Lesbók Morgunblaðsins - 19.05.1957, Qupperneq 15
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
299
Björn í Bœ:
Úr lífi alþýðunnar
MARGT BREYTIST MEÐ TÍMANUM
ÞAB HEFIR sagt mér Bjöm Bjöms-
son, ættaður úr Svarfaðardal, nú 85
ára, að þegar hann var 10 ára var hann
sendur vestur yfir Unadalsjökul niður
í Unadal að Ljótstöðum til Sigmundar
Pálssonar bónda þar sem verslaði með
ýmsar smávörur. Átti Bjöm að sækja
2 pund af kandís. Þetta var náttúrlega
að sumri til, en sýnir þó hve mikið
var lagt á sig í þá tíð oft fyrir lítið
að manni finnst, því þama var yfir
slæman fjallveg að fara.
Sagt er mér að Pétur Sigurðsson,
nú ritstjóri „Einingar" hafi eitt
sinn verið sendur úr Flókadal í
Fljótum til Sauðárkróks til að sækja
2 potta af brennivíni. Var þá 12 ára.
Þama hefir verið yfir margar óbrúað-
ar ár að fara og um 70 km leið. Vínið
hefir æði oft verið bölvaldur þessarar
þjóðar og margur maðurinn týnt lífi
af þess völdum. Vel gat svo farið, að
drengurinn Pétur hefði ekki komið úr
þessari sendiferð, en sem betur fór átti
bindindishreyfingin því láni að fagna
að njóta starfskrafta hans.
MERKIS MAÐUR
GÍELI PÁLL SIGMUNDSSON sem var
lengi bóndi á Ljótstöðum í Hofshreppi,
dáinn 1927, þá 75 ára, var að mínu
minni frekar lágur maður, laglegur sem
eldri maður, skegglaus, sköllóttur og
notaði parruk sem þá var nokkuð títt,
sérstaklega af betri mönnum sem kall-
aoir voru.
Á unga aldri var Gísli sagður einn
mesti fyrirmyndar og glæsimaður í
héraði sínu. Hann sigldi til Danmerkur
o* nam þar trésmíði sem þá var talinn
mikill frami. Marga muni haglega gerði
Gísli og á eg t.d. skáp eftir hann, sem
á þessa tíma mælikvarða er mjög vel
gerður. Uppfinningamaður mun Gísli
hafa verið, og má þar til nefna að
hann fann upp taðkvörnina, sem á sín-
um tíma var talin þarfaþing og var
raunar mikil framför frá því að berja
áburðinn sundur með kláru eða hross-
haus.
Eftir að Gísli kom frá útlöndum
snúðaði hann sér plóg sem hann mun
hafa séð ytra, en eliki mun hafa orðið
mikil framkvæmd í plægmgunum því
dráttaraflið var gángspil, sem hefir
reynst frekar tafsamt í notkun.
Gísli mun hafa verið mikill gleði og
dansmaður á yngri árum og þó var
hann víst ekki vínmaður. Var hann
eftirsóttur í öll samkvæmi.
Faðir Gísla, Sigmundur Pálsson, bjó
á Ljótstöðum og var einn mesti bú-
höldur; stundaði hann einnig verslun
með búi sínu. Er Sigmundur forfaðir
þeirra Davíðs S. Jónssonar stórkaup-
manns og Björns Jónssonar kaupmanns
(versl. Halli Þór) og fleiri dugandi
fólks í Reykjavík og víðar.
í mínu ungdæmi man eg eftir gam-
alli konu, mjög einkennilegri, sem hét
Lilja Ólafsdóttir og var kölluð litla
Lilja. Hún var svo smá, að hún náði
fullorðnum manni í mitti. Fyrir mitt
minni bjó hún með manni sem kall-
aður var Jón hái. Var sagt að Lilja
hefði getað gengið upprétt á milli fóta
hans. Nokkrar sögur hripaði eg niður
eftir Lilju og heyrði nokkrar um hana
sagðar. Hér kemur ein eftir henni sögð:
í Hofsós var um 1850 til 1880 miltið
og listilega dansað og mikill gleð-
skapur oft. Aðalmaðurinn í skemmt-
analífi staðarins var Hólm nokkur,
danskur verslunarmaður, og svo ungur
maður, Gísli á Ljótstöðum sem var tal-
inn efnilegur ungur maður. Hólm gat
dansað með parabakka á kollinum án
þess að halda við hann eða að pörin
hreyfðust. Mjög strangur var hann að
regla væri góð á dansgólfinu og þar
urðu allir að vera í einum hring og
lágu sektir við ef útaf var brugðið. T.d.
urðu þau pör, sem útúr hringnum döns-
uðu, að klæða sig úr og dansa á nær-
klæðum. Þótti það mikil skömm. Sagð-
ist Lilja aðeins einu sinni hafa orðið
fyrir því óláni.
Mjög fannst okkur krökkunum Lilja
vera skritin og ekki beint þrifaleg.
Bróðir hennar réri eitt sinn frá Bæjar-
klettum (þar sem Lilja var búsett) og
eldaði hún ofaní hann. En eitt sinn er
kútmagar voru framreiddir, kom aung-
ull úr einum. Er þá sagt að bróðirinn
hafi hætt að láta Lilju sjóða íyrir sig.
í kofa þeim er Lilja bjó voru svo
lágar «iyr að þegar við strákarnir ætl-
uðum inn þurftum við að fara á fjóra
fætur.
Eg var viðstaddur er Lilja litla var
kistulögð. Þurftum við að leggja lík
hennar á teppi og hálfgert draga hana
þannig út um dymar.
Flugskeyti
í BLÖÐUM vestan hafs er þess
getið, án þess þó að opinber stað-
festing hafi fengizt á því, að amer-
íski herinn hafi nýlega skotið flug-
skeyti, er fór hærra en nokkur
dæmi eru um áður.
Flugskeyti þetta nefnist „Jupi-
ter C“ og er sagt að það hafi kom-
izt í 650 enskra mílna hæð og farið
með 15 þús. mílna hraða á klukku-
stund. Það kom niður syðst í At-
lantshafi, um 3000 mílur frá þeim
stað, þar sem því var skotið, en
það var í Florida.
Hæðarmetið var áður 240 ensk-
ar mílur og var sett af WAC
Corporal rákettunni, en hún hafði
þá líka náð hámarkshraða, 6.864
mílum á klukkustund.
í sambandi við þetta er minnt á
tvö önnur merkileg flugskeyti.
Annað þeirra nefnist „Viking“, og
er það ráketta, sams konar og sú,
sem á að bera gerfiknöttinn fyrsta
áfangann. Þessi ráketta var reynd
nýlega. Komst hún í 125 mílna hæð
og fór með 4000 mílna hraða á
klukkustund. Hitt flugskeytið
nefnist „Polaris" og á að geta kom-
izt í 1500 mílna hæð. Það er smíð-
að fyrir flotann og á að vera hægt
að skjóta því úr kafbátum, enda
þótt þeir sé neðansjávar. Þetta
skeyti er með kjarnasprengju í
broddinum.
S>!9INMNJ
i