Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1951, Page 13

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
r J 593
Jakob Dahl prófastur.
með sömu ummerkjum og var í
tíð prófastsins.
Sonur hans situr við skrifborðið
en jeg til hliðar við það. Hann
hefur frá mörgu að segja um góð-
an föður og merkan mann. Fanst
mjer það eiga erindi til fleiri ís-
lendinga en mín.
Að Jóannesi Paturssyni, hinum
ágæta samtímamanni og samherja
prófastsins, undanskildum, vitum
við fátt eitt um leiðtoga frænd-
þjóðar okkar í Færeyum. (Úr því
var ekki bætt nema að litlu leyti
með hinni, að öðru leyti ágætu
bók um Færeyar, sem Norræna
fjelagið gaf hjer út fyrir tveimur
árum.)
Prófastssetrið í Sandagerði var,
rneðan Jakobs Dahls naut við,
hvorttveggja í senn, miðstöð þjóð-
legrar endurreisnar og kirkjulífs í
Færeyum. Bókasafnið hefur verið
látið óhreyft, (en það er óræk
sönnun þess hver hugðarefni pró-
fasti hafa verið hjarta næst). Verk
sjálfs hans fylla eina hylluna.
Bækur hans einhverjar eru til á
hverju einasta heimili í Færeyum.
Ræður úr predikunarsöfnum hans
eru enn lesnar við guðsþjónustur í
fleiri eða færri kirkjum hverja
einustu helgi árið um kring.
4.
Upptök færeyskrar þjóðræknis-
hreyfingar má rekja langt aftur
í tíma. En mótuð og markviss verð-
ur hún ekki fyrr en 1889, að stofn-
að var Færeyingafjelagið.
Færeyskt ritmál var þá ekki til.
Margar aldir höfðu liðið svo að
ekkert var ritað eða prentað á
færeyska tungu. En tungan hafði
þó varðveitst og haldist alla tíð
sem hversdag^legt talmál almenn-
ings í landinu, og lifað í gömlum
sögnum og kvæðum. Hið opinbera
mál var danska og naut löghelgi í
kirkju, skóla og rjettarsal. Em-
bættismenn og kaupmenn voru
Danir. Skapaðist þannig það ein-
kennilega ástand, sem haldist hefur
til skamms tíma, að Færeyingar
skrifuðu jafnan dönsku, þó að þeir
töluðu altaf færeysku.
Um það bil hundrað árum áður
en Færeyingafjelagið var stofnað,
hafði færeyskur maður, Jens
Christian Svabo, safnað miklu efni
til færeyskrar orðabókar. Danskur
prestur í Færeyum, H. C. Lyngbye,
varð til þess að vekja athygli
fræðimanna á þjóðlegum fróðleik
færeyskum. Rask vakti áhuga
fornritafjelagsins danska á fær-
eyskri tungu. Árin 1871—1876 söfn-
uðu tveir danskir fræðimenn
miklum fjölda þjóðkvæða í Fær-
eyum og allmiklu orðabókarefni.
Færeyskur prófastur, V. U. Hamm-
ershaimb, gaf út merkilegt rit um
þjóðhætti og sýnishorn af þjóð-
kvæðum, þjóðsögum og málshátt-
um. Hann samdi og fyrstur manna
drög að málfræði og ritreglum
færeyskrar tungu. Nýtur hann því
svipaðs heiðurs í Færeyum og
Ivar Aasen í Noregi, enda eru þeir
feður nýs ritmáls hver í sínu
landi.
Færeyskum fræðimönnum ber
saman um, að allt frá Svabo til
Hammershaimbs hafi lítil von þót+
til þess, að færeyskt ritmál ætti
framtíð. Þeim, er þá unnu að söfn-
un færeyskra orða og þjóðlegra
fræða, hafi verið innan brjósts líkt
og manni, er teiknar og mælir hús,
sem stendur til að verði rifið.
Straumhvörf verða með stofnun