Lesbók Morgunblaðsins - 08.05.1966, Blaðsíða 15

áður hefur verið getið, reynt að finna
þau lögmál, sem öll hin gömlu stór-
veldi eru háð, ris þeirra, blómaskeið
og hrun. Hann telur sameiginlega trú
og lífsskoðun hafa verið aflvaka menn-
ingar þeirra, sem hafi rotnað innan frá
þegar sá aflvaki þvarr. Marxistar telja
að þar hafi efnahagsleg lögmál verið að
verki. Hvorttveggja má víst til sanns
vegar færa að meira eða minna leyti,
en hvorki hefur máttur vopnanna né
Mammon megnað að viðhalda neinni
menningu til langframa sem sjálfstæðri
heild.
Maðurinn á hægara með að aðhæfa sig
ytra umhverfi, þótt það breytist, en
sína innra umhverfi. Eftir margfalda
reynslu og dýru verði keypta reynir
hinn nýi húmanismi að beina þróuninni
inn á þá braut, sem er í samræmi við
innra eðli hans og þarfir.
CASTRO
Framhald af bls. 9
érinu áður). En þetta getur ekki bætt
upp skort á öðrum sviðum.
Matarskorturinn, hnignun byggingar-
framkvæmda, skortur á neyzluvörum,
og —• sem er enn alvarlegra — hnign-
un og hrörnun á bráðnauðsynlegustu
„tækjum“ — bílum, rafölum, dælum o.
þ.h. — allt þetta hefur Castro lagt und-
ir í fjárhættuspili sínu — og tapað því.
Einn þáttur þessa fjárhættuspils er
þessi örvæntingarkennda en stórfeng-
lega aukning á sykurframleiðslunni. I
það hefur verið eytt vinnukrafti, flutn-
ingjatækjum og peningum, svo að ó-
hóf má kalla. Vonir standa til að koma
framleiðslunni upp í 8-10 milljónir
tonna á ári — í ár kann hún að verða
tæpar sex milljónir — til þess að jafna
greiðsluhallann við koinmúnistaríkin
og hafa auk þess nægilegar birgðir til
að selja á frjálsum markaði.
Og frjálsi markaðurinn er einmitt
það, sem mest á ríður: Fyrir sölu gegn
hörðum gjaldeyri verður að kaupa mest
af tækjunum, sem nauðsynleg eru til
iðnvæðingar Kúbu, en um hana eru
nú miklar fyrirætlanir á döfinni. En
sykurverðið hefur verið þetta lægst í
20 ár. En þrátt fyrir það, að sykurfram-
leiðslan hafi aukizt um 37% frá 1964
til 1965, hefur innflutningur Kúbu frá
vestrænum löndum lækkað um 40%
sökum verðsveiflna.
Annar þáttur fjárhættuspilsins á
Kúbu er vonin um, að kommúnistaríkin
telji Kúbu pólitískt svo mikilvæga, að
pau haldi áfram hinni verulegu fjár-
hagsaðstoð, sem þau hafa veitt landinu
allt til þessa.
Þar ber auðvitað fyrst og fremst að
nefna Sovétríkin. Rússar leggja til
meira en 40% af innflutningi Kúbu, og
mikið af því er selt með greiðslufresti.
Væri ekki þetta, væri fjárhagur Kúbu
kominn í rúst.
Rússar hafa látið það greinilega í
ljós, að þeir eru orðnir hálfþreyttir á
því að halda áfram að halda Castro
uppi fjárhagslega. En engin sjást þess
merki, að þeir ætli að hætta þessari
fjárhagsaðstoð. En jafnframt er hitt
greinilegt, að skilmálar Rússa eru tekn-
ir að gerast harðari.
Það er aðallega að frumkvæði Rússa,
að Kúbumenn hafa horfið aftur að syk-
urræktinni. Meðan Kúba framleiðir syk
ur í ríkum mæli, geta Sovétríkin vænzt
að minnsta kosti einhvers konar
greiðslu fyrir þær vörur, sem þau
flytja til Kúbu.
En að þessu slepptu, virðist það
augljóst, að Rússar fá ýmislegt fyrir
hjálpina. Meiri skipulagning kommún-
istaflokksins, brotthvarf hins erfiða hr.
Guevara, og bandalag Kúbu við Rúss-
land á þriggja álfna þinginu í Havana
— allt eru þetta leikir, sem standa í
nánu sambandi við óskir Rússa, enda
þótt ekki sé unnt að segja að hve miklu
leyti þeir hafa verið fyrirskipaðir.
