Lesbók Morgunblaðsins - 17.01.1965, Blaðsíða 4

4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS-
sírvar, en harm stjómar þeim harkalega
og þaar eru fegnar að sjá hann drepinn".
Picasso var nú'farinn að tala mjög
lágt. „Mínótár gefcur ekki orðið elskað-
ur sjálfs sín vogr>a“, sagði hami. ,,A<5
minnsta kosti heldur hann það sjáiíur.
Honuim finnst iþað einhvern veginr»
heidiur ekki sanngjamt. Þesisvegna er
það lUolega, að hann sækist svo mjög
eftir óhóísvcizlum.“ Hann sneri sér að
annarri mynd, það var mínótár sern
var á verði yfir sofandi konu. „Hann
er að athuga hana og reyna að lesa
hugsanir hennar", sagði hann, „Hann
er að reyna að koma sér niður í því,
hvort hún öski hann af því að hann
er skri:msil“. Hann leit á mig. „Konur
eru nægilega skrýtnar til þess, eins og
þú veizt.“ Hann leit aftur á eirstungu-
na. „ f>að er bágt að segja, hvort hann
ætlar að vekja hana eða drepa hana“.
Picasso í vinnustofu sinni I Vallauris. Á trönunum er málverk af Fran^oise, syni þeirra Claude og Palónu dóttur þeirra
í vöggu.
PICASSO
Framhald af tíls. 1.
taíað saiman um hvað sem vera vildi.
Þetta gekk kraftaverki næst.
Eftir því sem ég hélt lengur áfirarn
að koma þama heim til Picassos, varð
Sabartés æ fúUL Einn morguninn, þeg
ar við voirum þrjú ein í vmraustafiunni,
ákvað hann sýnilega með sjálfum sér
að nú væri hann nógu Iengi búinn að
stilla sig. Ég hafði eklki verið nema
nokkrar mínúfcur þarrua inni, þegar hann
sagði: „Mér lízt hreint ekki á þetta
alltsaman, Pab. Og það endar með
akelfingu".
„Skiptu þér ekki af því Sabartés“,
sagði Pioasso. „Þú skilur ekki, að þessi
stúlka er að dansa á línu — og stein-
sofandi í þokkabót. Þú vilt vekja hana.
Þú vilt, að hún detti, eða hvað? Þú
skilur beinlínis eklki okkur svefingengíl-
ana. Og það sem þú skilur ekiki hefdiur
er, að ég kann vel við þessa stúlku. Ég
kann alveg eins vel við hana og ef hún
væri strákur."
Sabartés virtist ekki láfca sannfærast.
Hann stundi þungan og fór niður. Pi-
oasso hristi höfuðið.
„En það dásamlega skilnmgsf!eysi!“
sagði hann. „í daglegu 'lífi kastarðu
bolta. Þú vonar, að hann nái veggnum
og hoppi til baka, svo að þú getir kast-
að honum aftur. Þú vonar, að vinir þín-
ir séu þessi veggur. En það eru þeir
bara næsfcuim aldrei. Þeir em eiras og
gömuil, blaut rúmlök og þegar boltinn,
sem þú kastar, lendir í þessum lökum,
dettur (hann bara niður. Kasfcast sjaldn-
ast til baika“. Svo gauit hann augunum
til mín og sagði: „Líklega dey ég án
Iþess að hafia nokkurntíma elskað“. Ég
hló að honum og sagði: „Það er til-
gangsiaust að vera að ákvarða þig sfcrax.
Þú ert enn ekki svo langt leiddur“.
P ioasso þagði stundarkom en
sagði svo: „Manstu daginn sem við fór
um upp lausastigann út í sbógimn, þar
sem við gátum séð yfir húsaþökin?" Ég
sagðist muna það. „Það er eitt, sem
mig langar til“, sagði hanm, ,pg það er
ef þú vildir vera þama uppi, og fiara
(þangað núna, upp í skóginn, bara hveríla
allveg, svto að enginn feragi nokkum-
tíma að vita, að þú hefðxr nokkurntíma
verið þar. Ég skyldi færa þér mat tvisv
ar á dag. Þú gætir unnið þama uppi í
ró og næði, og ég ætti mér leyndar-
mál, sem enginn gæti tekið frá mér“.
