Lesbók Morgunblaðsins - 28.09.1958, Blaðsíða 4

476
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
sé óberjur. Held að altaf hafi verið
slegið niður við lækinn fyrir neðan
móann, norður að garðinum, og það
árlega þegar það hefir ekki verið
svo bitið og bælt, að mér hafi ei
þótt sláandi. Ekki get eg sagt það
tún, þó annars staðar sé slæmt sleg •
ið, en enginn áburður var tillagður
frá Stöðlakoti í minni tíð“. — Þórð-
ur Einarsson, sem hafði búið 21 ár
í Stöðlakoti, sagði: „Eg skar þá
toppa og sló innan um grjótið að
Þvergarðinum úr Eylífskrók ofan
að læk, og sama lét minn faðir
gera, þegar hann bjó þar. Á þrætu-
plássinu fengum við 3—4 sátur“.
Sýslumaður skoðaði landið og
lýsir því svo: „Sýslumaðurinn hef-
ir með sínum þingvitnum, máls-
pörtum og vitnum, athugað þrætu-
landið og fyrirfundið það mest-
megnis bestanda að ofanverðu og
upp við túngarðinn af óhræranlegu
stórgrýti, en víða, sérdeilis um mið-
bikið, með stærri og smærri hol-
um, þar sem vitnin segja að grjót
hafi verið upp tekið, svo þetta
stykki auðsjáanlega er farið að
forbetrast. Það neðsta, sem liggur
við lækinn, er bezt, sem oss virð-
ist ábúanda mega gerast að temmi-
lega góðu túnstykki“. — Öll vitn-
in samsinntu því, að landið væri
„auðsjáanlega forbetrað, sérdeilis
fyrir burthrifið stórgrýti‘“. Og
Gísli Einarsson bætti því við að
hann „segist varla þekkja það síð-
an fyrst hann minni til, því a,ð það
hefir forbetrast af þeim kálgarða
og tómthús byggingum, sem hér
hefir á seinni tíð nýlega verið
sett“.
Þessi „forbetraði" blettur, sem
þeir Árni og Einar höfðu rifið
grjótið úr, hefir verið þar sem
brauðgerðarhús Bernhöfts voru
síðar reist.
Mál þetta var sótt og varið af
kappi. Alls voru 25 vitni yfirheyrð
og auk þess tekinn skriflegur vitn-
isburður tveggja kvenna, sem voru
svo lasburða, að þær gátu ekki
komið á þingstað. Önnur þeirra hét
Sigríður Sigurðardóttir og átti
heima í Ráðagerði á Seltjarnarnesi,
en hin var Silfa Jónsdóttir, ekkja
Gissurar á Arnarhóli, og átti hún
þá heima í Kirkjuvogi í Höfnum.
Þessir skriflegu vitnisburðir eru
ekki færðir inn í dómsmálabókina,
en sjá má þar að þeir hafa stang-
ast á. Báðum var mótmælt, vegna
formgalla, og er því réttast að láta
þá fallast í faðma.
Af þessum 25 vitnum báru 12
það, að Þvergarðurinn væri landa-
merki milli Arnarhóls og Reykja-
víkur. Mörg þessi vitni höfðu átt
heima á Arnarhóli, og bar þeim
saman um, að Gissur hefði aldrei
minnst á það, að Arnarhóll ætti
land sunnan við Þvergarðinn, enda
hefði hann aldrei hagnýtt sér það
land á neinn hátt. Framburður 10
vitna var óákveðinn, en þrír heldu
því fram að landamerkin væri við
stóra steininn hjá læknum. Var þar
ákveðnastur vitnisburður Jóns
Arnórssonar tómthúsmanns. Hann
sagði að Gissur hefði sagt sér tvisv-
ar frá landamerkjum fyrir neðan
Stöðlakotsgarð, og í anríað skifti
af orsök: „Eg sleppti hesti, sem
hann hafði léð mér út í grasið, sem
var fyrir neðan Þingholt, á nætur-
tíma. Um morguninn sagði eg hon-
um þetta, hvar til hann svaraði:
— Eg á með svo mikið, nefnilega
úr steininum þarna í garðinn, —
og benti ofan að læknum um leið“
En sá var galli á þessum vitnis-
burði ,að Jón gat ekki sýnt hvaða
steinn það var, sem Gissur hafði
átt við.
Annað kom fram í þessum vitna-
leiðslum, sem var Guðmundi ráðs-
manni heldur til stuðnings. Tveir
menn sögðu að Arnarhólsbændur
hefðu þózt eiga einkarétt á því
að þurka fisk á grjótgarðinum frá
Þvergarðinum allt suður á móts
við þinghúsið. En þá var alvana-
legt að nota grjótgarða til þess að
þurka á þeim fisk. Og Þorkell
Þórðarson lögréttumaður sagði, að
meðan hann bjó í Vík, hefði hann
flutt fisk upp á þennan garð og
breitt hann norður á móts við þing-
húsið, en þar fyrir norðan hefði
Arnarhólsbóndi haft sinn fisk. —
CJennilega hefir Guðmundur
Runólfsson sýslumaður verið
í hálfgerðum vandræðum með
þetta mál. En svo verður honum
að kveða upp í því nokkurs konar
„Salómonsdóm“ 16. júní 1777. Þar
segir svo:
„Hvorugur aðili hefir náð óslit-
inni 20 ára hefð á afnotum þrætu-
landsins, og hvorugum tekizt að
sanna að fullu sinn eignarrétt, svo
skorið verði úr með löglegum dómi,
enda er konungur einn og sami eig-
andi beggja jarðanna....Því skal