Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1954, Blaðsíða 6

778
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
félag Fnjóskdæla, er nú er búið að
stofna, ætti tímarit. Nauðsynlegt
að því leyti, að það virðist helzta
ráðið til að bæta úr því samgöngu-
leysi, sem hér hlýtur að eiga sér
stað, vegna þes's að svo er strjál-
byggt og sem jafnan þykir standa
hverjum félagsskap sem er fyrir
þrifum. Þess vegna hefur fáeinum
mönnum í áðurnefndu félagi kom-
ið saman um að stofna tímarit, sem
væri eign félagsins, og skyldi vera
þess helzta ætlunarverk að út-
breiða þekkingu á ýmsu því, er til
gagnsmuna horfir, samkvæmt lög-
um og reglum áðurnefnds félags,
og í annan stað að gefa félags-
mönnum kost á að láta álit sitt í
ljós um ýmis málefni, til þess þau
verði skoðuð frá fleiri hliðum, og
fundir félagsins fyrir það sama
gæti orðið þýðingarmeiri og greið-
ari úrslit málanna, þar eð menn
væri þá búnir að ræða þau áður.“
í næstu grein, sem er í samtals-
formi, er svo reynt að gera bænd-
um skiljanlegt hver er tilgangur
félagsins og hlutverk þess.
Fjórir árgangar eru til af blaðinu
og er það furðu vel útlítandi, en
það mun mest því að þakka að
blaðið var í kápu og svo gekk rit-
stjórinn ríkt eftir því að það bærist
fljótt um sveitina, hefði hvergi
meira en tveggja daga viðdvöl á
bæ. Efni blaðsins er mjög marg-
þætt og var því að nokkru hagað
eftir árstíðum og þeim önnum, sem
kölluðu að á hverjum tíma. Þar
eru greinar um lestrarfélög, klæða-
burð, kynbætur húsdýra, ásetning
og fjárhöld, lækkun sveitargjalda
(og fylgir skýrsla um lausafjár-
tíund í hreppnum), jarðyrkjuverk-
færi, áburð og meðferð hans, tjón
af lélegri fóðrun sauðfjár, mennta-
mál og að nauðsynlegt sé að stúlk-
ur fái menntun eins og piltar, fram-
för og félagsskap, sjávarútveg
Fnjóskdæla o. m. fl.
Nokkrar greinar eru þarna um
sparsemi og fólk hvatt til þess að
eyða engu nema að gagni komi. Er
þar sérstaklega bent á hvílíkur
peningaþjófur munaðarvörur sé, og
er tekið dæmi af kaffinu. Þar segir
svo:
„Nú kostar kaffipundið .. kr. 1.80
sykurpundið ................— 0.58
Til eins punds þarf
6 pela af rjóma...........— 0.64
kaffibætir fyrir ...........— 0.12
eldivið ................... — 0.12
vinnu og áhöld ............ — 0.66
Kostar þá tilbúið kaffi úr einu
pundi kr. 3.20. Úr því fást 40 boll-
ar af brúklegu kaffi. Verður þá
hver bolli 8 aura. Sá húsbóndi, er
hofur 10 manns í heimili, og veitir
fóikinu kaffi einungis á helgum og
hátíðum, eyðir til þess kr. 48.00.
Annar, sem veitir fólkinu auk þess
kaffi einu sinni á dag yfir sumarið,
20 vikur, eyðir kr. 144.00. En sá,
sem eyðir kaffi einu sinni á dag
allt árið, eyðir kr. 292.00. Væri nú
gott að fá skýrslu um arðinn af
þessari kaffidrykkju.“
Upp úr þessu varð það svo, að
menn gerðu herför gegn kaffinu.
Var reynt að koma á kaffibindindi
í Illugastaða, Háls og Draflastaða
sóknum. Segir frá því að 60 hafi
gengið í kaffibindindi til reynslu
í Draflastaðasókn, en þar af var
rúmur helmingur börn og aðeins
2 eða 3 komnir yfir þrítugt. Merki-
legast var það, að bændurnir vildu
ekki fara í kaffibindindi né tak-
marka kaffikaup sín. Kaffið var þá
að þeirra dómi orðið nauðsynja-
vara, og þeir óttuðust að geta ekki
fengið góð hjú, ef hætt væri að
nota kaffi.
Verslunarmálin voru allmikið
rædd í blaðinu. Er talað um það
hvað eftir annað að bændur verði
að gera samtök um verslun sína.
Bezta ráðið til þess sé það, að gera
samning við eina verslun um öll
viðskifti. Þá standi þeir betur að
vígi með að heimta hátt verð fyrir
afurðir sínar og fá afslátt á verði
erlendu varanna, og geti það mun-
að miklu. En þá verði þeir að forð-
ast skuldaverslun. Er svo sögð saga
af Gránufélaginu, til þess að sýna
hvernig skuldaverslun blessast. Þar
segir að vegna þess hve margir
skuldi félaginu, verði það að taka
mestalla eriendu vöruna að láni
og greiða fyrir það 7% ársvexti.
En svo áskilji lánardrottinn sér að
fá alla íslenzku vöruna til sölu og
taki fyrir það 2% umboðslaun.
Hann krefjist þess líka að fá að
kaupa alla útlendu vöruna fyrir
félagið og reikni sér 3% umboðs-
laun af henni. Allur þessi kostn-
aður verði að leggjast á*erlendu
vöruna, og þess vegna sé ekki kyn
þótt hún verði dýr. Og þetta hafist
af skuldaverslaninni.
Greinar eru þarna um skemmt-
anir og segir ritstjórinn þar: „Glað-
legar og þægilegar viðræður hafa
ætíð verið vor jafnasta og varan-
legasta skemmtun og á þar við mál-
tækið: Skemmtinn maður er vagn
á vegi.“ Þá telur hann lestur góðra
bóka nytsama skemmtun og einnig
lestur rímna ef þær sé eftir sönn-
um sögum og vel orktar. En um
þann aldaranda er þá ríki, fer hann
svofelldum orðum: „Trúleysið
mikla og hálfvelgjan í ástinni til
guðs og manna og allt það illt, er
af þessari aðalvillu leiðir, svo sem
skeytingarleysið í öllum efnum,
andlegum og líkamlegum, er lýsir
sér í ótrúmennsku, óhlýðni, prett-
um, illu umtali, óráðhyggni, deyfð
o. fl., og hina gömlu tilhneigingu
til óhófs og ofmetnaðar.“
Þá er ein grein um íslenzkar
uppgötvanir. Segir þar frá því, að
Benedikt bóndi á Hvassafelli í Eya-
firði hafi fundið upp hrip til að
flytja í vott hey af engjum, létt og
þægilegt. Væri það að mestu riðið
úr snærum og tæki hvert heilan
bagga. Kvenfólk og börn geti fyllt
þetta og reitt heim þar sem heyinu