Lesbók Morgunblaðsins - 25.01.1953, Blaðsíða 10

33
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
namanleikir hans frá seinni tímum.
lryrir nokkru kvæntist hann leik-
1 onunni Monelle Valentin, sem
þótti ógleymanleg í hlutverki
Antigone- Af meir en tuttugu leik-
ritum Anouilhs, sem flest eru að
jafnaði sýnd víða um heim, hafa
þessi talizt veigamest: „La Sau-
vage“ (Villistúlkan, 1934), „Le
Itendes-vous de Senlis" (Stefnu-
mótið í Senlis, 1937), „Euridice"
(1941), „Antigone“ (1944) og „Ar-
déle ou la Marguerite" (Ardéle eða
baldursbráin, 1948). Flest leikrita
hans hafa verið frumsýnd í Atelier-
leikhúsinu, Comédie des Champs-
Elysées eða Marignyleikhúsinu, en
því stjórna Jean-Louis Barrault og
Madeleine Renaud. Merkilegt má
það virðast, að Louis Jouvet sýndi
aldrei leikrit eftir Anouilh, sem var
þó um tíma einkaritari hans. Þegar
þess er gætt, að Jouvet þreyttist
aldrei á því að kynna leikrit eftir
Giraudoux, þá er freistandi að
álykta, að Jouvet hafi álitið stíl
Anouilhs sér of framandi.
Þess ber raunar einnig að gæta,
að leikrit Anouilhs hafa fátt þeirra
eiginleika, sem gert hafa klassísku
leikritin fræg og auðskilin — eigin-
leika, sem að mörgu leyti einkenna
leikrit eins og „Elektra" og „Tróju-
stríðið“ eftir Giraudoux. Ekkert er
Anouilh fjær skapi en að sækia
yrkisefni sín í fornar sögur eða
sníða verk sín að hætti fvrri
snillinga. Euridice heitir fornu
nafni og felur í sér goðsögnina
um Orfeus, en að öðru leyti er það
algert nútímaverk. í „Antigone"
einni hefur Anouilh notað frum-
gerð Sófóklesar en fer þar raunar
sínar eigin götur að mestu leyti.
Skáldverk Anouilhs byggjast að
mestu á fáum og skýrum undir-
stöðuhugmyndum, og má rekja þær
leik úr leik. Fyrst má telja hatur
hans á fátækt og örbirgð, sem hann
óttast að smækki fólkið og rýri
manngildi þess. Þá er þrá hans eftir
hreinleika og siðferðilegri göfgi og
þeir árekstrar og sársauki, sem
reynsla hversdagsleikans veldur.
Loks eru hömlur þær, sem ástinni
eru settar af ytri aðstæðum, og
hverful lífshpmingja, sem leiðir af
spilltu mannlífi.
í „Stefnumótinu í Senlis“ má
glöggt sjá mörg þessara sérkenna
Anouilhs. Enda þótt „Stefnumótið“
teljist til „rósrauðu“ leikritanna,
þá mætti eins vel telja það til hinna
„dökkleitu", enda hefur einn af
skarpskyggnustu gagnrýnendum
nútímans, Pierre de Boisdeffre,
nefnt það „drama í formi gaman-
leiks, sem lýkur með því að leik-
verurnar hverfa aftur í draum-
heima eins og ekkert hefði í skor-
izt “ Má þó eigi gleynia því verði,
sem goldið er fyrir hamingju, er
að lokum reynist þó æði-fallvölt.
Anouilh er skáld gott. Hann hef-
ur hæfileika skáldsins til þess að
varpa gliti ljóðsins um gráan hvers-
dagsleikann. Engu að síður er hann
þrautreyndur leikhúsmaður, sem
kann til fullnustu hina sérstöku
tækni, er til þess þarf að skrifa
skáldverk fyrir leiksvið. í verkum
hans gætir mikils hugarflugs, og
þar er víða stefnt að mörkum hand-
an mannlegs skilnings og rökrænn-
ar skynsemi Þróun hans sem
skálds hefur orðið sú, að þar sem
hann áður stefndi að óræðum, sið-
ferðilegum markmiðum: hrein-
leika, göfgi mannlífsins, andstætt
ofurvaldi ættmenna, auðgræðgi,
síngirni — þá snúast síðari verk
hans í æ ríkara mæli að bví að
skopast að barnaskap og hrekkleysi
hinna auðtrúa gagnvart heimsins
refjum. Að þessu leyti talar hann
tungu samtímans og túlkar hið
harðsoðna raunsæi eftirstríðskvn-
slóðanna. En eftirtektarverðasti
hæfileiki hans er sá, að gera leikrit
sín að lifandi frásögn, sem sífellt
heldur athygli áhorfandans vak-
andi. Að þessu leyti er kunnátta
hans í kvikmyndagerð hyggindi,
sem í hag koma. Notar hann óspart
þá tækni kvikmyndarinnar að láta
fara tvennum sögum fram, svo sem
hann gerir t. d. í „Stefnumótinu".
Úr veröld kvikmyndanna virðist
honum einnig komin sú hugmynd
að sýna mótsagnir milli persónanna
og umhverfisins, stíl, sem Chaplin
notar af snilld í „Borgarljósunum“,
drama fátæktarinnar. í „Stefnu-
mótinu“ og „Villistúlkunni“ notar
Anouilh víða sömu eða svipuð
orðaskipti og hugmyndaval, og
mætti telja leikrit þessi einkenn-
andi fyrir rómantíska stefnu nú-
tímans. En sakir frumleika síns,
alvörublandinnar kímni og fram-
úrskarandi kunnáttu í leikritagerð
verður Jean Anouilh að teljast í
röð fremstu leikskálda nútímans.
^ 4/ 'V ^ &
Mola r
Nirfill hljóp á eftir strætisvagni.
— Hvað kostar héðan á járnbraut-
arstöðina? spurði hann.
— Fimmtíu aura.
Nirfillinn hélt áfram og hljóp í köpp
við strætisvagninn. Þegar hann var
kominn að niðurfalli, stundi hann:
— Hvað kostar það nú til stöðvar-
innar?
— Eina krónu. Þér hafið hlaupið í
öfuga átt.
Maður hafði keypt hækkaða elds-
voðaábyrgð á húsi sínu. Sama daginn
brann það. Vátryggingarfélagið grun-
aði að ekki væri allt með feldu og
skrifaði svolátandi bréf:
— Þér keyptuð eldsvoðaábyrgð á
húsið yðar klukkan 9 í morgun, en það
brann ekki fyrr en klukkan 3. Viljið
þér gera svo vel að skýra fyrir oss
hvernig á þessum drætti stóð.
----o----
— Kórinn okkar hafði ekki neina
von um sigra í söngkeppninni, svo að
ég söng ekki í honum.
— Nú, og sigraði hann þá?
i