Lesbók Morgunblaðsins - 08.05.1966, Blaðsíða 10

--------- SÍMAVIÐTALIÐ --------
Sjálfsbjörg byggir vistheimili
— 16538.
•— Sjálfsbjörg.
— Er Trausti Sigurlaugsson
við?
— Andartak.
— Já.
— Þetta er hjá Lesbók
Morgunblaðsins, er þetta fram-
kvæmdastjórinn?
— Jú, það er hann.
— Ykkar starfsemi eykst
stöðugt og dafnar?
— Já, hér er í mörg horn
að iíta — mikið verk að vinna
og sem betur fer hefur okkur
miðað töluvert áfram.
— Sjálfsbjörg er í rauninni
landssamtök?
— Já, og heitir: Sjálfsbjörg
landssamband fatlaðra. Að
þessum samtökum standa tíu
Sjálfsbjargarfélög, sem starf-
andi eru víðs vegar um land.
Við höfum síðan samvinnu
við SÍBS og öryrkjafélögin
innan Öryrkjabandalags Is-
lands, sem stofnað var fyrir
nokkrum árum. Vonum við að
þessi heildarsamtök megni að
bæta hag öryrkja og iétta
þeim lífsbaráttuna.
— Hvaða samtök standa að
öryrkjabandalaginu?
— Auk Sjálfsbjargar eru
það SÍBS, Styrktarfélag lam-
aðra og fatlaðra, Biindraféiag-
ið, Bindravinafélagið, Styrkt-
arféiag vangefinna og Geð-
verndarfélagið.
— Og hve lengi hefur lands-
samband Sjálfsbjargarfélag-
anna rekið skrifstofu?
— Hálft sjötta ár. Og á
þeim tíma hefur verið unnið
að því að veita félagsdeildun-
um margs konar aðstoð svo
og að greiða fyrir einstakling-
um í ýmsum tilvikum. Enn-
íremur hefur verið miðað að
því að bæta hag fatl-
aðra á breiðum grundveili
— m.a. með kynningu á mál-
efnum samtakanna.
— Á hvað leggja félags-
deiidirnar megináherzlu í
starfi sínu?
— Fyrst og fremst á al-
menna félagsstarfsemi, hitt og
þetta til fróðleiks og uppiyft-
ingar. Félagsstarfið er ekki sízt
mikilvægt vegna þess, að í fé-
lagslifinu hittist fólk og kynn-
ist — fóik, sem á við lík vanda
mál að etja og getur lært hvert
af öðru. Nú, hins vegar starf-
rækja sumar félagsdeildirnar
vinnustofur, sem eru orðnar
mjög mikilvægar, því að þar fá
margir, sem ekki eiga e’ indi á
hinn aimenna vinnumark.rð,
starf við sitt hæfi. Þessar
vinnustofur gegna því ekki að
eins mikilvægu hlutverki fyrir
viðkomandi einstaklinga, held-
ur má telja þær nytsamar fyr-
ir þjóðfélagið í heild.
— Hvar eru siíkar vinnu-
stofur starfræktar nú?
— Á ísafirði, Siglufirði og
Sauðárkróki — svo og í
Reykjavík. Vinnustofan á ísa-
firði er rekin af Sjálfsbjörg og
Berklavörn í sameiningu og er
hún sú stærsta úti á landi. Og
á Akureyri er Sjálfsbjörg að
undirbúa starfsemi vinnustofu
með svipuðu sniði og hinar.
— Og árangurinn hefur orð-
ið góður?
— Að ýmsu leyti hefur hann
verið það. Vinnustofurnar hafa
skilað mjög jákvæðum árangri
í félagslegum skilningi. Þær
hafa orðið eins konar miðstöð
fatlaðs fólks á þess-
um stöðum og styrkt samtök-
in mikið. Hins vegar höfum
við átt við svipaða eða sömu
erfiðleika að etja og aðrir
framleiðendur í þessum grein-
um, fjárhagsörðugleika. En
við höfum iitið á þetta sem til-
raunastarf og reiknað með
ýmsum byrjunarerfiðleikum.
Reynslan hefur þegar sýnt
okkur, að við verðum að end-
urskipuleggja og samræma
starfsemi vinnustofnanna til
þess að ná viðunandi árangri.
Ailar vinnustofurnar verða að
framleiða sömu vöruna og
annast sölu og dreifingu hver
á sínu svæði. Annars er of
snemmt að tala um þetta núna.
— Hve margir eru féiagarn-
ir í Sjálfsbjargarfélögunum?
— Um 800 virkir féiagar
eins og er.
