Lesbók Morgunblaðsins - 12.04.1959, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
187
Hansenshús á miðri myndinni. Til vinstri er hús Hallgr. Schevings — bæði talin
til Austurvailar fyrst.
kallað Fjeldstedshús, kennt við
Björn Fjeldsted, er þar hafði versl-
að. Nú er sú lóð horfin undir Bún-
aðarbankann. Þarna verslaði Sím-
on svo til æviloka, aldrei í stórum
stíl, en farnaðist vel. „Símon Han-
sen var merkur maður, góður borg-
ari, og hafði mörg trúnaðarstörf
fyrir bæinn og leysti þau öll sam-
vizkusamlega af hendi“, segir
Klemens Jónsson. Símon var
lengstum gjaldkeri barnaskólans,
meðan hann var í Aðalstræti, hann
átti sæti í bæarstjórn og var lengi
bæargjaldkeri.
Kona Símonar var Kristín
Stefánsdóttir frá Káranesi í Kjós,
systir Guðbrandar Stefánssonar,
sem var „þjóðhagasmiður, völund-
ur eða hugvitsmaður". Þau Símon
og Kristín eignuðust mörg börn,
og voru á meðal þeirra Sigríður
Kristín, kona Hannesar St. John-
sens kaupmanns, og Hinrik „gjörtl-
ari“ faðir Halldóru konu Erlendar
Árnasonar gullsmiðs.
Móðir þeirra Básendabræðra var
Sigríður eldri, dóttir Sigurðar Er-
lendssonar í Götuhúsum.
Þegar Savignac fór af landi burt
var bærinn seldur, og segja sum-
ir að Sigríður Hansen hefði keypt.
Hún andaðist á þessu ári (1813) og
var grafin með mikilli viðhöfn, sem
slíkri merkiskonu sómdi. Og þegar
húsvitjun fer þar fram um haustið,
er Hans Símon Hansen þar hús-
ráðandi og hefir bærinn nú fengið
nýtt nafn og er kallaður Hansens-
hús. Samkvæmt bæarskjölum er
Hans Símon talinn eigandi húss-
ins og býr hann þar í tvö ár. Þá
kaupir Símon kaupmaður Hansen
bæinn af honum og flyzt þangað
með konu og börn og þrjár vinnu-
konur. Var þá 10 manns þar í
heimili. Bæarhúsið er þá talið 15
al. 8% þml. á lengd, 7 al. 15 þml.
á breidd og 3 al. 10% þml. á hæð.
Fylgir því þá garður, sem er tal-
inn vera 27x19 alnir.
Símon býr nú í þessum bæ fram
um 1820. Eru þá börnin orðin 5,
en auk þess eru þar tvær vinnu-
konur og tveir vinnumenn, eða 11
manns í bænum. Mun Símoni þá
hafa þótt þröngt orðið, og þótt bær-
inn væri ekki gamall, aðeins 20
ára, lét hann nú rífa hann og reisa
nýtt timburhús í staðinn. Það er
sama húsið og nú á að flytja að
Árbæ.
Hér skal þess þó getið, að heim-
ildir greinir á um það hvenær hús-
ið hafi verið réist. Um það finnst
ekkert í skjalasafni bæarins. Klem-
ens Jónsson segir í „Sögu Reykja-
víkur“, að Símon Hansen hafi reist
þetta hús um 1813. En það fær ekki
staðizt, því að Símon eignast ekki
Smiðsbæinn fyr en 1815. Er þess
getið í skjölum bæarins að Símon
hafi þá keypt bæinn af Hans
Símoni bróður sínum. Jón biskup
Helgason segir að Símon hafi eign-
azt Smiðsbæinn 1815 og búið í
honum í fimm ár, en rifið hann þá
og reist nýtt timburhús. En Jón
biskup kveður ekki fastar að orði
en svo, að þetta hús muni hafa ver-
ið reist um 1820. Aldur þess hefir
því verið miðaður við það ártal.
En af kirkjubókum Reykjavík-
ur finnst mér mega ráða, að húsið
geti verið tveim árum yngra, ekki
reist fyr en 1822. Við húsvitjun
seint á árinu 1821, er bústaður
Símonar Hansen kallaður Smiðs-
hús. Mér finnst heldur ólíklegt að
prestur hefði haldið hinu gamla
nafni á bæ Bjarna Lundbergs, ef
þá hefði verið komið þar nýtt
timburhús. Næsta ár er engin hús-
vitjun skráð í kirkjubókina, en
henni fylgir sérstök skrá um bú-
endur í Reykjavík 1822 og þar er
bústaður Símonar Hansens kallað-
ur Kirkjubær. Gæti það bent til
þess, að Símon Hansen hafi ætlað
að láta hið nýa býli sitt heita
Kirkjubæ. En það nafn festist ekki
við húsið, því að eftir það er það
ýmist kallað Hansenshús eða Sím-
on Hansenshús í kirkjubókinni.
Vel getur verið að ekki megi
taka of mikið mark á húsnöfnun-
um. Og kirkjubókin gefur líka
grun um að húsið muni hafa verið
reist 1820, því að 1821 er furðu
margt fólk þar, eða 16 manns. Það
eru þau Hansenshjónin, fimm börn
þeirra, tveir vinnumenn og tvær
vinnukonur. En auk þess eru þar
bauð í fyrir hönd Teits Finnboga-
sonar járnsmiðs og dýralæknis,
eins og hann vottaði síðar (1875).
Og það sama ár vottaði Eirný,