Lesbók Morgunblaðsins - 19.02.1950, Blaðsíða 10

102
LESBÖK MORCjÖNBLAÐSINS
rokkra asna, fáeinar kýr og nokkur
hundruð fjár. Kýrnar hafa þeir
vegna mjólkurinnar og sauðfjeð
vegna ullarinnar, því að þeir tæta
á sig allan fatnað. Þeir tíma ekki
9ð slátra fjenu og hafa því hjer um
bil aldrei kjöt á borðum nema rjett
á stórhátíðum og helstu tyllidög-
um. Allir stunda tóvinnu og kon-
urnar eru duglegar að spinna og
prjóna. Það er dálítið einkennilegt,
að fótabúnaður karlmanna er alveg
eins og var hjer á íslandi til skams
tíma, sokkar, sem eru brotnir utan
yfir buxurnar og ná upp að hnje,
og leðurskór, sem eru gerðir á al-
veg sama hátt og íslensku leður-
skórnir. Sá er einn munur að sokk-
arnir eru hvítir og þó stundum með
dökkum röndum efst.
Engir peningar eru í umferð á
eynni, enda þurfa menn ekki á
þeim að halda. Sá er ríkastur þar,
sem á mest af kartöflum.
Árið 1942 setti breski flotinn og
flugher Suður-Afríku loftskeyta-
stöð á laggirnar á Tristan. Komu
þá þangað veðurfræðingar og síma
-menn og höfðu sumir fjölskyldur
sínar með sjer. Þá var stofnaður
barnaskóli. Áður hafði kristniboði,
sendur af heiðingjatrúboðinu í
London, annast kenslu þar. Kensl-
una annast nú ekkja síðasta trúboð
ans (hann dó 1948) og hún stjórnar
einnig kvenskátaflokki. Nú er í ráði
að þangað verði sendir kennarar
frá Suður-Afríku.
í stríðinu 1914—18 gleymdust
íbúar Tristan alveg og þangað kom
ekkert skip öll stríðsárin. Þegar
fyrsta skipið kom þangað rjett eftir
stríðið, vanhagaði eyarskeggja um
margt og höfðu þeir átt við erfið
kjör að búa vegna uppskerubrests
á kartöflum. Var þeim þá boðið að
þeir skyldi allir fluttir burt frá
eynni. En við það var ekki kom-
andi. Þeir vildu vera þar og hvergi
annars staðar. Síðan hefur boð
þetta verið ítrekað, en svarið hef-
ur jafnan verið hið sama. Fólkið er
rótgróið þarna og því líður vel, þar
sem það á ekki í neinum deilum,
allir eru jafn rjettháir og hver býr
að sínu í friði. Ef eitthvað kallar
að þannig að viðkomandi getur
ekki af eigin ramleik risið undir
því, hjálpast allir að, líkt og Öræf-
ingar hafa gert alt fram á þennan
dag. Þegar hjón reisa bú, er beim
það t. d. ofurefli að bvggja hús yfir
sig. En úr því er levst á þann hátt
að nágrannarnir hjálpa til að
byggja húsið og leggja fram efni-
við eins og þarf.
Nú er einangrun Tristans da
Cunha að verða lokið, og sennilega
hafa íbúarnir úr meiru að moða í
framtíðinni en hingað til hefur
verið. Útgerðarfjelög í Suður-Af-
ríku ætla að reisa þar tvö hrað-
frystihús og reka þar ostruveiðar.
Verða hafðir árabátar til þess að
veiða ostrurnar, en vjelbátar til
þess að taka við aflanum og flvtja
hann glænýan í frystihúsin. Verða
það þá aðallega eyarskeggjar, sem
stunda veiðarnar og vinnu í frysti-
húsunum. Er gert ráð fyrir því að
flvtja þarna út á ári hverju um
30.000 kassa af ostrum, en í hverj-
um kassa eru 20 ensk pund. Enn
fremur er gert ráð fyrir að eitthvað
meira muni vera hægt að flytja út
úr því að samgöngur aukast í
fiskategundum þeim, sem veiðast
hjá eynni er lifrin t. d. mjög auð-
ug af fjörefnum og er sagt að það-
an megi fá kjarnbetra lýsi en ann-
ars staðar. Þá eru og umhverfis
eyarnar skógar af risavöxnu þangi
og í því er mikið af efni, sem kallað
er „alginic acid“ og er það til
margra hluta nytsamlegt. Það er
notað í ís til þess að gera hann
áferðarfallegan, það er notað í fegr-
unarsmyrsl, tanngóma, vatnsliti og
ostamálningu. Það er einnig notað
við bruggun til þess að dlið verði
tært. Og þegar hampskorturipn var
mestur í seinasta stríði, fundu vís-
indamenn upp aðferð til þess að
spinna þráð úr þessu efni og var
hann notaður í strigaefni allskonar.
V ^ ^
VkL
jeiar,
óem
u
„mannóuit
Á SEINUSTU árum hafa vorið
fundnar upp hinar furðulegustu
vjelar, sem hafa „hugsun“ og
„minni“ og geta leyst þær hug-
þrautir, sem mönnum er um
megn að leysa.
VJELAMENNINGIN færist altaf í
aukana. Nýar og nýar vjelar eru
fundnar upp og þær vinna sín verk
hraðar og betur en nokkur maður
getur gert. Lengi vel bar þó mað-
urinn af vjelunum að því leyti að
hann gat hugsað og ályktað, en nú
eru komnar fram vjelar, sem taka
manninum fram að þessu leyti líka.
Ein af þessum nýu vjelum er
nefnd „Meehanical and Numerical
Integrator and Calculator“. en
vegna þess hvað nafnið er langt
hefur það verið stytt þannig, að
draga saman fyrstu stafina í orð-
unum og kemur þá fram nafnið
„Maniac“. Höfundur þessarar vjel-
ar er John von Neumann, rniðaldra
stærðfræðingur, sen starfar við
„Institute for Advanced Studv“ í
Princeton háskólanum í Bandaríkj-
unum. Ameríski herinn hefur lagt
fram fje til þess að smíða vjelina.
í henni eru engin hjól, heldur ótal
rafmagnsspólur og hún ,,hugsar“ og
„ályktar“ fyrir tilverkan íleiðslu-
rafmagns.
Besta „hugsunarvjelin", sem áð-
ur hafði verið smíðuð, heitir ,.Eni-
ac“. Hinn frægi breski eðlisfræð-
ingur D R. Hartree prófessor, vann
15 ár samfleytt að því að reikna út
„gang“ rafeindanna í frumeindinni
(atom). Þetta verk geta hinar nýu