frystihúsin, hefur ekki starfs’
grundvöll. Ár er liðið síðan ríkis-
stjórnin tók það mál í sínar
hendur með skipan nefndar, en
ekkert hefur verið að gert í þeim
málum ennþá, þrátt fyrir mjög al-
varlegt útlit um áframhaldandi
rekstur þessarar mikilvægu at-
vinnugreinar.
Frystihúsin loka nú hvert af
öðru vegna rekslrarfjárskorts og
vegna þess að rekstrargrundvöll
vantar sökum verðbólgu og
skorts á hráefni.
Flest iðnaðarfyrirtæki eiga í
vök að verjast vegna dýrtíðar,
rekstrarfjárskorts og harðrar sam
keppni frá erlendum fyrirtækjum.
Sum iðnfyrirtæki hafa orðið að
hætta reksstri sínum vegna þess
hvernig stjórnvöldin búa að þess
ari atvinnugrein, og æ fleiri eru
í hættu um að rekstur þeirra stöðv
ist. Ekkert mun þó geta haft jafn
mikil áhrif til að viðhalda jafnvægi
í byggð landsins og aukinn og vel
rekinn iðnaður. Þetta er flestum
ljóst nema hæstvirtri ríkisstjórn.
Hennar orka og fyrirhyggja fer
til þess að hagræða fyrir erlend-
um fyrirtækjum til iðnrekstrar í
landinu.
Skattaæðið
Hver er ástæðan fyrir þessu erf
iða ástandi atvinnuvega mitt í góð
ærinu? Ég hefi hér að framan
sýnt fram á stjórnleysi og hringl-
andahátt hæstvirtrar ríkisstjórnar,
það hefur sitt að segja um ástand
þessara mála, en aðalástæðan er
álöguæði það, sem hæstvirt ríkis-
stjórn virðist hafa verið haldin
af. Hún hefur ekki látið sér nægja
að innheimta til ríkissjóðs 576%
hærri fjárhæð í sköttum og toll-
um, eins og stefnt er að með
þessu fjárlagafrumvarpi, heldur
hefur verið hrúgað saman alls
konar sérsköttum með hverju
máli. Má þar nefna launaskatt,
bændaskatt, iðnlánasjóðsgjald,
veitingahúsaskatt, benzínskatt,
þungaskatt, gúmmígjald, sements-
skatt, timburskatt, skatt af steypu
styrktarjárni, umferðaskatt, ríkis-
ábyrgðarsjóðsgjald og e.t.v. eitt-
hvað fleira. Þar við bætast háir
vextir, óhagstæð fjárfestingalán.
Allt þetta skattafargan og ráð-
stafanir í peningamálum hefur
verið hugsað af hendi valdhaf-
anna sem tæki, sem gerði þeim
auðveldara að stjórna efnahags-
málum og þjóðinni.
Allt þetta hefur mistekizt, dugn
aður og framsækni fólksins í land-
inu hefur komizt yfir allar hindr-
anirnar og því tekizt að halda
fram gegn rangri ríkisstjórnar-
stefnu með síaukinni orku. Þetta
hefur í för með sér, að allar ráð-
stafanir stjórnvaldanna, s.vo sem
háu vextirnir og háskattamir leika
nú lausum hala í efnahagsmálum
þjóðarinnar og virka þar sem afl-
gjafi á vöxt verðbólgunnar.
Hjálpið mér að hanga.
Hæstvirt ríkisstjórn situr svo
eins og illa gerður hlutur úrill og
úrræðalaus mitt í vandræðaástand
inu, sem nú er að skapast og
rembist eins og rjúpan við staur-
inn að halda sér í ráðherrastól-
ana og kenna öðrum um sín eig-
in mistök, sem eru orðin það al-
varleg, að hæstvirtur 'forsætisráð-
herra sendir út neyðarskeyti til
stjórnarandstöðunnar frá Varðar-
fundi í gærkveldi, sem er í þess-
um anda: Okkur sýnist góðærið
sé búið í bili, — viljið þið hjálpa
okkur að hanga fram yfir kosn-
ingar, — eftir það þurfum við
ekki á ykkur að 'halda, að minnsta
kosti í bili.
Ilerra forseti.
Ég fer nú senn að ijúka máli
mínu, en vii að lokum undir-
strika þetta:
í fyrsta Iagi: Hækkun þessa
fjárlagafrv. er slík, að undrun sæt-
ir. Frv. er að fjárhæð 4652 millj.,
kr. Það er sama upphæð og níu
fjárlög Eysteins Jónssonar voru á
árunum 1950—1958. Þau voru sam
tals 4654 mill. kr. Ekki er að
undra, þótt þeim Morgun-
blaðsmönnum þættu þau fjárlög
há.
f öðru laSi: Ég hef vakið at-
hygli á þeim vinnubrögðum, sem
hæstv. ríkisstjórn greinir frá, að
viðhöfð séu við stjórn á fjármál-
um ríkisins.
I þriðja Iagi: hefi ég bent á
eyðslu og útþenslu í ríkiskerf-
inu, sem einkennir þetta fjárlaga-
frv.
f fjórða lagi hefi ég sýnt fram
á, hver hlutur verklegra fram-
kvæmda reyndist með hverju fjár-
lagafrumvarpi.
í fimmta lagi hefi ég vakið at-
hygli á hinum alvarlegu viðhorf-
um í atvinnumálum þjóðarinnar.
í sjötta lagi hefi ég sýnt fram
á, að hæstvirt ríkisstjórn hefur
fengið góð tækifæri til að stjórna
málefnum þjóðarinnar, en vegna
rangrar stjórnarstefnu og hringl-
andaháttar hefur það mistekizt.
f áttunda lagi: Ég legg áherzlu
á það, að hér verður engu um
þokað til umbóta í fjármálum rík-
isins nema með breyttri stjórnar-
stefnu.
Að allra síðustu þetta: Ef hæst-
virt ríkisstjórn telur sig eiga það
erindi, er hún hóf ferð sína í
valdastólana, að stjórna málefnum
þjóðarinnar, þá hefur hún löngu
gleymt því. Það er þvi mikils
virði fyrir þjóðina, að stutt er nú
að ferðalokum.“