Ég sagði honum, að þetta fyndist mér
prýðis hugdetta. En þá för hann að
hugsa um þetta og sagði: „Ég er nú
ekki viss um, að hugmyndin sé svo sér
lega góð, af því að þetta verður bind-
andi fyrir mig líka. Ef þú samþykkir að
afsala þér öllu frelsi, þá þýðir það sarna
sem, að ég hef ekkert freEsi heldur."
Þegar ég var að fara þennan morgun
sagði Picasso: „Ég er alveg eins þreytt
ur og þú hlýtur að vera á nöldrinu í
honurn Sabartés, út af því, að þú sért
hérna á morgnanna. En þar sem hano
er hér aldrei eftir hádegisverð, hvers-
vegna kemurðu ekki seinnipartinn
framvegis? Auk þess hef ég betri hug
mynd. Enginn fær að koma hér á þeim
tíma og það er ekki einu sinni svarað
í símann. Við verðum í algjcru næði
og ég s/kal kenna þér eirsrtungu. Held-
urðu, að þú vildir það?“ Ég sagðist
mundu vilja það.
A ður en ég fór í fyrstu síðdegis
heimsóknina mína til Picassos, hringdi
ég til hans um morguninn til að ákveða
viðtalið. Ég kom á tilsettum tkna og var
í svörtum flauelskjól, en dökkrauða hár-
ið var sefct upp í stæUngu eftir mál-
verki Velasquez af Prinsessurani. Pi-
casso opnaði fyrir mér. Hann gaipti ó-
sjálfrátt. „Klæðirðu þig svona til að
læra eirstungu?“ spurði hann loksims.
Ég þvertók fyrir það. En þar eð ég
vissi, að hann léti sér ekki defcta í hug
að ætla að fara að kenna mér eirstungu,
hafði ég klætt mig eins og mér faranst
bezt viðeigandi fyrir hið raunjverulega
tækifæri. Með öðrum orðum var ég
blátt áfram að reyna að vera falileg,
sagði ég.
Hann fómaði höndum. „Hvíl ík ó-
skiammfeilni: Þú gerir það, sem þú get
ur til þess að gera mér erfitt fyrir. Gæt
irðu ekki að minnsta kosti látizt vera
að láta blekkjast, eins og kvenfóilks er
siður? Ef þú gengur ekki inn í látalæt
in mín, hvemig á okkur þá nokkum
tíma að koma samam?“ Hann þagnaði
og virtist vera að endurskoða þessa
gagnrýni sína. En svo bætti hann við
dræmt: „Þetta er nú annars í raunlnni
alveg rétt hjá þér. Það er betra svorua,
með opin augu. En þú gerir þér ljóst,
að ef þú vilt ekkert nema sannleikainn
— ekkert plat — þá erfcu um leið að
biðja um algjört hlífðarleysi. Full dags-
birta getur verið noklkuð hörð“. Hann
þagnaðd, eins og hann væri ekki viss í
sinni sök, og bætti síðan við: „Jæja, við
höfum tímann fyrir okkur. Við sjáum
nú_ til“. •
Ég elti hann inn í stóra herbergið
þar sem Sabartés var vanur að vinna.
Þar var ekkert inni nema þessi venju-
lega ringuilreið og drasl. Picasso gekk
út en kom aftur eftir nokkrar mínútur
með stóra rnöppu. Inni í henni var þykk
ur hlaði af þrykkingum.
„Jæja, þú sérð, að við ætlum nú
samt að Ikoma að þessari eirstunigiu,
þrátt fyrir allt,“ sagði haran. „Þetta er
flokkur af eirstungum, sem ég gerði
fyrir Volilard á fjórða áratugnum".
Hann sneri sér að þrykkimynd af
ljóshærðri, sitjandi, naktri f|onu, rrueð
blómslkreyttan skrauthatt. Andspænis
henni stóð önnur kona nakin með
svart hár og augu, en með eittlhvað ut
an á sér. Hann bemti á þessa, sem stóð.
„Gerðu svo vel. Þetta ert þú. Þú sérð
það, er ekki svo? Þú skiiur. Það eru til
sérstök andlit, sem hafa aiiltaf verið að
elta mig og þitt eir eitt þeirra."
Hann fletti fleiri mymidum. Á þeim
voru skeggjaðir og alrabaðir karlmienn,
unínóbárar, kemtárar, menn sem liktust
skógarpúkum og allra harada kvenfólk.
Allt var þetta nakið eða því sem næst
og það var eins og það væri að leika
eitthvert leikrit úr griskri goðafræði.
