Lesbók Morgunblaðsins - 16.07.1969, Blaðsíða 22

„Alla geimfara
langar þangað upp,#
Samtal, er Oli Tynes Jónsson, blaðamaður, átti við
Neil Armstrong, þegar hann var í þjálfun við Öskju
Armstrong rennir í íslenzka laxveiðiá. Ljósm.: Sverrir Pálsson.
Neil Armstrong er hlédræg-
ur maðuir ei-ns og við höfum
áður sagt. Það var því með
hálfum huga að ég bað um við-
tal við hann. í hópi kuniningja
sintna hefur hann verið létt-
lyndur og brosmildur en þegar
ókurnmugir eru niálaegt er hanin
fámáll og allt að því feiminm.
Samt fór ekki hjá því að við
fréttamennirnir drsegjumst að
horuum. Við stóðum eins og
skólastrákar og gleyptum i okk
ur þau fáu orð sem hann sagði
í okkar návist. Það var ekki
fyrr en við Grjótagjá í Mý-
vatnssveit, eftir tveggja daga
ferðalag sem ég gat hert upp
huganm nægilega mikið til þess
að biðja Jack Reiley, blaðafull
trúa NASA, að útvega mér per-
sónulegt viðtal við hanin. Jack
sagði að við skyldum tala við
piltinn og mér til mikillar
furðu samþyk’kti Armstronig
strax. Við hittumist því á heima
vist Menmtaskólans þá um
(kvöldið, en þar bjuggu geim-
fararnir. Ég hefi verið blaða-
maður í tæp fimm ár og þetta
var í fyrsta skipti í fjöguir og
hálft ár, sem ég fann til ó-
styrks á leið í viðtal. En það
reyndist ástæðuiaust. Strax og
ég kom inm úr dyrunum kom
Armstrorag til móts við miig,
leiddi mig til sætis og kom með
kaffi handa akkur. Og mér
fanmst hamn allur annar maður,
brosmildur og vinigjarralegur.
Ekki svo að skilja að hanm hafi
verkað neitt fráhrindamdi áð-
ur. En þegar maður hittir ein-
hvern sem hefur til að bera
mjög sterkan persónuleika og
virðist á einhvern hátt hafinm
yfir marans eigin aumu persómiu
þá ... æ, þið vitið hvað ég á
við.
Armstrong talar hægt og yf-
irvegað, og hanm horfir fast í
augun á þér á meðan. Ein það
er ekki óþægilegt augraatillit.
J>ú hefur á tilfiraningunini að
Ihann sé að trúa þér fyrir ein-
hverju sérstöku og þú hall-ar
þér fram, ákafur að missa ekki
af einu einasta orði. „Ég er
ekki í herþjómiustu leragur og
hefi ekki verið það síðan 1954,
þó að ég hafi á eirahverm hátt
unnið fyrir stjórmina. Árið
1955 byrjaði ég að vinna hjá
stofmun sem varð svo kjarn-
iran aið NASA. Þá var ég bú-
inn að gegna herþjóniustu í sjó-
hernium og gamga gegnum sér-
stakan þjálfunarsikóla."
„Þú barðist í Kóreu meðan
þú varst í sjðhernutm?“
„Já, ég flaug Paniher
sprenigjuflugvél frá flugvéla-
móðurskipinu USS Essex, var
þar í níu mániuði."
„Lentirðu í miklum bardög-
uim?“
„Töluverðum, já, ég flaug 78
árásarferðir. En við feragumst
ekkert við aðrar flugvélar,
okkar hlutverk var að gera
árásir á skotmörk á jörðu niðri,
brýr, flutninigalestir, birgða-
stöðvar og þessháttar.“
„Hvað er þér eftirminmileg-
ast frá þessu timabili?“
Haran brosir við og strýkur
hendirani hugsamdi gegraum
ljóst hárið. „Það skeðu margir
hlutir sem seinf gleymast. Ég
get sagt þér sem dæmi að eitt
siran flaug ég á kapal, sem
strengdur hafði verið yfir dal.
Við gerðum árásir ökkar yfir-
leitt úr mjög lítilli hæð, strulk
umst stundum rétt yfir jörðinmi.
