Lesbók Morgunblaðsins - 16.07.1969, Blaðsíða 23

Rússmeska geimfariff Vostok 1.
Rýrsti geimfarinn og hin sögu-
lega geimferð hans —
E f alllt gemguir að óislkium í
hinni fyrirhuguðu tunglferð
mun einkum Neil Armstrong
hlotnast mikill heiður, hann
hefur þá skapað sér öruggt
nafn í mannkynssögunni með
því, hefur verið sagt. Eftir all-
ar tilraunir undanfarinna ára
er samt vafamál, hvort tungl-
ferð þeirra félaga er í sjálfu
sér meira afrek en fyrsta geim-
flug Gagaríns, 12. apríl 1961.
Muruurimn eir sá, að þá hafði
engin mannleg vera farið út
fyrir a’ðidiriáttairisvið jarðár;
menn vissu ekki hvaða afleið-
imgar isfllikit kyrurai að hiaifla á
heilsu manna og þrálátur orð-
rómur hafði verið á kreiki um
það, að Rússar hefðu nokkru
áður sent mannað geimfar á
iaft, an geiimÆairiinin stuirfliazt í
ferðinni. Á þessu hefur aldrei
fengizt niein staðfesting og al-
mennt er talið, að Yuri Gaga-
rín eigi heiðurinn af því að
hafa fyrstur manna farið um-
hverfis jörðu í geimfari.
A einum degi varð þessi ó-
þekkti Rússi heimsfrægur mað-
ur, myndir af honum birtust í
ötkum heimisbl'ööuinium, aiiliir
voru sammála um að hann hefði
unnið mikið afrek.
Yuri Gagarín var maður lág-
vaxinn og þéttur á velli. Hann
hafði frítt og svipmikið andlit
og flainimst siuimium, að ihainin gseti
alveg eins verið kvikmynda-
leikari eins og geimfari. Þegar
Gagarín vann þetta nafntogaða
afrek, var hann aðeins 27 ára
að aldri. Hann fæddist á sam-
yrkjubúi í Smólensk 9. marz
1934. Þegar Þjóðverjar gerðu
innrásina í Rússland var Gaga-
rín einmitt að hefja barnaskóla
nám, en því varð að fresta í
bili og hófst það ekki að nýju
fyrr en heimsstyrjöldinni lauk.
Þá lauk hann barnaskólanámi
og síðan iðnnámi. Þá lagði
hann stund á málmsteypu, en
síðar einnig tæknifræði og flug
og hafði starfað í flughernum
síðan 1957. Ári áður en Gaga-
rín fór í geimferðina gerðist
hann félagi í kommúnistaflokki
Sovétrilkjaninia og eftir ferðina
lét hann ekkert tækifæri ónot-
að tiil að minina á, að ’þett'a
mikla afrek væri einungis að
þakka kerfinu og slíkt gæti
naumast átt sér stað í kapital-
istísku þjóðfélagi.
1. frásögnum af geimskot-
inu sagði fréttamaður NTB
svo frá og bi'rtiiisit sú fráisöign
í Morgunblaðinu 13. apríl 1961:
„Þetta var sögulegur dagur í
lífi Gagaríns og fjölskyldu
hans. Við sólarupprás í morg-
un var Gagarín vakinn af vær-
um svefni einhvers staðar í
Rússlandi. Nú skyldi lögð síð-
aisita hönid á umidiribúmiinig fyristu
ferðiair mianmis úit í geimimin,
Hainin geiklk úit að staiðinium, þar
sem þriggja þrepa eldflaugin
beið hans. Um árabil höfðu vís-
indamenn um heim allan beðið
með eftirvæntingu þess dags,
er fyrsit yrðd seinit mianimað geim-
far á braut umhverfis jörðu.
Samstarfsmenn Gagaríns ósk-
uðu honium góðirar flerðair og
gó'ðirair beimikomiu meðam þeir
fóru upp í lyftunni og upp í
trjóiniu eldifiiaiuigairiininiar þar
sem geimfarinu sjálfu var kom-
ið fyrir. Gagarín var bundinn
fastur í sérstaklega gerðum
klefa, sem umlukinn var þunn-
um málmvegg. Hann vissi ,að
hylkið hafði verið prófað aftur
og aftur og við aðstæður líkar
því, sem biðu þess í geimnum,
en hann vissi ekki hvernig
'banin sjálflur muinidi bnagðiaisf
við, er komið yrði út í hundruð
kilómieitiria fjiarliæigið flriá jörðiu.
Hann horfði á vísindamenn-
ina leggja síðustu hönd á eld-
flaugina — síðan var hylkinu
lokað og hann hafði ekki leng-
ur annað samband við jörðina
en radíósamband.
Skyndilega heyrðist gífurleg
ur hávaði — hylkið titraði og
Gagarín sökk æ dýpra og
dýpra niður í sæti sínu. Það
lagðist að honum þungi —
þungi og enn meiri þungi, þar
til allt í einu var sem hann
svifi í lausu lofti. Hann var
komion út fyriir svið aðdrátt-
arafls jarðar. Moskvuútvarpið
og síðan brezka útvarpið út-
vörpuðu rödid Gaigiar'ímis, eims
og hún heyrðist utan úr geimn-
um og mátti vel greinia orða-
skil. í þessari fyrstu geimför
fór Gagarín. 3 hringi umhverf-
is j öirðiu og samtails tók það 108
mínútur.
M
ITJ. ynd af Gagarm birtist a
sjónvarpsskermum á rússnesk-
um heimilum, þegar sagt var
frá því að hann hefði komizt
heilu og höldnu út í geiminn.
Mátti þar líta mann með hátt
enni, loðnar augabrýr og nokk
uð fjarræn augu. — Hann klæð
ist flughjálmi og léttum sam-
festingi, sagði sjónvarpsþulur-
inn, er lýsti honum. — Bros
hans er gott, hélt hann áfram.
