Lesbók Morgunblaðsins - 08.11.1953, Side 1
Sýslumaður sviftur embætti
en fær biskupstign í staðinn
STR AUMF J ÖRÐUR á Mýrum
mun hafa verið verslunarstaður
fyr á öldum. Telur Jón Aðils sagn-
fræðingur að þangað hafi siglt
kaupmenn frá Hamborg. En svo
lögðust siglingar þangað niður
þar til á ofanverðri 17. öld, að
dönskum einokunarkaupmönnum
var leigð þessi höfn. Kom fyrsta
siglingin þangað sumarið 1669. Því
skipi reiddi svo af, að það fórst á
útsiglingu við Noreg.
Brynjólfur biskup Sveinsson
hafði hvatt menn um Borgarfjarð-
arhérað til þess að leggja saman
í kaupskip. En þá var hart í ári
og snjóar miklir hvarvetna. Prest-
ar urðu til þess að svara áskorun
biskups og má á svari þeirra sjá
hve þá hafði þrengt að mönnum
og hvílíkt vonleysi og úrræðaleysi
hafði bugað kjark þeirra. í bréf-
inu segir meðal annars: „Þriðja
afsökun er almennilegar óhægðir
og bágindi vors bjargræðis af
ýmsum áttum og tilfellum; að
norðan hafísinn, að sunnan hret-
viðrin, sumrin stutt, veturnir lang-
ir, nú grasbresturinn, þá nýtingar-
leysið, hér hagaskorturinn og jarð-
bönnin, þar hretviðri, hríðar og
hrakningar bætast á illdýri, hung-
ur og hordauða hjarða vorra og
fénaðar, en af eftirstöðvunum
hljótum vér að taka almennilegar
og árlegar skuldir“.
Þá var sýslumaður þarna Jón
Vigfússon yngri, sonur Vigfúsar
sýslumanns Gíslasonar á Stórólfs-
hvoli og Katrínar Erlendsdóttur
konu hans. Hafði Jón fyrst stund-
að nám í Hólaskóla, en síðan 2 vet-
ur í Skálholtsskóla og mun hafa
útskrifast þaðan 1663, því að árið
eftir siglir hann og er skráður í
stúdentatölu í háskólanum í Kaup-
mannahöfn. Hann varð „bacca-
laureus" í heimspeki hinn 29. maí
1866 og daginn eftir fékk hann
veitingu fyrir Þverárþingi öllu hjá
Henrik Bjelke lénsherra. Kom Jón
svo út um sumarið með veitingar-
bréfið. En Sigurður Jónsson lög-
maður hafði þá haft vestra hluta
Þverárþings (sem nú heitir Mýra-
sýsla) um 17 eða 18 ár, en syðra
hlutann 4 eða 5 ár. Þótti honum
hér stórlega gert á hluta sinn, að
öðrum manni skyldi veitt sýslan
öll. Varð honum kalt í þeli til hins
nýa sýslumanns, og eimdi eftir af
því lengi síðan.
Tveimur árum seinna kvæntist
Jón sýslumaður Guðríði Þórðar-
dóttur prests í Hítardal Jónssonar,
en móðir hennar var Helga dóttir
Árna lögmanns Oddssonar á Leirá.
Reistu þau bú í Hjörsey og bjuggu
þar þangað til Þórdís ekkja Árna
lögmanns dó 1670. Erfði þá Guð-
ríður Leirá og fóru þau þangað
búferlum. JMeðal barna þeirra voru
Sigríður kona Jóns biskups Vída-
líns og Þórdís kona Magnúsar í
Bræðratungu.
Sýslumaður kærður
fyrir galdur
Það var nú sumarið 1670 að sigl-
ing kom öðru sinni í Straumfjörð
og hét skipstjórinn Thor Gunder-
sen. Jón sýslumaður kom þar um
borð og kastaðist eitthvað í kekki
milli hans og yfirmanna skipsins.
Hafði sýslumaður orðið reiður,
eftir því sem sjá má á kæru frá
skipstjóranum. En kæra sú var
send yfirvöldunum og segir þar,
að hinn 15. ágúst hafi sýslumaður
komið um borð og ráðist á sig og