Óvinirnir kiuminu að notfæma
sér þetta á fleiri en eimm 'hátt
og meðal anraars strengdu þeir
stálvíra umhverfis marga mdk-
ilvæga staði. Ef vélainraar fluigu
á þessa víra hröpuðu þær í
flestum tilfellum. Og það var
svo til ómögulegt að koma auga
á þá. Nú, eitt siran er óg var
að koma iran til árásar fann
ég að vélim varð fyrir miklu
höggi og sá að anmar væmg-
broddurinin hafði brotmað af.
Ég tel víst að það hafi verið
kapall sem ég flauig á, em það
er líka möguleiki á að ég hafi
bara orðið fyrir Skoti.“ Hamm
brosir aftur: „Þeir voru ek'kert
að spara við sig skotfærin. Vél-
in lét illa að stjóm eftir þetta
og ég sá fraim á aíð ég mymdi
ekki komast til skipsins.
Mór var því efst í huiga að
reyna að minrasta 'kosti að kom-
ast inn fyrir okkar víglíraur, og
það tókst. Þá stökk ég út í
fallhlíf og komst fljótlega í
samband við okkar menin.
„Hvað kom þér til að byrja
að fljúga, eru fleiri fluigmemm í
ættiirani?”
„Nei það er bara óg einm.
Ég ætlaði mér ekki að verða
flugmaður heldur flugvéla-
teikraari, en það fór sem fór.“
„Þú hefur þá alveg hætt við
hitt? “
„Nei ekki alveg, ég hefi próf
í flugvélaverkfræði.“
„Ef við snúum okkur að
geimferðinni, hvað var það sem
kom fyrir?“
„Það varð bilun á einum
eldflaugahreyflinium. Við Da-
vid Scott vorum þá búnir að
tengja Gemini 8 við Agema eld-
flaugina og allt virtist í bezta
lagi. Svo urðuim við varir
við að við voruim farrair að
snúast í hringi. Snúniniguriran
var svo hægur fyrst í stað að
við urðum ekki varir við haran
sjálfir, heldur sáum hanin að-
eims á mælitækjum okkar. Við
vissuim ekki strax hvað var að,
hvort biluinin hafði orðið í Okk
ar eigin fari eða Agena eld-
flauginrad og reyradium að
stöðva snúninginin með stjórn-
tækjum okkar. En það tókst
efcki og hainra hélt áfram að
aukast. Það var því ekki um
araraað að ræða en losa okkur
frá flaugiraná en það varð að
gerast með mikilli varúð og al-
veg á réttu augnabliki til þess
að ekki yrði árekstur. Það
tókst ágætlega en ok'kur þótti
sárgrætilegt að þurfa að gera
það. Það þýddi nefnilega að
geimferð okkar var á enda og
við urðum áð leggja af stað
niður. Nú, fljótlega eftir að
við höfðum losað okkur við Ag-
erauna tókst okkur að stöðva
snúniragirain og fórum tvo hringi
í viðbót áður era við lentum.
Ferðin hafði þá alls tefcið tíu
mínútur.
„Hver voru viðbrögð ykfcar
þegar geimfarið byrjaði að snú
ast, og þið vissuð að bilun
hafði orðið í yfcfcar eigin
hylki?“
„Við vorum auðvitað hrædd-
ir, það væri kjáraalegt að neita
því. En þjálfun ofcfcar hefur
verið bæði lönig og ströng og
einmitt til þess ætluð að gera
okkur færa um að staradast
slíka-r raunir. Og við höfðuim
það mikið traust bæði á okkur
sjálfum og Gernini 8, að okkiur
leið ekki alltof illa. Við höfð-
um líka raóg að gera við að
stöðva sraúminiginin og því ekfci
mikiran tíma til að 'hugsa um
hræðslu. Þetta fór líka allt vel
svo að þú sérð að sjálfstraust
okkar var ekki ástæðulaust."
„En hverjar voru tilfinraimig-
ar þínar þegar þú steigst upp
í geknfarið?"
Armstrorag þegir góða stund
og horfir hugsandi ofan í kaffi
bollann siran.
