Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1939, Blaðsíða 20

412
LESBÓK MORiGUNBLAÐSINS
S’ðan hafi hann saumað svarta
bóginn á hvítu kindina, en á
meðan hann hafi verið að því,
hafi hinn bógurinn orðið svo líf-
lítill, að hann hafi ekki treyst
sjer til þess að græða hann við
svörtu kindina og því hafi þeir
slátrað henni. Eftir þetta fór svo
Þorgeir heim með koffortahest-
ana, en Jón varð eftir hjá kind-
inni. Þar var hann í þrjá sólar-
hringa, en þá var hann orðinn
ugglaus um að hún mundi lifa,
enda batnaði kindinni að fullu
og greri bógurinn svo vel við
hana, að sagt er að hún lifði
nokkur ár eftir þetta og yrði
vænsta ær, en hvammurinn er
nefndur Flekkuhvammur síðan
þetta skeði. — Um þennan at-
burð orti Sigurður Pjetursson
þessa alkunnu vísu: (Ljóðmæli
Kvík 1844, bls. 119).
Steins var kundar kunst ótrauð,
og kraftaverk við ita,
bóginn hann af svörtum sauð,
setti á þann hvíta.
Það má auðvitað telja víst,
að ekki sje mikill fótur fyrir
uppistöðunni í þessari einkenni-
legu sögu, en hitt má líka teljast
jafn víst, að hún hefir ekki
myndast af öðru en trúnni á
lækningar Jóns og dugnað hans
í þeim efnum.
Önnur sögn er um Jón, að
hann skæri lambfulla á, sem
ekki gat fætt, á kviðinn og næði
lambinu lifandi og græddi síð-
an ána svo að hún lifði.
★
Jón var aðeins rúmlega tví-
tugur þegar hann kom heim og
settist að á biskupssetrinu. —
Hann fór þegar að gefa sig að
lækningum og flugu fregnimar
um alt land af undraverðum af-
rekum hans. Læknar voru þá
engir á landinu og var því ekki
að furða, þó að fólkið streymdi
til hans í hópum til þess að fá
bót meina sinna. Sögur voru til
af lækningum hans og verður
ein sögð hjer, en hún er einstök
í sinni röð, því að hún greinir
frá holskurði, sem hann gerði
og hepnaðist vel.
í Miklabæ í Óslandshlíð bjó
efnaður miðaldra bóndi, sem var
sullaveikur eða „meinlætafull-
ur“ eins og þá var kallað. Seint
um sumarið, sem Jón kom heim,
kom bóndi þessi heim til Hóla í
því skyni að leita sjer lækninga
hjá Jóni. Það er sagt, að Jón
hafi farið með hann á afvikinn
stað og rannsakað hann ná-
kvæmlega, en þessa er getið
vegna þess, að slíkt hefir verið
Eiginbandarskrift Jóns Steinssonar.
óvanalegt þá. Skottulæknarnir
ljetu sjer víst oftast nægja, að
renna augum á sjúklinginn og
segja við hann nokkur orð á lat-
ínu, eða eitthvað sem hann ekki
skildi, sem tákn lærdóms síns.
Þegar Jón hafði rannsakað sjúk-
linginn, sagði hann honum, að
sjúkdómur hans yrði honum erf-
iður viðfangs, en fekk honum
meðöl, sem hann átti að nota í
hálfan mánuðogláta sig svo vita
ef nokkur breyting yrði á sjúk-
dómi hans. Að hálfum mánuði
liðnum kom bóndi aftur og hafði
ekkert batnað, en þá ljet Jón
hann enn fá meðöl, sem hann
sagði að væru til að eyða „mein-
lætunum“, ef það væri á annað
borð, hægt með meðölum. Hon-
um batnaði lítið eitt af þeim
meðölum og minka.ði fyllin, en
þegar kom fram á vetur fóru þau
aftur að aukast. Maðurinn kom
þá enn heim að Hólum að finna
læknirinn, en Jón Ijet hann þá
fara meðalalausan heim til sín,
en kvaðst ætla að koma ein-
hvern tíma út að Miklabæ og
tala betur við hann.
Svo var það einn dag seint á
góunni, þegar stilt var veður, að
Jón fór út að Miklabæ og hafði
með sjer Ólaf, sem þá var bryti
á Hólastað. Húsbóndinn bauð
þeim í baðstofuna, en þegar þeir
höfðu setið þar um stund, læsti
Jón húsinu og fór að tala við
hann. Hann sagðist nú vera kom-
inn til þess að bjóða honum tvo
kosti, annað hvort að hætta við
allar lækningatilraunir við hann
eða að hann gerði á honum hol-
skurð, en þá væri áhættan auð-
vitað mest fyrir hann, hvort
hann lifði eða dæði. Bóndi kaus
seinni kostinn.
Síðan bjó Jón út skurðborð á
miðju gólfi í baðstofunni, þannig
að hægt var að ganga alt í kring
um það og ljet mannin svo leggj-
ast upp á það, bar meðöl að vit-
um hans og batt um annan litla
fingur hans. Nú leið nokkur
stund og fór þá maðurinn að
fölna og varð loks bleikur sem
nár. Þá kveikti Jón ljós, og fekk
Ólafi bryta og sagði honum
stranglega fyrir hvernig hann
ætti að halda á því, en ljósinu
átti hann að halda svo nálægt
líkama mannsins, að hann fengi
yl af því. Svo tók Jón upp hnífa
sína og risti manninn á kviðinn,
Síðan tók hann glerílát og
jós úr bónda svo miklu af vatni
í stóra kollu, sem hann hafði við
hendina, að undrun sætti. Þeg-
ar þessu var lokið, saumaði Jón
kviðinn saman aftur, leysti band-
ið af fingrinum og bar eitthvert
meðal að vitum mannsins. Þá
færðist skjótt blóð í andlit hans
og skömmu síðar leit hann upp.
Holskurður þessi var á enda og
hafði hepnast vel. Jón hag-
ræddi svo bónda, sem best mátti
verða í rúmi, í baðstofunni, og
opnaði hana síðan. Svo var hann
þrjá sólarhringa um kyrt að
Miklabæ, á meðan sjúklingurinn
var að hressast. Bóndi komst
brátt á fætur og til fullrar heilsu
og kendi sjer aldrei „meinlætis“
eftir það.
Þessi greinilega lýsing á hol-
skurðinum, sem Jón Bergmann
gerði á bóndanum í Miklabæ er
höfð eftir stúlku, sem horfði á
og heyrði alt, sem fram fór. Hún
var unglingur í Miklabæ þegar
þetta gerðist og langaði mjög
til að vita hvað Jón gerði við
manninn. Hún klifraði því upp á
skammbita í baðstofunni og þar
sat hún og horfi á meðan þetta
fór fram.
★
Það benda allar líkur til þess
að Jón Bergmann hafi orðið tals-
vert um hið ,,háa“ líf sitt í