— Og munduð þér telja, að
ailir þeir, sem erindi eiga í
Sjálfsbjörg, hafi látið skrá sig?
— Nei, því fer fjarri — og
því er verr. Við höfum ekki
náð nógu vel til landsbyggðar-
innar, vantar t.d. tilfinnanlega
a.m.k. eina deild á Austfjörð-
um. Annars eru félagsdeildir
starfandi í stærstu kaupstöð-
unum — að Akranesi undan-
skildu. Hins vegar er ekkert
því til fyrirstöðu að fólk ger-
ist félagar í Sjálfsbjörg þótt
engin félagsdeiid sé starfandi
í byggðarlagi viðkomandi
manns eða konu. Siíkt fólk
setjum við á aukaskrá hér hjá
okkur til þess að geta haft
sam.band við það — og gaidur-
inn er ekki annar en að skrifa
okkur hingað að Bræðraborg-
arstíg 9.
— Og hvað veitir félags-
skírteinið félögunum?
— Fyrst og fremst almenn
féiagsréttindi. Það er fyrst og
fremst verkefni Sjálfsbjargar
að vinna að því að skapa fé-
lögunum aðstæður til að njóta
lífsins betur, auka velferð
þeirra og gæta hagsmuna
þeirra í hvívetna. Þetta starf
er rétt að hefjast og hver nýr
félagi styrkir samtökin.
Reynslan hefur líka sýnt, að
það er hverjum nýjum félaga
styrkur að því að vera í hópn-
um okkar. Hér kemst hann í
snertingu við fólk sem á við
svipaða örðugleika að etja —
og ekki fer hjá því að hann
læri hitt og þetta, sem nytsamt
getur talizt.
— En að hverju er einkum
stefnt í framtíðinni til viðbót-
ar þvi, sem við höfum þeg-
ar drepið á?
—• Markmið okkar er að
koma upp vist- og dvalarheim-
ili fyrir fatlaða. Við höfum
fengið ióð við Hátún, skammt
neðan við Shell-stöðina við
Suðurlandsbraut. Ætlunin er
að reisa þar undir einu þaki
húsakynni, sem hægt yrði að
nota sem vistheimili fyrir þá,
sem þyrftu að dveljast um
langan eða skamman tíma þar
sem þeir fengju sjúkra-
hjálp og aðra ámóta
aðhlynningu. Þar yrðu líka
vinnustofur, æfingastöð með
sundlaug og öðru tilheyr-
andi, verzlanir, skrifstofur
samtakanna og annað, sem
þeim fylgir. Vonum við, að
vel gangi að afia fjár til fram-
kvæmdanna og þessi draumur
megi rætast frekar fyrr
en síðar. Við höfum
þegar fengið 100 þús.
danskar krónur í styrk að til-
hlutan hliðstæðra samtaka í
Danmörku, en málefni ör-
yrkja í Danmörku eru komin
í mjög gott horf og höfum við
haft mikinn hag af að kynn-
ast skipulagi og tilhögun þess
starfs.
— Öryrkjar hafa alþjóðleg
samtök?
— Já, og við erum aðilar
að þeim — fyrst og freirist
Norðurlandasamtökunum, en
einnig Alþjóðasambandi fatl-
aðra, sem aðsetur hefur í
Rómaborg.
— Og er mikið unnið á þessu
alþjóðlega sviði?
— Já, það er óhætt að segja
að svo sé. Annars hefur Norðr
urlandasamvinnan orðið okk-
ur gagnlegust, enda er hún
mjög náin og sérstaklega á-
nægjuleg.
SVIPMYND
Framhald af bls. 2
tók meðal annars þátt í hinni frægu
orrustu við Sakaraja, þar sem Mústafa
Kemal vann úrsiitasigur á gríska hern-
um, áður en hann næði að sækja fram
til Angora, sem fyrrum hét Ancyra og
síðar Ankara, höfuðaðseturs Ungtyrkja
og tilvonandi höfuðborgar tyrkneska
lýðveldisins. Sunay vakti athygli á sér
fyrir framgöngu sina í orrustunni og
var sendur til vígstöðvanna á suður-
landamærunum og síðar til Smyrna
(Izmir). Árið 1930 lauk hann prófi við
herfræðaháskólann, en næsta áratuginn
bar lítið á honum. Þó mun hann hafa
gegnt mikilvægu hlutverki, þegar Tyrk
ir bjuggu sig undir að leggja hið
skammlífa lýðveldi Hatay (við norð-
austurbotn Miðjarðarhafsins) undir
sig. Áður en til vopnaviðskipta kæmi,
höfðu Frakkar (eða Sýrlendingar) lagt
lýðveldið undir Latakíu, enda er þar
borgin Antíokkia, sem er fræg í kristn-
um sið. Nefndu þeir héraðið Alexandr-
ette eftir samnefndri borg, en árið
1939 tókst Tyrkjum að fá landið með
samningum og breyttu þá nafninu í
hina tyrknesku mynd þess, Iskender-
un. Talið er, að Sunay hafi þjálfað
herliðið, sem Tyrkir höfðu þarna til
taks, og átt drjúgan þátt í hinum happa
drjúgu sámningum, enda hlaut hann
herforingjanafnbót árið 1940.
