Lesbók Morgunblaðsins - 19.05.1957, Blaðsíða 4

288
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
tjörninni. Átti hann að vera 8 aln-
ir á hvern veg og grafinn inn í
brekkuna. Þarna skyldi geymd
matvæli, og hefir Jörgensen óefað
haft manna mesta þörf fyrir slíka
geymslu, vegna veitingastarfsemi
sinnar. Staðurinn var hentuglega
valinn, því að skammt var að ná
í ís á tjöminni um vetur. Bygginga-
nefnd fellst á þessa beiðni og svo
var ískjallarinn gerður í miðri
brekkunni. Var hann síðan notað-
ur í nokkur ár, en einhverra or-
saka vegna lagðist hann þó niður
aftur.
Mælt er að Jörgensen hafi grætt
á tá og fingri, einkum eftir að
„Hotel Scandinavia" lagðist niður,
og fór svo fram um hríð.
Vorið 1872 kom hingað enskur
kaupmaður, William Askam frá
Hornsea í Yorkshire. Hann átti og
verslun í Færeyum og gerði þar
út nokkur skip á fiskveiðar. Hing-
að var hann kominn til þess að
kaupa hesta og sauðfé á fæti að
flytja lifandi til Englands. Hann
settist að í gistihúsi Jörgensens.
Og nú vill svo til, að 10 júlí
kaupir Askam allar fastar og laus-
ar eignir Jörgensens, að undan-
skildum sængurfötum, nærklæðum
og ígangsfötum hans sjálfs, konu
og barna. Kaupverðið var 12.000
rdl. í kaupsamningnum er nánar
tiltekið hverjar hinar seldu eignir
sé. Þær eru: Veitinga- og íbúðar-
húsið Aðalstræti 2A, með báðum
aðalviðbyggingum og nýjum skúr
áföstum; verslunarhús og pakkhús
Aðalstræti 2 B; lóð, sem þessum
húsum fylgir og afgirtur garður
nyrzt í henni; allt lausafé, sem nú
er í húsum þessum. En Askam
skuldbatt sig til þess að greiða allt
andvirðið, 12.000 rdl. fyrir 26. júlí.
Þessi sala mun hafa vakið all-
mikla furðu og umtal í bænum, því
að þá hafði ekki heyrzt fyr að
nokkur eign hefði verið seld svo
dýrt. Viðurkenndi og Jörgensen
það síðar, að virðingarverð hins
selda hefði ekki verið nema 11 h*
af upphæðinni, eða 5500 rdl., og
hefði Askam verið kunnugt um
það.
Askam var með stórar fyrirætl-
anir á prjónunum í sambandi við
þessi kaup. Hann ætlaði að reisa
þarna stórt og vandað gistihús,
einkum miðað við þarfir og kröfur
erlendra ferðamanna, og svo ætl-
aði hann að hafa að minnsta kosti
100 hesta til að leigja útlending-
um til ferðalaga um landið.
En þegar leið að skuldardegi var
Askam það ljóst, að hann mundi
ekki geta staðið í skilum. Var þá
gerð sætt milli þeirra Jörgensens
fyrir gestarétti. Var hún á þá leið,
að Askam skyldi greiða þá þegar
6000 rdl., en fá ársfrest á greiðslu
eftirstöðvanna, með því að greiða
af þeim 4% vexti. Jafnframt gaf
Askam Jörgensen 1. veðrétt í fast-
eigninni og öllu því er hann keypti.
Fóru þeir svo heim í gistihúsið og
bættu þar nýum ákvæðum við
þessa sætt. Voru þau á þá leið, að
ef vanefndir yrðu af hálfu Askams,
skyldi hann eigi aðeins greiða Jörg-
ensen skaðabætur eins og lög heim-
iluðu, heldur einnig 2000 rdl. fyrir
veitingaréttinn, sem Jörgensen
framseldi honum þá.
Eftir þetta fluttist Jörgensen til
Kaupmannahafnar og ætlaði að
setjast þar að. En Adam réð Ein-
ar Zoéga til þess að stjórna gisti-
húsinu fyrir sig. Síðan keypti hann
allmarga hesta til útflutnings, en
skipið, sem flutti þá, komst ekki
héðan fyr en í nóvember og hreppti
verstu veður. Munu hafa orðið all-
mikil vanhöld á hestunum á leið-
inni, en þeir sem lifandi komust til
Englands, voru,svo illa útlítandi, að
lítið verð fékkst fyrir þá. Mun
Askam hafa beðið mikið tjón af
þeim kaupum.
Leið nú og beið fram á næsta
sumar, en þá gat Askam ekki stað-
ið í skilum með annað en vexti, en
lét Jörgensen hafa víxil fyrir upp-
hæðinni. Greiddi hann svo 200
Sterlingspund um haustið (1800
rdl.) og gaf út víxil fyrir eftir-
stöðvum skuldarinnar. Fól Jörgen-
sen málaflutningsmönnunum La
Cour & Watson í Leith að inn-
heimta víxilinn þegar að gjalddaga
kæmi. En gjalddaginn var nokkuð
óákveðinn „í eða kringum marz-
mánuð 1874“.
Nokkru áður en víxillinn féll,
kom Askam til málaflutnings-
manna og skýrði þeim frá því, að
hann mundi geta greitt víxilinn, en
til þess yrði hann að taka lán með
afarkostum. Kvaðst hann helzt
vilja vera laus við það, því að inn-
an skamms fengi hann peninga hjá
nautgripasala nokkrum. Spurði
hann því hvort ekki' mundi hægt
að fá enn nokkurn frest. Málaflutn-
ingsmennirnir lofuðu að skrifa
Jörgensen og spyrja hvort hann
vildi framlengja enn.
Þegar svarið kom svo frá Jörgen-
sen kom Askam enn á fund mála-
flutningsmannanna og kvaðst nú
geta greitt víxilinn að fullu. En þá
neituðu þeir að taka við borgun,
og sögðu að Jörgensen hefði bann-
að sér það.
Snemma sumars kemur svo
Jörgensen til Reykjavíkur og
krefst þess að fjárnám sé gert í
húsunum við Aðalstræti og öllu
sem í þeim sé, samkvæmt veðsetn-
ingu Askams. Taldi hann sig þá
eiga hjá Askam 4200 rdl. eftir-
stöðvar af kaupverðinu og 2000
rdl. fyrir veitingaleyfið, eða sam-
tals 6200 rdl., að viðbættum vöxt-
um og skaðabótum.
Fjárnámið var gert, og síðan
krafðist Jörgensen þess að eignirn-
ar væri sér afhentar. Kom það fyr-
L