— Og það er ekki þörf að taka
fram, að þessi maður, sem er
fyrstur manna til að teygja sig
til stjarnanna og líta til jarð-
arinnar úr geimnum — er mað-
ur, gæddur sterkum persónu-
leika. Það kemur glöggt fram í
brosi hans og gáfulegum aug-
um, sagði þulurinn. Síðar í dag
hringdi Krúsjeff til Gagaríns
og bað hann um að segja sér,
hvað hann hefði séð þar uppi í
himingeimnum, og hvernig hon
um hefði liðið þar.
— Eins og heima, sagði
Gagarín. — Mór leið vel. Ég
sá jörðina úr mikilli hæð —
höf, fjöll, stórborgir, fljót og
skóga.
Krúsjeff sagði honum, að
hann væri ódauðlegur maður og
bætti við: — Látum nú allan
heiminn sjá, hvað land okkar
getur gert, hvað hin mikla þjóð
okkar og vísindi geta gert.
Og Gagarín sagði: — Látum
nú allar þjóðir reyna að ná
okkur.
— Það er rétt hjá þér, sagði
þá Krúsjeff. — Látum nú kapi-
talísku ríkin reyna að ná rík-
inu okkar.
J. Moskvu og víða annars
sibaðar í Sovétrílkjiumum var
mikill fögnuður eftir för Gaga
rtnis. Um moiriguin,inin, er firegn-
inni var varpað með gjallar-
hiormiuim út yfiir gö'tiur MoSkvu,
þusti fólkið út á strætin, hóp-
aðist saman hrópandi og syngj-
andi. Allan daigimin igfluimidiu ætt-
jarðarsöngvar úr gjallarhorn-
um og þess á milli var fregnum
af Gagarín útvarpað. Síðan
byrjaði fólkið að dansa á göt-
uim og torigum. Þagiar mortgium-
inn eftir flutti Moskvuútvarp-
ið nýjan söng, sem tileinkaður
var Gagarín. Ennfremur hafði
það viðtal við strætisvagnabíl-
stjóra, sem sagði: „Ég stcðv-
aði vagninn, þegar ég heyrði
fréttina í útvarpinu til bess að
farþegarnir fengju að heyra.
Þeir stóðu stjarfir með tárin í
augunum af stolti yfir hinni
dýrlegiu fóisituirjöirð oikkiar".
í tilefni dagsins höfðu sendi-
ráð Rússa í nokkrum borgum
Evrópu opin hús og hvarvetna
ríkti glaumur og gleði. Aftur á
móti var ónæðissamt hjá þeim
átta mönnum í Moskvu, sem
taldir eru upp í símaskránni
með nafninu Gagarín. Síma-
hringingum linnti ekki hjá
þeim allan daginn og voru
margir orðnir fokvondir, þegar
leið að hádegi. En þegar Gaga-
rín kom til Moskvu var honum
ekið um borgina og tekið á
móti honum sem þjóðhetju.
Forystumaður Jodrell Bank,
stj öinniuiabhuigiumaristöðvarininiaa- í
Bretlandi, sagði, að þetta va;ri
eitt mesta afrek í sögu vís-
indanna.
Við komuna til Moskvu sagði
Gagarín ma..:
— Ég fann ekki til einmana-
leika í fluginu, því að ég vissi,
að vinir mínir, öll Sovétríkin,
fylgdust með geimferð minni.
Ég var þess fullviss, að flokk-
urinn og ríkisstjórnin mundu
alltaf vera reiðubúin að hjálpa
mér, ef ég lenti í erfiðleikum.
Og ennfremur sagði Gaga-
rín:

— Ég var svo hrærður að ég
tárfelldi, er mér barst skeytið
frá Nikita Krúsjeff. Ég var
hrærður vegna umhyggju hans,
áhuga, hjartahlýju. Það var
mesta gleðistund mín, er ég tal-
aði í símann við þá Krúsjeff
oig BirezJhmieiv, florsöta.
Gagarín var spurður, hvern
ig honum hefði fundizt það að
missa þyngdina, þegar aðdrátt-
arafl jarðar hefði hætt að hafa
áhrif.
— Mér leið prýðilega, sagði
hann. Allar hreyfingar og
ll'kaimleig sitörf urð'u iéttari. Hl'Ut
ir 'srvífa í loifltiiruu í krinigium
manin. Ég sat eiklli'i leinigiuir á
stólnum heldur sveif yfir hon-
um. Meðan ég var þannig
þyngdarlaus, notaði ég tæki-
færið, borðaði mat og drakk
og það gekk eins vel og ég
hefið setið í stofunni heima hjá
mér. Ég hélt áfram að skrifa
niður athugasemdir og rithönd-
in bney'btisit ekki, þó að óg væri
þyngdarlaus, — en ég varð að
halda skrifbloikkinmii faatri því
að ella hei'ði hún flogið frá mór.
Ég hef nú sannfærzt um það,
að þyngdarleysið hefur engin
áhrif á starflsihæifni m'aninia.
Gagarín sagðist hafa sungið
rússneskan ættjarðarsöng, þeg-
ar hann sveif til jarðar.
G agarín var kvænituir miaíð-
ur, þegar hann fór í þessa
ferð, kona hans hét Valentine,
einu ári yngri en Gagarín og
sbunidiaiðii niám í læikiniisifiræðiL
Þau áttu tvær dætur, Elenu,
tvaggjia ára, ein ynigri dióbtiirin,
Gala, var eins mánaðar. Eftir
fundi með þúsundum rúss-
neskra og erlendra frétta-
Gagarín geimfari skrýddur heiffursmerkjum.
16. júií 19'69
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 23