Lesbók Morgunblaðsins - 05.07.1970, Blaðsíða 15

„Fulvla og 'hann?"
„Giorgio sást aldrei framar
hér í húsinu. En hún fór út.
Þaiu siettiu sér stefmumót. Hamn
var vanur að híða hennar í
nokkurri fjarlægð og kúra sig
upp við limgerðið til að sjást
ekki. En ég hafði augun hjá
mér, og ég kom auga á hann.
Ljósa hárið kom upp um hann.
Tunglskinið var bjart þessar
nætur.“
„Og hvað lengi átti þetta sér
stað?“
„Fram í byrjiuin sl. september.
Svo varð allur þessi gauragang
ur í kriinigum vopnialhléð ogÞjóð
verjana. Þá fór Fn.ilvia í burtu
með föður sínum. Og þó að mér
þætti vænt um hana, var ég
fegin þegar hún fór. Ég hafði
of miklar áhyggjur af henni.
Ég er ekki að segja, að þau
hafi raunverulega aðhafzt eitt
hvað rangt......“
„Segðu mér nákvæmlega,
hvemær Pulvia fór.“
„Það var niátevæmlega tólfta
september. Faðir hennar hafði
þegar gert sér ljóst, að allt yrði
hættulegra í sveitinni en í borg
inni.“
„Tólfta september,“ hafði
Milton upp eftir henni. Og
hann, hvar hafði hann verið
tólfta september 1943? Meðgríð
arlegri áreynslu tókst honum
að muna það. í Livorno, inni-
lokaður í snyrtiherbergi járn-
brautarstöðvarinnar. Hann
hafði svelt í þrjá daga og var
klæddur tötrum. Hann var í
þann veginn að falla í yfirlið
af hungri og óþefnum frá sal-
erninu og hafði farið fram á
ganginn og rekizt á vagnstjór-
ann, sem var að hneppa að sér
frakkanum. „Hvaðan kemur þú,
hermaður?“ hvíslaði hann. —
„Frá Róm.“ — „Og hvar áttu
hjeimia?" — í Piedmioint.“ — „I
Turin?“ „Já, þar um slóðir.“
— „Allt í lagi, ég get leyft þér
að vera með til Genúa. Við för-
um eftir hálftíma, en það er
bezt, að ég feli þig í kolavagn-
inium stnax. Þér hlýtur að vera
fjandans sama, þó að þú lítir
út eins og sótari.“
„Milton!“ Ivan kallaði einu
sinni enn, en ekki eins ákaft og
áður, þó brá umsjónarkonunni.
„Það væri bezt, að þú færir,
þú skilur það. Ég er að verða
hrædd líka.“
Milton sneri sér við og gekk
vélrænt í átt til dyranna. Nauð
syn þess að kveðja konuna
sómasamlega hvildi á honum
eins og farg. Hann kipraði aug-
uin og sagði: „Þú hefur verið
mjög vingjarnleg. Og hugrökk
likia. Þakfca þér fyriir allt.“
„Það var efcikiert. Það var
gaman að sjá þig hér aftur,
jafnvel þó að þú berir öll þessi
Vopn.“
Milton leit í síðasta sinn yfir
herbengi Fulviu. Himigað hafði
hann komið í von um að finna
uppörvun og kraft, en héðan
fór hann slyppur og snauður.
„Þalkfcla þér afbur. Fyrir allt.
Og lokaðu dyrunum að baki
mér.“
„Þú ent í hæittiu staddur, er
það ekki?“ spurði hún hann.
„Nei, nei, ekki mjög mikilli,“
svaraöí haon og fesitii riffilinn
við öxl séir. „Fram að þesBU
höfum við verið hieppnir, mjö>g
hieppnár.“
„Við skulum vona, að sú
heppni endist, þangað til öllu
er lokið. Og þið eruð vissir um
aS sigra að lokum, er það ekki?“
„Alveg vissir,“ svaraði hann
áhugalaust og þaut skyndilega
af stað eftir mjóum götuslóðan-
um undir kirsuberjatrjánum,
framhjá Ivan, sem enn stóð á
verði.
Anna María Þórisdóttir
þýddi úr ensku.