„Allt þetta fer fram á fjöúlóttri eyju
í Miðjarðarhafinu", sagði Pioasso. „Eins
og Krít, til dæmis. Það er þar, sem
mánótárarnir lifa, v'ð ströndina. Þeir
eru ríku herramennimir í landinu, Þeir
vita, að þeir eru skrímsl og lifa — eins
og spjátrungar og fúskaraæ allsstaðar —
lífi sem þefjar af hnignum, í húsum
sem fyllt eru verkum frægustu rmálara
og myndhöggvara. Og þeir vilja hafa
fallegar konur krinigum sig.“
Hann sneri sér að annarri mynd af
mínótár sem lá á hnjámum en skýilmimga
maður var að gefa honum náðarstungu
með rýtingi. Heilt moldviðri af andlit-
um, mest kvenna, horfði á þá gegnum
grindur. „Mínótár gerir vol við konur
Hamn fletti fleiri eirstimgum og
kom loks að ljóshærðri, nakinmi konu í
örmium xnyndhöggvara. Á stalli hjá
þeim var kvenhöfuð, seim sneri vang-
anum að og liktist ýmsu, sem ég hafði
þegar séð í myndhöggvarastofunni hans.
„Myndhöggvarinn er líka dálítið á báð-
um áttum, skiiiurðiu,“ sagði hann, „Hann
er ekki viss um, hvemig hann á að
taka á verkefninu. Hann veit ekki, hvað
hann viU. Það er engin furða þó að
stíllinn hjá honum sé á reiki. Þetta er
eins og hjá guði. Guð er í rauninni
bara einn listamaðurinnn frá. Hann
hefur engan raunveonulegan stíl. Hann
er bara aUtaf að reyna við eitthvað
nýtt. Sama gildir um þennan mynd-
höggvara. Fyrst vinnur hann eftir nátt
úrunni, svo fer að hann að reyna við
eitthvað abstrakt. Og svo loks gerir
hann ekki amnað en gæJa við fyrirsæt-
urmar sínar. Honum er ekki alvara. En
vitanlega tekur hann sjálfan sig alvar-
lega.“
Hann sneri sér að annarri mynd.
Hálfklædd fyrirsæta stóð við híiiðina á
annarri, sem sat fyrir framan málverk.
„Þessi, sem situr, litiur út eins og fyrir
sæta hjá Matisse, sem hefur ákveðið
að reyna annan málara, og nú þegar
hún hefur séð útkomuna, er hún að
óska þess, að hún hefði verið kyrr
heima — þetta er allt svo truflandi. Hin
er að segja við hana: „Hann er snilling-
ur. Þarftu endUega að vita, hvað þetta
á að vera?“ “
Han.n leit yfir til mín. „Og hvað
á það yfirleitt að vera,_ ef út í það er
farið? Veizt þú það?“ Ég sagði honum
að ég væri alls ekki viss, en ég væri
samt farin að gera mér eiphverjar hug
myndir um það.
„Ef svo er, ertu búin að sjá nóg.
Nóg í dag.“ Hann iokaði möppunni.
„Við skui’ium fara upp. Það er nokkuð,
sem ég þarf að fá hugmynd um líka.“
Við bröltum upp skrúfustigann upp
á næstu hæð. Pioaissto tók mig imdir
arminn og leiddi mig inn í svefinher-
bergið. Á miðju gólfi stanzaði hann og
sneri að mér. „Eig sagði þér, að það
væri nokkuð, sem ég þyrfti að fá hug-
mynd um. Mig langar að sjá, hvort
líkaminn þinn svarar til þeirxar mynd-
ar, sem ég hef gert mér af honuim. Líka
þarf ég að sjá hlutfallið milli hans og
höfuðsins á þér.“ Ég stóð þama kyrr
og hann afkilæddi mig. Þegar því var
loldð lagði bann fötin mín á stól, gekk
affcur á bak að rúminu í einna tíu feta
fjarlægð frá mér og tók að afchuga mig.
Eftir nokkra stirnd sagði hann: „Þú
veizt, það er ótrúlegt, hvað ég hef
gert mér rétta hugmynd uim sköpulag
þitt að óséðu.“
E g hef víst farið eitthvað hjá
mér, þar sem ég stóð þama á miðju
gólfinu. Hann settist á rúmið og sagði
mér að koma til sín. Ég gekk til hans
og hann tók mig á hné sér. Ég held,
að hann hafi séð, að ég vax utan við mig
og hefði gert hvað sem hann hefði ósk-
Framfhald á bls. 8.
2. fcbl. 1965.