„Ég held að mér sé óhætt
að segja að ég hafi verið ró-
legur. Auðvitað fanra ég til
sperarainigs, en ekki beinlínis til
ótta. Þú verður að hafa það í
huga að ég er búiran að vera
flugmaður í mörag ár og hef
flogið mörgum tegundum fluig-
véla, allt frá „Aerocunni“ litlu
upp í xl5, rafcettuvélina. Ég
held helzt að mér hafi liðið eiras
og ég væri að stíga upp í þotu
sem ég hefði efcki flogið áður.“
„Heldurðu að Rússarrair
verði fyrri til að senda mann
til turuglsins?“
„Það er nú erfitt fyrir mig
að spá nokkru uim það. Bn ég
held að ef ekkert óvænt kem-
ur fyrir, geri áætlun okfcar
okkuir kleift að verða á und-
an þeim. Ég vona það að
minmista kosti.“
„Hvernig er saimbaradið milli
bandarískra og rússneSlcra geim
fara?“
„Því miður höfum við eklki
'hitt marga þeirra, Gleran Coop-
er og Conrad hafa þó hitt
nokfcra þeirtra og mér skilst að
báðir aðilar hafi haft áraægju
af því. Við erum allir í sama
starfi og ég held að óhætt sé
að segja að það sé nofcfcuð sér-
stætt starf. Og það rífeir alltaf
góður andi hjá slíkum mönin-
um. Við berum mikla virðingu
fyrir hinum rússnesku kolleg-
um okfcar og fylgjuimst að sjálf
sögðu með ferðum þeirra af
miklum áhuga. Mér er óhætt að
segja að þegar Komarov fórst
olh það öllum bandarísknm
geimförum sorg. Haran var einra
úr hópraum, þótt föðutrlamd hans
væri aninað era ofckar."
„Hvernig stenduir á því að
Bandaríkjamenn lenda síraum
geimfönum á sjó, en Rússar á
landi?“
„Það er sjálfsagt í og með
vegna legu landanna. Við höf-
um miklu greiðari aðgarag
að sjó heldur en þeir. Svo eru
það líka ýmis tæknileg spurs-
mál. Þeir þurfa t.d. að styrkja
geimför síra all mikið, sem m.a.
veldur því að þau verða miura
þyragri. Það eru auðvitað ýms-
ar hliðar á málirau og vísinda-
menn beggja þjóða hafa vegið
og metið kosti og galla hverr-
ar aðferðariranar um sig. Og
svo hafa þeir valið land eða
sjó.“
„Er ekki óhemju kostnaðar-
samt að þjálfa geimfara?"
„Þa'ð eir óhætt alð' seigjia. Ýmds
stofnfcostraaðuir fer upp í marg
ar milljóniiir dolllara t.d. þetgar
byggð eru flugæfingatæfei fyæ-
ir hinar ýmsu tegundir geim-
fara. Eitt æfingatækið t.d. er
í sambandi við rafmagnisheila
°g Þar er hægt að feirðast til
turaglsins á jörðu niðri ef svo
má að orði komast. Þá sitjuim
við irani í geirruhylfei og raf-
magnsheilirara sér um að eftir-
líkja tumglferð. Upplýsingarn-
ar koma í gegraum mælitæki
okkar, en það er eimnig gluggi
á farinu og út um hanra sjáum
við turaglið raálgast, á sama hátt
og í raunirani verður. Þetta
tungl er að vísu aðeirais ákugga-
mynd, en hún lýtur raógu raiun-
verulega úr. Ef við gerum ein-
hver mistök á leiðirani ýtum
við bara á bnapp, sem færir
okkur aftur að byrjuninini.
„Eradurtekninigaihraiappur“ köll
um við haran. Og við höfum
verið að grímast með það okfc-
ar á milli að ef við gerðum
einlhver mistök þegar við vær-
um raunverulega komnir af
st.'.ð myndum við sjálfsagt
byrja að fálma eftir „Eradjur-
tekniragai-fhn'appiwum". Það má
eininig geta þess að jarðfræð-
iragar NASA eru að byggja
sitt eigið tunigllandislag, sem
við vorauim að verði svo líkt
að geimförnjnuim finmist þeir
vera komnir heim til sín. Þetta
kostar sjálfsagt engan smá-
dkildinig. Við verðurn lífca að
æfa okfeur í að gairaga á tuwgl-
imu, en aðdráttarafl þeisis er
ekki raema 1—6 af aðdráttarafli
jarðar. Þetta hefur í för með
sér ýmis vandamál. Það er eklki
eiras og margir halda, að við
getum 'hoppað þarna um eins
og fcengúrur, við verðum að
fara mjög varlega.“
„Laimgar þig upp?“
Armistrowg kinikar kolli og
brosir breitt. „Það laragar alla
geimfara þamgað upp.“
22 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
16. júlií 1969