Lesbók Morgunblaðsins - 19.02.1950, Blaðsíða 14

* 106
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
r ið að tala um Esarp-málið, en hún
var engu nær. Það var ekki fyr en
jeg hafði sagt henni hvenær það
gerðist og að Esarp væri skamt frá
Lundi, að hún kannaðist við það.
Hún mundi þó ósköp óglögt eftir
því, og hafði enga hugmynd um að
þrjár manneskjur hefði verið við
það riðnar.
Þegar talað er um þessa tilraun
verða menn að gera sjer það ljóst,
að inn í fasta atburðakeðju er
blandað fylgihugsunum annara á
alveg óvenjulegan hátt. Til útskýr-
ingar á því hættir mönnum til að
% segja að þar sje um hugsanaflutn-
ing að ræða, telja það næga skýr-
ingu. Á þennan hátt hefði þá mið-
illinn átt að fá vitneskju um ým-
islegt, sem stóð í sambandi við
þetta mál. Þessi tilgáta getur stað-
ist að því leyti, að það virðist oft
auðveldara fyrir miðla að koma
með upplýsingar, ef einhver við-
staddur er kunnugur því máli, sem
um er að ræða. En að þessu sinni
er sú útskýring ekki fullnægjandi.
Þegar jeg geri slíkar tilraunir gæti
jeg þess jafnan að velja þau athug-
unar efni, sem jeg þekki lítt tiL Af
vissum ástæðum hafði jeg ekki
frjett neitt um Esarp-málið 1932,
nema það sem stóð í blöðunum. En
jeg vissi ekkert um það, sem kom-
ið hafði fram við rjettarhöld á hin-
um ýmsu dómstigum o. s. frv. Þeg-
ar þessi tilraun fór fram, vissi jeg
því sáralítið um þetta mál, og alls
ekkert um hin smærri atriði í sam-
bandi við það. Miðillinn gat til
dæmis um það, að sár hefði vcrið
á íótlegg liksins. Þessa finst hvcrgi
getið nema í skýrslunni um líkskoð
unina, og það er harla ósennilegt
að jeg haíi getað fengið eitthvert
hugboð um þetta.
En vilji menn riú samt sem áður
ha.lda því fram, að þannig haii
þetta venð, -að það htla sem jeg
vissi urp Lsarp-máhð hafi orðið
roiðlinum til leiðbeiningar með
hugsanaflutningi, þá má athuga
hvaða gildi sú staðhæfing hefur
með dæmum frá öðrum tilraunum.
Af mörgum dæmum skal jeg taka
þetta:
í ÖNDVERÐUM september 1947
sendi prófessor Olle Holmberg í
Lundi mjer nokkur krossbands-
brjef og var eitt þeirra merkt með
bókstafnum B. Jeg fekk engar upp-
lýsingar um það, hvað í þessum
brjefum væri. Á tilraunafundi 6.
nóvember íekk frú Braconnier
þetta brjef handa milli. Hún var þá
alls ekki í dáleiðslu, heldur glað-
vakandi. Hún lýsti þá áhrifum
þeim, er hún varð vör við, á þenn-
an hátt:
— Óðagot, það er eitthvert sjúklegt
ójafnvægi á honum. Eru læknar eitt-
hvað við þetta riðnir? Einhver læknir
kemur hjer við sögu. Gengur eitthvað
að honum, sem skrifar þetta? Sefur
hann nú? Jeg kemst ekki í samband
við hann, það er eins og hann sje langt
í burtu og í dimmu. Mikil sorg honum
viðvíkjandi. Mörg tár hafa verið feld
hans vegna. Er hann með öllum mjalla?
Hefur hann verið einangraður? Hann
er að minsta kosti einangraður frá
mönnum á einhvern hátt. Mjer finst
það standa eitthvað í sambandi við
æskuárin. Það er eins og alt sje á
flugi og ferð umhverfis hann, margar
sögur um hann, margt skrifað um
hann. Er eitthvert erindi í þessu
brjefl?
Daginn eftir fekk jeg brjef frá
Holmberg prófessor. Þar skýrði
harm mjcr frá því, að innan í brjef-
inu hefði verið brjef frá skáldinu
Gustaf Fröding, og það hefði vci'ið
svo hljóðandi:
— Kæra frænka. l>ú hefur ináske
hcyrt uin vcikindi min — áfcngissýki
á háu stigi. Jeg er nýkominn frá Þýska
landi og hef eytt öllum peningum mín-
unr í áfengi. Þess vegna iangar mig til
að biðja þig að lána rnjer 100 krónur
— jeg skal enduigieiða þær eftrr mári-
uð. Heimilisíar.g mitt er Starterget 7
(sjö).
Gustaí Frödiag
Þú værir vís til að sýna mjer þá
frændrækni að heimsækja mig, en jeg
vil helst vera laus við það, vegna þess
að jeg get varla sýnt mig. Sami.
Brjefið hafði Fröding skrifað í
lögreglustöðinni í Malmey, nýkom-
inn af hressingarhælinu í Görlitz.
Sennilega hefur hann verið undir
áhrifum áfengis er hann skrifaði
brjefið, því að hann hefur brotið
það saman áður en blekið var þorn
að og lrafði skriftin því víða klest.
— Eins og kunnugt er var Fröding
oft hafður í haldi vegna geðveiki.
Brjefið er sýnilega skrifað í flaustri
og beiðnin um peninga getur gjarna
kallast erindi, eins og miðillinn
komst að orði. Sannarlega var það
þungbær sorg fyrir ættingja, vini
og aðdáendur Fröding hvernig líf
hans var.
Þessi tilraun sýnir Ijóslega hvað
komið getur fram, enda þótt hugs-
anaflutningur sje algjörlega útilok-
aður.
VIÐVÍKJANDI tilrauninni þar
sem Esarp-málinu var lýst, er það
að segja og má undirstrykast, að
frá sálfræðilegu sjónarmiði eru upp
lýsingarnar, sem þar komu fram,
síst þýðingarminni ef það skyldi
nú koma í ljós alveg ótvírætt að
Nils Andersson sje ekki sekur. En
hins verður að gæta jafn strang-
lega, að það sem fram kom við
tilraunina, er engin sönnun fyrir
sakleysi lrans.
Það er sennilegt að á þessu sviði
verði nrenn enn um hríð að láta
sjer nægja að vita að í sálarlíli
manna eru hæíileikar, sem ekki
samrýmast hinu áþreiíanlega. liin
gamla heimsmynd, sem náttúru-
vísindin hafa dregið upp, er í upp-
lausn. Vjer vitum nú að hin ó-
íullkomnu skilningarvit vor ná
eklú að skynja raunveruleikann.
Frumemdar.annsokmr og stjcrnu-
eðlisfræði gefa grun um heims-
byggingu, sem vjer munum aldrei