Síðan fara litlar sögur af honum
næstu árin, en árið 1959 varð hann
yfirhershöfðingi. Þegar herinn ákvað
að binda enda á tíu ára valdaferil
Demókrataflokksins árið 1960, var Sun-
ay boðið að taka forystuna. Hann
hafnaði því á þeim forsendum, að rík-
isstjórn Menderesar mundi brátt verða
að segja af sér, og hann áliti afskipti
hersins með valdbeitingu bæði af þeim
orsökum og öðrum allsendis ónauð-
synleg. Eftir valdatökuna varð hann yf-
irmaður alls landhersins, og 3. ágúst
1960 varð hann yfirmaður herforingja-
ráðsins og þar með æðsti herforingi
Tyrkja, eftir að 235 herforingjum og
yfirmönnum hafði verið vikið frá.
Herinn afhenti hinni borgaralegu
stjórn Inönus flest völd í hendur í
október 1961. Upp frá því varð Sunay
e. k. „eminence grise“, því að hann
hafði öil ráð í landinu ásamt forsæt-
jsráðherranum. Taiat Aydemir, ofursti,
gerði tvær misheppnaðar tilraunir til
þess að ná völdum, 1962 og 1963, og
við þær herti herinn tökin, iýsti land-
ið í hernaðarástandi, og um leið juk-
ust völd Sunays. Hann gætti þess þó
ávallt að halda sér að tjaldabaki. Hern-
um tókst að bæla allar uppreisnartil-
raunir niður, en hann hélt engu að
siður loforð sitt um frjálsar kosningar,
og að þeim loknum sætti hann sig við
stjórnarmyndun Réttlætisflokksins í
október síðastliðið ár. Þetta sannar
styrk lýðræðishugsjónarinnar í Tyrk-
landi og áhrifamátt Sunays innan hers-
ins, sem hann hefur beitt á heppilegan
hátt til þess að draga úr æsingum hinna
óþolinmóðu.
Aðfaranótt 22. maí 1963, þegar Tal-
at Aydemir gerði seinni byltingartil-
raun sína, réðust nokkrir vopnaðir liðs-
foringjar inn á heimili Sunays í Ank-
ara. Yfirmaður herforingjaráðsins var
ekki heima, en kona hans var heima.
Þegar innbrotsmennirnir tóku að leita
Sunays í húsinu, opnuðu þeir m.a. aila
skápa. „Hverju eruð þið að leita að?“
spurði frú Sunay með fyrirlitningu.
„Cevdet er ekki sú manngerð, sem
felur sig í klæðaskápnum“. Liðsforingj-
arnir fóru sneyptir í burtu, og valda-
ránið fór út um þúfur.
C evdet Sunay er heimaeiskur
fjölskyidumaður. Hann kvæntist árið
1929 og hefur búið í hamingjusömu
hjónabandi í 37 ár. Hann á tvo syni,
eina dóttur og fimm barnabörn. For-
setinn leggur mikla áherzlu á þrifnað
og snyrtilega umgengni. Hann krefst
þess, bæði á heimili og vinnustað, að
staður sé fyrir hvern hlut og hver hlut-
ur á sínum stað. Hann gengur ríkt eft-
ir þ4, að engin óreiða ríki á hlutun-
um, og þolir ekki, að neinn tími fari
í leit. Lifnaðarhættir hans eru fábrotn-
ir og reglubundnir. Hann reykir alltaf
vænan og vandaðan vindil eftir hádeg-
isverð, en pípu eftir kveldmat. Þegar
hann á frí að kveldi til, setzt hann í
hægindastól og les. Frönskumaður er
hann ágætur, og nú er hann að læra
ensku. Hann talar lítið og án allra
vafninga eða málalenginga, er fámálug-
ur en gagnorður. Helzta heimiiis-
skemmtun hans er að leika við hund-
ana. Að ýmsu leyti minnir hann einna
heizt á róiyndan, enskan herramann.
10 LESBÓK. MORGUNBLAÐSINS-
8. maí 1966