Lesbók Morgunblaðsins - 04.04.1954, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
231
hafa fundið þau á dauðum manni.
Væri þarfara að smíða úr þeim
eitthvað er gæti orðið mönnum til
bjargar, heldur en pynda þá með
þeim.
— ★ —
Sendimenn komu nú til Guð-
mundar sýslumanns á Ingjaldshóli
og sögðu honum sínar farir ekki
sléttar. Þeir hefði náð í glæpa-
manninn, en hann hefði með ein-
hverjum töfrum gengið sér úr
höndum á Kleifum. Gerði Guð-
mundur sýslumaður þá þegar
sendimenn á fund Einars Magnús-
sonar sýslumanns Strandamanna,
er þá bjó á Broddanesi, og bað
hann að sjá um að Ásgrímur setti
tryggingu fyrir þjófnaðarsökinni,
eða væri tekinn í varðhald. Einar
svaraði því, að hann hefði þegar
skriflega bannað fólki í sinni sýslu
að leyna Ásgrími, og falið hrepp-
stjórunum sérstaklega að grípa
hann, en það kæmi fyrir ekki. Þó
sé það altalað að Ásgrímur muni
hafast við í Strandasýslu.
Guðmundur sýslumaður lét svo
lýsa Ásgrími á Alþingi 1738 og
skoraði á alla valdsmenn að láta
grípa hann, hvar sem til hans
spyrðist og flytja hann sem fanga
til Ingjaldshóls svo mál hans yrði
rannsakað og dómur á það lagður.
— ★ —
Ekki íinnast nú neinar heimildir
fyrir því að Ásgrímur hafi náðst,
og ekki er heldur vitað hver hafa
orðið afdrif hans. En í Stranda-
mannabók eru ýmsar fleiri sagnir
um Ásgrím og virðast þær ærið
þjóðsagnakenndar. Segir þar fyrst
að Vestmanneyingar hafi keypt af
honum fyrir gjald eigi all lítið að
fara úr eyum þótt „talið sé að
margir þeirra væri lítt siðavandir11.
Ásgrímur hafi þá verið kvæntur
og hafi kona hans heitið Þórdís og
verið austfirzk að ætt. Hafi hún
ekki latt hann óknyttanna, og hafi
þau svo farið víða sunnan lands
með stuldi og ránum, þar til hirð-
stjórinn á Bessastöðum hafi látið
grípa hann og setja í járn „en það-
an slyppi hann með öllu í fjórða
sinn“. Litlu síðar kæmi hann með
konu sinni norður í Trékyllisvík.
Hafi hann þá haft nóga peninga
eftir stuldinn í Ólafsvík, því að
Halldór félagi hans muni hafa
fengið lítið af þeim.
Svo segir að hann hafi lengi
haldið sér uppi á Ströndum með
stuldum og útilegum. Þórdís kona
hans hafi féngið inni hjá Einari
bónda á Reykjanesi og hafst þar
við í húskofa litlum um hríð. En
svo síðla sumars hafi menn veitt
því eftirtekt að hún var að dytta
að skarði í búrvegginn. Kom þá
upp úr kafinu að Ásgrímur hafði
hlaðið þennan vegg, er hann kom
fyrst þar í sveit og gert þar fylgsni
ef á þyrfti að halda „því að hann
var allra manna slyngastur í hví-
vetna“. Þarna hafði hann nú falizt
á meðan Þórdís var á Reykjanesi
og hafði hún rétt honum mat í
gegnum raufar á veggnum. En nú
hafi þau orðið að fara þaðan og
hafi síðan lengi dvalizt „í kofa
nokkrum er lengi var kallaður Ás-
grímskofi, eða í öðrum fylgsnum“
Seinast segir Gísli að Ásgrímur
hafi unnið níðingsverk og hafi þá
Jón Bárðarson á Gjögri, mikill
maður og sterkur, elt hann upp í
Reykjaneshyrnu og komið aftur
nokkuð kumlaðuh „Ætla menn að
hann dræpi þá Ásgrím, því að ekki
hefur orðið vart við hann síðan“.
— ★ —
í þessari frásögn eru auðsæar
rangfærslur. Ásgrímur var ekki
keyptur til þess að fara úr Vest-
manneyum, heldur var hann
dæmdur útlægur úr Sunnlendinga-
fjórðungi með héraðsdómi, sem
kveðinn var upp í Vestmanneyum
22. júní 1733. Þá er það og fjar-
stæða að hirðstjórinn á Bessastöð-
um hafi látið grípa hann rétt á
eftir og setja í járn, en Ásgrímur
sloppið úr þeim í fjórða sinn. Þar
hefði þá fremur átt að standa að
þar hefði hann brotizt úr járnum
í fyrsta sinn, en það fær heldur
ekki staðizt, því að Ásgrímur sat
aldrei í járnum á Bessastöðum.
Sannleiksgildi annarra frásagna
Gísla um hann mun og vera svip-
að, nema hvað líklegt er að það
sé satt, að Ásgrímur hafi lengi
hafzt við í Trékyllisvík. Og það
ætti fremur að benda til þess að
hann hafi orðið vinsæll þar, heldur
en hitt að hann hafi farið þar fram
með ránum og þjófnaði og öðrum
illvirkjum. — Sveitarmenn mundu
ekki hafa þolað það til langframa.
En hitt er vitað, að þeir þar nyrðra
voru ekki að amast við sakamönn-
um, sem leituðu á náðir þeirra, ef
þeim líkaði vel við þá, og heldu þá
fremur hlífiskildi yfir þeim. Það
getur verið skýringin á því, að Ás-
grímur dvelst þar lengi án þess að
honum sé mein gert.
Önnur skýring getur og verið sú,
að Einar sýslumaður Magnússon
hafi haft lítinn hug á að eltast við
strokumenn. Hann var hinn mesti
óreglumaður og átti í ýmsum brös-
um. Hann var að vísu talinn snar-
vitur, en orðhvass og óeirinn. Átti
hann í miklum deilum við prest
sinn og var meðal annars sektaður
fyrir að siga hundum á hann. Á
Alþingi 1744 var hann og annar
sýslumaður — Nikulás Magnússon,
sá er seinna steypti sér í gjá þá á
Þingvöllum, sem við hann er kennd
— sektaðir fyrir „ölæði, skvaldur
og hávaðamælgi í lögréttu“. Árið
1757 varð Einar að láta af embætti
vegna ofdrykkju, og seinast and-
aðist hann úr ofdrykkju að Eyri í
Skutulsfirði 1779. — Slíkum manni
var vel til þess trúandi að humma
það fram af sér þótt einhverjir
„vafagemlingar" væri í sýslu hans.
Svör hans til Guðmundar sýslu-
manns á Ingjaldshóli bera þess og