Lesbók Morgunblaðsins - 12.04.1959, Blaðsíða 2

186
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Eiginhandarnafn Henriks Hansens á klöpp í Örfirisey.
hann danskri konu, sem Anna
Neuman hét. Voru þau mjög jafn-
aldra, 24 ára, er þau komu hingað.
Bjarni fór nú að svipast að stað,
þar sem hann gæti stundað atvinnu
sína. Var þá um nóga staði að velja
í Reykjavík. Hann fekk svo út-
mælda lóð austan við kirkjuna, 16
alnir „fra Domkirkens Österkant".
Hafa takmörk lóðarinnar verið sem
næst því sem nú er Pósthússtræti
lRilli Hótel Borgar og Skólabrúar,
og svo öll spildan þar fyrir austan
að læknum.
Á þessari lóð reisti svo Bjarni
„lítmn og laglegan torfbæ" árið
1800. Fekk bærinn þegar nafnið
„Kleinsmedens Hus“, eða „Smed-
ens Hus“ og gengur undir þeim
nöfnum í kirkjubókum. Þarna bjó
Bjarni svo fram til ársins 1807, að
þau hjónin hurfu af landi brott
með tvö börn sín ung, Hans Neu-
man og Margrethe. Á þessum ár-
um var stundum nokkuð margt
fólk í litla bænum, því að tvívegis
hafði Bjarni leigjendur. 1802
bjuggu þar G. Björnsson skósmið-
ur og Pálína Matthíasdóttir kona
hans, en 1806 býr þar Peter Malm-
quist beykir ásamt Johanne konu
sinni og vinnukonu. Þau fluttust
vorið eftir í Brúnsbæ, og þar voru
þeir Savignac og Jörundur hunda-
dagakóngur hjá þeim.
Þegar Bjarni fór heðan alfarinn,
keypti Trampe greifi bæinn og
leigði hann Niels Sörensen Hamm-
er skósmið, sem talinn var „dug-
andi maður“. Og nú skipti bærinn
óðar um nafn og var kallaður
Skómakarahúsið. Þarna bjó
Hammer í tvö ár.
Árið eftir, 1810, segir kirkjubók
að dönsk skipshöfn eigi heima í
húsinu, skipstjóri, stýrimaður og 5
hásetar frá Borgundarhólmi og
bátsmaður frá Kaupmannahöfn.
Þá er þó bærinn enn nefndur
Skómakarahúsið. En árið eftir er
hann kallaður Savignacshús. Hafði
Savignac þá keypt bæinn af
Trampe greifa (eða umboðsmanni
hans, því sjálfsagt hafa þeir
Trampe ekki verið neinir vinir, þar
sem Savignac var einn í hópi þeirra
vopnuðu manna, sem handtóku
greifann 25. júní 1809). Savignac
var hér verslunarstjóri fyrir Phelp
og kom sér yfirleitt illa. Nú hafði
hann eignazt litla bæinn austan við
kirkjuna. Bjó hann þar í tvö ár
með „húsjómfrú“, er Guðrún Ein-
arsdóttir hét, og hafði seinna árið
jafnvel aðra „húsjómfrú“, sem
Kristbjörg Jónsdóttir hét, og auk
þess vinnukonu. Hjá honum var
„í kosti“ Ólafur Loftsson, sá er
var fylgdarmaður Mackenzie hér
um landið og „laug mörgu að hon-
um um hagi og háttu landa sinna“,
eftir því sem Espólín segir.
Savignac fór heðan alfarinn
1813 og keypti þá Hans Simon
Hansen bæinn. Hann var einn af
hinum kunnu Básendabræðrum,
en þeir voru fjórir og koma allir
við sögu Reykjavíkur. Faðir þeirra,
Henrik Hansen, var upphaflega
verslunarmaður í Hólmi, meðan
verslunarhúsin voru úti í Örfiris-
ey. Þar hefir hann höggvið eigin
handar nafn sitt á klöpp nokkra,
sem enn má sjá. Og verði ekki
hægt að friða letrið á klöppunum
í Örfirisey, væri tilvalið að reyna
að ná upp þessari hellu óskemmdri
og flytja hana að Árbæ og hafa
hana þar hjá litla húsinu, sem svo
lengi var kennt við syni hans.
Henrik Hansen var seinast kaup-
maður á Básendum, en verslunar-
staðinn tók af í flóðinu mikla 9.
jan. 1799. Synir hans, Básenda-
.bræður, voru þessir:
Hans Simon Hansen, er varð
fyrsti barnaskólakennari hér í bæ
(1830—31) vegna meðmæla frá
Krieger stiftamtmanni. En annars
stundaði hann verslunarstörf.
Kona hans var María Einarsdótt-
ir Hannessonar frá Eyrarbakka, en
þau skildu og giftist hún síðan Ara
Jónssyni verslunarmanni í Hafn-
arfirði.
Jóhann Hansen beykir. Hann
átti Vilborgu Einarsdóttur Hann-
essonar, systur Maríu konu Hans
bróður síns. Dóttir þeirra Jóhanns
var Anne Marie, seinni kona
Tærgesens kaupmanns. Jóhann
keypti Ullarstofuna 1814 og bjó
þar til dauðadags. (Þar standa nú
Uppsalir).
Jóhann Friðrik Hansen var
bakari og vann hjá O. P. Chr. Möll-
er, en hann hafði reist fyrsta bök-
unarhúsið hér í bæ rétt vestan við
Svenska húsið svokallaða. Var það
lengi kallað Bakarahúsið, en seinna
voru húsin sameinuð og þar er nú
Hressingarskálinn.
Símon Hansen kaupmaður. —
Hann var mest virtur af þeim
bræðrum. Hann gerðist verslunar-
stjóri árið 1812 hjá Bjarna riddara
Sivertsen, sem þá verslaði þar sem
nú er Bókabúð Braga í Hafnar-
stræti. Gegndi Símon því starfi
fram til ársins 1816 að hann hóf
sína eigin verslun í eystra húsi
Páls Brekkmanns, rétt hjá Rand-
ersku húsunum. Það hús var þá