Lesbók Morgunblaðsins - 12.11.1944, Blaðsíða 11

LESBÖK MORGOJNBLAÐSINS
44.1
er orðið landvættir samheiti á öll-
um hollvættum landsins. Allt þetta
fólk hefir svo orðið að huldufólki
í þjóðtrú síðari alda.
Landvætta er síðast getið í prje-
dikun einni í riti frá 14. öld. Þar
segir svo: „Sumar konur eru svo
vitlausar og blindar um þurft sína,
að þær taka mat sinn og færa á!
hreysar út og undir hella og signa
landvættum og eta síðan, til þess
að landvættirnar skuli þeim hollar
vera, og til þess að þær skuli eiga
betra bú en áður“. Skyldleikinn,
leynir s.jer ekki við sumar huldu-
fólkssögurnar, þar sem sagt er frá
konum, sem færðn álfuni mat. En
þótt huldufólk nútímans sverji sig
mjög í ætt við landvættirnar fornu,
er eitt ólíkt með þeim. Landvætt-
irnar voru hollvættir, sem menn,
sýndu trúarlega lotningu og nutu
verndar hjá í staðinn. En í þjóð-
sögum frá seinni öldum umgangast
mqnnirnir huldufólkið eins og jafn-
ingjzf sína. Að öðru leyti hefir
vættatrúin lireyst furðulítið síðan
í fornöld. Til dæmis gæti sagarn
um hergltúann, sem vitraðist Haf-
ur-Birni, vel verið ung þjóðsaga.
Flestar hinna fornu vætta virðast
hafa verið í mannsmynd. Þær voru
aðeins misjafnar að stærð, þar sem
sumar bjuggu í fjöllum, en aðrar,
í hólum og steinum. Lýsing Snorra
Sturlusonar á landvættunum sting-
ur því allmjög í stúf við flestar
aðrar sagnir. Snorri hef-ir ef til
vill verið með fylgjur eða verndar-
vættir einstakra manna í liugan-
um, þar sem hann nefnir hina helstu
höfðingja í hverjum landsfjórðungi.
En hann talar líka um fjöll og,
hóla fulla af landvættum, og mynd-
in af þeim er þess eðlis, að þær
eiga auðsjáanlega fremur rót sina
að rekja til landsins en þjóðar-
innar. Þessi mynd hlýtur alltaf að
vera hin eina táknmynd, sem hægt
er að fá af landvættunum. Það,
þýddi lítið að rista myndir af land-
vættum eins og Bárði Snæfellsás
og Ármanni í Ármannsfelli á skjald,
a'rmerki íslands. Þær væru óþekkj-
anlegar frá öðrum mannamyndum,
nema bústaðir þeirra væru sýndir
í baksýn.
En það voru ekki neinar sjer-
stakar landvættir, sem ætluðu að
verja landið, ef á það yrði ráðist.
Þær risu allar upp sem einn maður.
Sú mynd, sem Snorri hregður upp
af þeim, er ímynd hinnar íslensku
náttúru, sem lengst af hefir verið,
iiesti vörðurinn um frelsi landsins.
Smælki
Napoleon var eitt sinn að leita
að bók í bókasafni sínu og komst
að því, að hún var í efstu hillu í
stórum skáp. Hann náði ekki í
bókina, hvernig sem hann teygði sig.
Moncey marskálkur, einhver allra
■stærsti maðurin í hernum, gekk
þá til hans og sagði:
„Leyfið mjer, herra — jeg er
hærri en yðar hátign“.
„Þú ert lengri, marskálkur",
sagði einvaldinn og hleypti brfin-
um.
★
Alexander H. Stevens, senator
frá Georgia, síðar varaforseti Banda
ríkjanna. var mjög lítill vexti og
vóg rjett rúm 70 pund. Stór og
mikill þingmaður, sem lenti eitt
sinn í harða rimmu við senator-
inn, sagði eitthvað á þá leið, að
hann gæti gleypt hann án þess þó
að verða var við að hann hefði
borðað nokkurn skapaðan hlut.
„Já, ef svo er“, svaraði Stevens,
„þá hefurðu kjarnmeiri maga en
heila“.
Önnur lítil athuga-
semd við „Holgers-
strandih."
ÞAÐ FER nú að verða langt á að
minnast, því það var í Lesb. Mbl.
fiíðu 431 þ. á., sem hr. Arngr. Fr.
Bjarnason sendir mjer tóninn um
Holgers-strandið, en það vár
skömmu áður en prentara verkfallið
skall á, svo að mjer hefir ekki gef-
ist tækifæri til að svara kveðjtt
hans fyr en nú, enda mætti henni
vera með öllu ósvarað, því hún af-
sannar ekkert, sem í grein minni
stendur.
Jeg hefi aldrei borið brigð á,
að skipbrotsmenn á „Holger“ hafi
bjargast í land á mastrinu, hinu
mótmælti jeg, sem ósönnuðu og ó-
sönnu, að þeir hafi látið sjer sæma,
að segja frá því, að þeir hafi hyllst
til að ýta mastrinu frá skipshlið-
inni, meðan skipstjóri skrapp niður
í skipið, að sækja drenginn og
hann svo ausið hölbænum yfir fje-
laga sína, þegar hann sá, að ]>eir
hirtu ekki um að gera tilraun til
að bjarga þeim, enda er ekkert að
því vikið í frjettagrein Þjóðvil.jans.
Læt jeg svo úttalið um þetta mál,
og má hver og einn fyrir mjer,
trúa því, sem honum þykir trúleg-
ast í frásögniun okkar hr. Arngr.
Fr. Bjarnasonar um Holgers-strand-
ið.
8. nóvember 1944
Theodora Thoroddsen,
— Viljið þjer athuga, hvað er
að þessu úri. Óhreint getur ]>að
ekki verið, því að jeg er búinn að
þvo það úr þremur sápuvötnum.