Lesbók Morgunblaðsins - 12.04.1959, Blaðsíða 4

188
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
leigjendur, Guðbrandur Stefánsson
bróðir húsfreyu, og kona hans, með
3 börn. Það er næsta óskiljanlegt
að svo margt fólk hefði rúmast í
Smiðsbænum gamla, sem ekki var
nema um 50 fermetra og einlyftur.
Nýa húsið var að vísu ekki nema
48 fermetra, en í því var loft. Hér
verður hver að hafa það sem hon-
um þykir trúlegast og skiptir ekki
miklu máli hvort húsið er reist
1820 eða 1822.
Hansenshús.
Húsið var lágt að veggjum, en
með háu risi, eins og þá var títt.
Á suðurhlið miðri voru aðaldyr og
sín stofan til hvorrar handar við
anddyrið. í norðurhlið hússins var
stofa vestast, þá eldhús og búr þar
innar af í austurenda. Dyr voru á
eldhúsi út í skúr, sem fastur var
við húsið, og hefir þar verið geymd
'ur mór og fleira. Úr eldhúsinu var
stigi upp á loftið, en þar munu
hafa verið fjögur lítil súðarher-
bergi, tvö í hvorum gafli, en lítil
geymsla milli þeirra að uppgöngu-
baki. f miðju húsinu var steinofn,
sem Lárus Sigurbjörnsson telur
mjög merkilegan, og sé þetta eini
ofninn af þeirri gerð, er kunnur
sé hér á landi. Er þar fyrst fer-
hyrndur grjótbálkur, holur innan,
en kúptur að ofan og þar upp úr
reykháfur. Þessi ofn nær til allra
herbergjanna niðri og hefir átt að
hita þau öll. Svipar honum til ofna
þeirra, er sjá má í gömlum dönsk-
um húsmannsbýlum. Nokkur hluti
ofnsins hefir að vísu verið rifinn
niður síðar, til þess að koma þar
fyrir eldavél, en enn má sjá hvern-
ig hann hefir verið.
í þessu húsi bjó svo Símon Han-
sen til æviloka. Guðbrandur
Stefánsson var hjá honum í tvö ár.
Á þeim árum reisti hann smiðju
handa sér á suðvesturhorni lóðar-
innar, en þar sem smiðjan stóð
reisti Eggert Claessen hrl. seinna
t i
íbúðarhús, nú Pósthússtræti 17.
Ekki er að sjá á húsvitjunarbók-
um að fleiri leigjendur hafi verið
hjá Símoni. Jón biskup Helgason
segir þó, (Þegar Reykjavík var 14
vetra): „Nokkur ár hafði Hannes
St. Johnsen búið í Smiðsbænum í
sambýli við tengdaforeldra sína,
áður en hann fluttist í hús það, er
hann lét ^míða handa sér við Aust-
urvöll“. Þetta getur ekki verið rétt,
því að Hannesar er aldrei getið þar
í húsvitjunarbók. Þau Sigríður og
Hannes giftust 14. ágúst 1835, en
einmitt það sumar var smíðað hús
Hannesar nyrzt í Thorvaldsens-
stræti. Má vera að þau ungu hjón-
in hafi þá verið einhvern stuttan
tíma hjá Símoni Hansen, áður en
þau gátu fluzt í nýa húsið. í kirkju-
bókinni er þess getið að þau hafi
verið gefin saman „heima“, en eg
treysti mér ekki til að skera úr
um, hvort þar er átt við heimili
brúðgumans, biskupssetrið í Laug-
arnesi, heimili brúðarinnar Han-
senshús, eða hið nýa heimili brúð-
hjónanna í Thorvaldsensstræti.
Heimili þeirra Hansenshjóna var
altaf talið með betri heimilum hér
í bænum. Við húsvitjun 1827 er
getið um guðsorðabækur þar: tvær
biblíur, Mullers húspostillu, sálma-
bækur á dönsku og íslenzku,
Sturmshugvekjur, Passíusálma og
Harmonia sálmasafn. Kristín Han-
sen andaðist 1841, en Símon bjó
þar áfram með börnum sínum.
Hann andaðist 26. sept. 1847, þá 65
ára að aldri.
Húsið var nú selt á uppboði 4.
febrúar 1848, ásamt lóð og geymslu
húsi. Kaupandi var Sigurður Mel-
sted prestaskólakennari. Hann var
þá nýkvæntur og bjó hann þar
næsta ár.
Austurvöllur 2.
Þetta ár gaf Rosenörn stiftamt-
maður út fyrirskipun um, að öllum
götum í Reykjavík skyldi gefin
nöfn og hús tölusett. Voru þá eng-
ar götur umhverfis Austurvöll, að-
eins getið um „den lange Sti fra
Nord til Kirken“. Varð það því að
ráði að kenna öll húsin þar við
Austurvöll og tölusetja þau í
hring sólarsinnis. Varð þá hús
Hallgr. Schevings nr. 1 við Aust-
urvöll (nú Hótel Borg), Hansens-
hús varð nr. 2, hús maddömu
Thorgrimsen, ekkju Sigurðar land-
fógeta, varð nr. 3 (þar stendur nú
Verslunarmannahúsið), lyfjabúð-
in var nr. 4, hús Edv. Siemsen nr.
5 (þar er nú símstöðin), hús Hann-
esar St. Johnsens nr. 6 (þar er nú
Sjálfstæðishúsið), en hús Halldórs
Kr. Friðriks^onar varð nr. 7 þegar
það kom ári síðar, og varð þá nokk-
ur ruglingur í tölusetningu hús-
anna.
En þetta gerði ekki mikið til.
Almenningur tók ekki neitt mark
á þessari nýskipan. Menn kölluðu
húsin og bæina sínum gömlu nöfn-
um, eftir sem áður, og húsið Aust-
urvöllur 2 var altaf kallað Han-
senshús.
Eftir að Sigurður Melsted er far-
inn úr húsinu, koma þangað hjón-
in Hinrik Hansen gjörtlari og Eir-
ný Erlendsdóttir. Er svo að sjá sem
Hinrik Hansen hafi altaf átt þriðj-
ung í húsinu. Þarna eiga þau svo
heima fram á árið 1864. Á þessum
árum leigðu hjá þeim ýmsir nafn-
kunnir menn og má geta þessara:
Jón Árnason þjóðsagnasafnari
átti þar heima árin 1858—1864.
Hann var þá biskupsskrifari.
Þorsteinn Egilson, síðar kaup-
maður í Hafnarfirði, var þar árin
1860—61. Hann var þá í presta-
skólanum.
Sigurður Guðmundsson málari
átti þar heima 1863—64.
Teitshús.
Árið 1864 voru % hlutar húss-
ins seldir á uppboði og varð Hann-
es St. Johnsen hæstbjóðandi, en