Lesbók Morgunblaðsins - 27.03.1955, Qupperneq 4

176
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
um höfuðborgarinnar sá þó, að
neisti var í þessu og mundi höf-
undurinn ef til vill geta samið eitt-
hvað er að gagni kæmi, ef hann
nyti sæmilegrar fræðslu. Á þeim
árum var stúdentspróf lykillinn að
heimi hinna æðri stétta og mennta-
manna. Án þess varð ekki komizt
neitt á rithöfundarbraut. Þessi
maður gerði því Andersen þann
mikla greiða að fá konung til þess
að kosta nám hans í latínuskólan-
um í Slagelse.
Skólavistin varð Andersen ekki
til mikillar ánægju. Hann kom
þangað eins og álfur út úr hól, og
skólastjórinn var harður og hrana-
legur maður, er aldrei komst að
því hvað í piltinum bjó, en hafði
nóg út á hjárænuskap hans að
setja. Mátti svo kalla að skólalífið
yrði Andersen óbærilegt. Seinast
skárust vinir hans í leikinn og
björguðu honum úr skólanum.
„Farðu til fjandans", sagði 'skóla-
stjórinn við hann að skilnaði, og
sýnir það glögglega hvert álit hann
hafði á nemandanum. Var Ander-
sen nú útveguð kennsla utan skóla
og náði hann stúdentsprófi 1828.
ALDA bókmennta og fagurra
lista reis mjög hátt í Danmörk
um þessar mundir. Og Andersen
var ákveðinn í því að gerast skáid
og rithöfundur. Tók hann þegar til
óspilltra málanna. Skal hér ekki
rakið hve miklu hann afkastaði, en
þó má geta þess, að hann þótti svo
efnilegur, að hann fekk ferðastyrk
og ferðaðist um Þýzkaland, Ítalíu,
Grikkland, Tyrkland, Austurríki
og Ungverjaland. Síðan skrifaði
hann um það ferðasögur, er ágæt-
ar þóttu. Ennfremur samdi hann
skáldsögur og leikrit. Margt af
þessu fell í góðan jarðveg heima
fyrir, en fyrir það hefur hann ekki
orðið frægur, heldur fyrir ævintýn
sín. Það eru þau, sem hafa aflað
honum aðdáenda um allan heim,
og einmitt þeirra vegna er 150 ára
afmælis hans nú minnzt svo víða.
Þess vegna verður þeirrar skáld-
skapargerðar aðallega minnzt á
þessum tímamótum.
Tj11 N S og áður hefur verið sagt
ólst Andersen upp við margs
konar hjátrú og hindurvitni, ævin-
týr og ímyndanir. Að upplagi hef-
ur hann verið næmur fyrir þessu.
eins og sjá má á barnaleikum hans.
Þessi heimafengni arfur fylgdi hon-
um stöðugt, og hvorki harðneskjan
í skólanum, námið né baslið, sem
hann átti í, gat barið það úr hon-
um. En það menntafólk og höfð-
ingjar, sem hann var nú farinn að
umgangast, var langt yfir slíka fá-
vizku hafið. Hún gat ekki sam-
rýmzt þeim mikla menningaranda,
er þá ríkti.
Þó var einn flokkur mannfélags-
ins enn sólginn í ævintýr og
kynjasögur. Það voru börnin. An-
dersen var ákaflega barngóður
maður, og það varð brátt venja á
þeim heimilum, þar sem hann var
tíður gestur, að hann segði börn-
unum sögur. Hleypti hann þá oft
fram af sér menningarbeizlinu og
lifði sjálfan sig inn í heim ævin-
týra og undarlegra atburða. Fór
hann þá að segja börnunum sögur
og ævintýr, er hann samdi jafn-
harðan, og jós þá af draumórum
bernsku sinnar. Hann var einnig
hagur í höndunum og klippti út úr
bréfum alls konar ævintýramyndir
fyrir börnin, til þess að gera sögur
sínar enn áhrifameiri. Og hvar sem
hann kom þyrptust börn um hann
og báðu um sögur og ævintýr.
Vegna þessa mikla áhuga barn-
anna kom honum til hugar, að rétt-
ast væri að skrifa þessi ævintýr og
gefa þau út, bæði til þess að auka
órífar tekjur sínar og eins til þess
að fleiri börn gæti notið frásagn-
anna. Fyrstu ævintýrin hans komu
svo út 1835 og var bókin nefnd
„Ævintýr fyrir börn“. Annað kver
kom út sama ár og þriðja kverið
1837, og voru í því ævintýrin um
Hafmeyna litlu og Nýu fötin keis-
arans. Þetta voru lítil og yfirlætis-
laus kver. Andersen hafði skrifað
þau af rælni, fremur en hann fyndi
hjá sér köllun til að rita slíkar
bækur. Honum var það sjálfum
ekki ljóst, að þarna var hann ein-
mitt kominn inn á þá skáldskapar-
braut, er honum hentaði. Það varð
honum ekki heldur til uppörfunar
hvernig þessum skáldskap hans var
tekið í Danmörku, eins og áður er
sagt. Hann helt þó áfram að skrifa
ævintýr, en þau breyttust með ár-
unum. Nú voru það ekki lengur
ævintýr fyrir börn, heldur fyrir
fullorðna. Hann notaði þetta form
skáldskapar til þess að segja gagn-
rýnendum sínum til syndanna og
til þess að draga dár að heimsku
og hleypidómum. Vinur hans, Ör-
sted, fann fljótt að þarna var hann
á réttri leið, þarna naut hann sín.
Þess vegna sagði hann einu sinni,
að önnur ritverk Andersens mundu
gera hann frægan, en ævintýrin
mundu gera hann ódauðlegan. Sú
spá hefur nú ræzt. Þess vegna
hlotnast nú Andersen það, sem
engum samlanda hans hefur hlotn-
azt, að hann er hylltur um allan
hinn menntaða heim.
E Ð A N Andersen var enn í
1 bernsku og átti heima í Óð-
insvéum, kom þar spákona og spáði
fyrir honum. Meðal annars sagði
hún, að fæðingarborg hans mundi
einhvern tíma öll verða ljósum
skreytt til virðingar við hann. Sá
spádómur þótti ekki líklegur til
þess að rætast á hinum bláfátæka
skóarasyni. En á laugardaginn
kemur mun hann rætast og langt
fram yfir það. Þá verða mikil há-
tíðahöld í Óðinsvéum. Öll borgin
verður skreytt. Hátíðar leiksýning
fer fram í „Odense Teater“ og