SMÁSAGAN
Framhald af bls. 7.
í reikning og greiða átti um uppskeru-
tímann eða eftir gripamarkaðinn. Smám
saman fór verzlun hans að fá á sig svip
allra annarra verzlana; hún eignaðist
sinn eiginn, sérstæða þef, á veggjunum
voru kritarstrik eftir konu hans — sem
ekki kunni að skrifa — til marks um,
að vörur hefðu verið afgreiddar upp á
krít. En ungur sonur hans, sem gekk í
skóla, var nú að byrja að geta skrifað
nöfn viðskiptamannanna í skrána og
hann tók stundum törn við búðarrekst-
urinn, sem hann leysti af hendi með
ágætum á heitum síðdegisstundum,
þegar engin sala var nema í ískældum
drykkjum fyrir þá herramenn, sem
voru að vakna af síðdegisblundi sínum.
S mátt og smátt fóru mjóir, am-
erískir skór eiginkonunnar að fá á sig
fleiri og fleiri hrukkur og hún sjálf að
fá á sig sjálfsánægju og umhirðusvip
kaupmannskonunnar. Dúkabirgðirnar,
sem maður hennar hafði fært heim með
sér, höfðu að lokum lent í kvoluðum
búðarvagni, og harði hatturinn einn,
sem enn var eins og nýr, varð eftir í
klæðaskápnum. Amerísku dúkunum
hafði verið útbýtt sem gjöfum meðal
mikilsmetinna viðskiptavina; hvað sjálf-
blekungunum viðveik, þá hafði enginn
kært sig um þá. Einhver hafði tekið
harkalega á þeim og brotin lágu enn
í kassanum. Búðareigandinn, sem var
drengur i hjarta sínu, ímyndaði sér oft,
að pennarnir væru úr skiragulli og hon-
um var annt um þá, eins og litlum dreng
um silfurpappír utan af súkkulaði. Hann
geymdi einnig í fórum sínum gamalt
dagblað, prentað á ensku. Hann hafði
neitað að farga því, jafnvel þegar hann
vantaði umbúðapappír. Stundum skoð-
aði hann það með gaumgæfni og þá
minntu auglýsingamyndirnar hann á
fólkið, sem reykti sígarettur með gull-
munnstykki, götudrengina, grammófón-
ana og reyndar allt, sem fyrir augu hans
hafði borið í miðhluta borgarinnar þau
fáu skipti, sem hann hafði komið þangað.
Hvað kristalsmolann snerti, þá mundi
hann eftir honum einn daginn og gaf
hann syni sínum, sem var að halda upp
á afmæli sitt með vinum sínum. Dreng-
irnir voru í leik, sem var í því fólginn að
fella til grunna og vinna á kastala úr
heslihnetum, með því að kasta í hann
þyngri hnetu; venjulega var þá valin
stór hneta, smágat borað í hana og kjarn-
inn skafinn úr með mikilli þrautseigju,
siðan var hún fyllt með smáum blýkúl-
um. Kristalskotið var einmitt það rétta,
það var mátulega þungt til að berast
alla leið í mark. Annar drengur notaði
glerkúlu, eins og þær sem hægt er að
ná úr límonaðiflöskum, hún hafði það
fram yfir að vera hnöttótt. Kaupmanns-
sonurinn hélt því fram, að sín væri fall-
egri vegna þess að hún væri frá Ame-
ríku og vegna þess að hún væri rauð.
Hann gætti hennar af alúð, eins og þeir
drengir gera, sem aldrei týna þess kon-
ar hlutum. Þegar faðir hans virti fyiir
sér þennan minjagrip, sem orðinn var
barni hans að leikfangi, dvaldi hugur
hans oft og tíðum við þær tálmyndir,
sem hann hafði gert sér forðum, þegar
hann ferðaðist um heiminn og heim-
urinn virtist fullur af verðmætum hlut-
um, sem týndust og hinir heppnu fundu.
Þess vegna hafði einatt þreifað með
fingrunum undir rúmdýnur í skipum,
bak við leðursessur í bílum og vögnum,
allt eftir því, hvar hann var í það skipt-
ið. En hann hafði aldrei fundið neitt.
Jú; einu sinni hafði það borið við. Hann
hafði fundið fimm dali á götunni. Hann
mundi, að það hafði rignt þann dag.
Torfey Steinsdóttir þýdði.
8. maí 1966
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 15