Lesbók Morgunblaðsins - 22.12.1969, Blaðsíða 4
■>
ölluim helgwm tákjrnnynd
um kristinna manna er kross-
inn sú helgasta og um leið sú
algengasta, er auganu mætir.
^rossa er að finna á turnum
guðshúsa, á ölturum kirkna á
legsteinum framliðinna og minn
ismerkjum,í þjóðfánum margra
landa og einnig í merkjum lít-
illa og stórra félaga, og margir
einstaklingar bera á sér lítinn
kross.
Menn gera tákn krossins með
hreyfingu hægri handar, sam-
fara ýmsum helgum athöfnum,
bæði þegar menn signa sig eða
signa aðra, og þegar þeir kveðja
ástvini sína hinztu kveðju.
Áður en barnið er skírt, er
það helgað með tákni krossins,
bæði á enni og brjósti, til merk-
is um að hugur þess og hjarta á
að helgast Jesú Kristi. Kross-
tákn gerir prestur eftir að hann
hefir lýst blessun Drottins frá
altari í lok messu.
Hve dýrmætur krossinn hef-
ir verið kristnum mönnum öld
eftir öld, má sennilega betur
sjá af ljóðum, sálmum og kvæð-
^m en af lýsingum í óbundnu
máli.
Heilagur Bónaventura var
mikill 'lærdómsmaður á hámið-
öldum og innilegur trúmaður.
í einum af sálmum hans segir
á þessa leið:
Krossinn er í heimi hálum
hjálp og ljós og styrkur sálum
þyrstum hjörtum svökun sæt,
krossinn líf er kröftugt dauðum
krossinn auðlegð dýr er snauð-
um
krossinn er vor króna mæt.
Krossins tré, með dýrum dreyra
Drottins vígt, er fegra og meira
öllum trjám, er auga sá.
Lífstréð sanna orðið er það
aldin sæt og himnesk ber það
tíbau er dauða frelsa frá.
(Krossfestingar fyrir daga
Krists).
Krossfesting var útbreidd
meðal fornþjóða mörgum öld-
um fyrir daga Krists. Þessi líf-
látsaðferð virðist hafa orðið al-
mennari eftir því sem á leið
járnöld og verkleg menning tók
framförum. Þegar fyrir hendi
voru smiðir og járn, var auðið
að smíða svo miki'ð af nöglum
að hægt var að krossfesta marga
menn í senn.
Áður en tekið var að negla
menn á kross, höfðu sumar þjóð
ir þann hátt á að festa menn
upp á einfalda, oddmjóa staura
á þann veg að staursoddarn-
'tr stungust í gegn um menn-
ina, en slíkur staur bar einnig
nafnið kross, crux acuta. A þess
konar staurpm krossfestu Ass-
ýringar þá ísraelsmenn, sem af
mikilli hreysti vörðu borgina
Lachis gegn ofurefli liðs. Frá
þeim bardögum segir í Heilagri
ritningu (2. Kor. 18 og 19).
Hvernig þess konar krossfest-
ing fór fram, geta menn séð af
myndum, sem Assýringar sjálf-
ir gerðu og grafnar hafa verið
úr jörðu og nú eru varðveittar
í vestrænum söfnum. Þetta
gerðu Assýringar skömmu áður
en engill Drottins laust her Ass
ýringa fyrir utan Jerúsalem,
um 700 f.Kr.
Tæpar tvær aldur liðu þar
til Daríus Persakonungur lét
krossfesta um það bil þrjú þús-
und uppreisnarmenn í borg-
inni Babylon árið 519 f. Kr.
Persar lögðu undir sig Baby-
lon árið 539 f. Kr. eins og segir
í Biblíusögunum. Vera má líka
að sú refsing, sem Persakon-
ungur hótar í 6. kap. Esrabók-
ar, sé einmitt krossfesting (Sbr
Ester 7,9—10). Enn líða tæpar
tvær aldir og þá greina heim-
ildir frá fjöldakrossfestingu,
en hún var framkvæmd eftir
að Alexander Makedóníukon-
ungur lagði undir sig Týrusar-
borg. í sjö mánuði höfðu borg
arbúar varið sig gegn Alexand-
er af mikilli hreysti, en biðu
loks ósigur. Þá lét Alexander
krossfesta tvö þúsund af bezta
varnarliði borgarinnar, senni-
lega til þess að útbreiða orð-
róm um ógn og grimmd til ann-
arr» landa, svo að menn þyrðu
síður að verja lönd og borgir
fyrir hermönnum hans.
Sýrlendingar sem urðu sjálf-
stæðir eftir að ríki Alexanders
leystist upp, höfðu grískættaða
konuna, er nefndust Selevkíd-
ar. Þeir héldu sama lagi og stór-
konungurinn. Antíorhos Epífan
ios lét krossfesta marga Gyð-
inga, sem sýndu honum mót-
þróa og vildu ekki ganga af
trúnni, en þetta gerðist snemma
á annarri öld f.Kr. Þessir Gyð-
ingar voru flestir af flokki
Farisea.
Víkjum nú sögunni vestur á
bóginn til Rómverja. Vér les-
um í Fornaldarsögunni að þræla
stríð brutust út í Rómaveldi,
og stóð eitt þeirra í fjögur ár
á Sikiley. Þegar Rúpilius ræð-
ismaður hafði loks unnið sigur
á þrælunum, segir sagan að
hann hafi látið krossfesta tutt-
ugu þúsund þræla meðfram veg
unum. Þetta gerðist árið 131 f.
Kr.
Þá varð annað þrælastríð
rúmri hálfri öld síðar undir
forystu mikils skylmingamanns,
Spartacusar. Þessir þrælaherir
urðu mjög fjölmennir og sigur-
sælir, og hefðu getað komizt
undan til annarra landa og orð-
ið frjálsir. En siðleysi þeirra og
viljaleysi varð þeim að falli,
og Spartacus, foringi þeirra,
féll eftir frábæra vörn árið 71
f.Kr., en sex þúsund þrælar
voru herteknir og krossfestir
meðfram þjóðvegum Italíu, og
lík þeirra voru mánuðum sam-
an á krossunum.
Krossfestingin var þó miklu
útbreiddari en hér hefir verið
frá greinit. Menn vita að Ind-
verjar, Skýþar, Karþagómenn,
,
Bóðukross úr Kaldaðameskirkju, á Þjóðminjasafni siðan fyrir aldamót. Brynjólfur bLskup í
Skálholti útvegaði kirkjuimi krossinn, en hann mun vera af erlendum uppruna.
Jóhann Hannesson, prófessor
HUGLEIÐINGAR
UM KROSSINN
4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
22. cteseimber 1®69