TJr dalakyrrð
í borgarskark
Fraimhald af bls. 9.
sem nisest fráisögtn hiainis. Já, vel
á minnzt, það mun hafa verið á
fyrstu sýslumannsárum Skúla
er hann bjó í Gröf á Höfða
strönd, þar sem menn ætla, að
Hallgrímur sálmaskáild Péturs
son hafi fyrst litið dagsiin,3 ljós.
Þá kom Bjarni Halldórsson,
sýslumaður Húnvetninga á
Þingeyrum, í heimsókn í Gröf,
forfaðir Einars sfcálds Bene
difcbssonar, sbólpagripur og
ófyrirleitinp. Þá heilsaði Skúli
starfsbróður símunn þannig:
„Hvað segir krummanefið á
Þin,geyruim?“ Þá svaraði Bjarni
að bragði: „Humim, hvað segir
krummanefið, sem kroppaði
barnisibainiin um Grafarmóia?"
En gosið hafði upp illkvittinn
orðsveimur um, að stúlkukind
niokikiur 'hiefði borið út barn í
Grafarmóa, sem Skúli átti að
vera faðir að. Þarna mun án
efa um sama Bjarna að ræða,
sem PáJl Kolfca segir svo
ákemimtiliega frá í Föðurtúnium
og prófessor Páill Eggert kveð
ur hafa verið lögvitr.an, mál
snjallan, harðljmdan, mikillát
an og héraðsríikan og átt í sí
felldum deilum við h-elztu höfð
inigja Íandsins. Bjarni, sem var
sælkeri mikiilil, dó úr offieiti,
steyptist úit úr fleti sínu og
kafnaði bjargarlaus í eigin fitu
á gólfiniu er hann hogðist berja
tiil griðkonu nokkurrar eða
gengilbeiniu, sem villdi ekki þýð
ast hann og koma upp í til
hans. Við útiför hans á Þing
eyrum í stórhríð og fárviðri
siteyptiist líik hans, sem vó á
við meðal stóðhest, úit úr gafli
kistiuinnar og síðain öfuigt ofan
í gröfina. Er sagt að Húnvetn
inigar hafi sparkað á eftir þeas
um lítt ástsæila refsivendi sín
um í kveðjuskytni og kastað
rekunum í skyndi á hann eins
og hann lá þarna öfugur á
höfði og þannig mun hann
liggja í gröf sinni enn í dag.
Munu fáir hafa niáð betri tök
um á óaldalýðnum, sem óð þá
uppi í Húnaþingi en þetta refsi
glaða hörfcutól, að sögu Espó
línis oig isitór Hún/vebnátnigis'ins
Pális Kolfcia, aem ég hefi þessa
viðbót við orðræðu Kolbeins
að mestu eftir. Meðal merkra
núiliíandi niðja Bj.arn,a má nefna
Hjalta yfiii’ækni Þórarinsson
og þá fræknu Clausens'bræður.
Að loknu fremur ófræðimanns
légu viðbótarstagli mínu, daesti
Kolbeinn og muldraði í barm
inn: „Það var og, góuriinn, fáðu
þér tóbakstölu!“
Þegar ég teiknaði Kolbein í
gamla daga, þar sem hann
vann og sat við borð á skrif
sbofu Fjórðumgisisjúikr'alhúis&inE á
Ataureyri og greiddi líknsöm
um hjúikrunarkonium launin sín
man ég, að hann gaf óbeðinn
hverri um sig nokkra heilræða
sfcaimmta eins og til dæmis:
„Mundu nú það, hei'llin mín, að
það er vandasamara að gæta
fenigins fjár en afla.“ Eða:
„Lambið mitt, gættu nú þess-
vendiilega að eyða ekki þessari
hýru þiin'ni í pjátúr og prjál á
þessuim nælon- og tildurtimum
sem við lifum á.“ Ekki var að
sjá, að „hjúkkurnar" fyrrtust
við þeissar velmeintu ábending
ar, enda mátti sjá á þeiim, að
þær mátu Kolbein að verðleik
um og fundu hlýjuna í tónin
um og brostu góðlega undir
föðurlegri ræðú hans.
Davíð Stefánsson frá Fagra
skógi, vinur hans og frændi í
þriðja lið, sa.gði eitt sinn við
frú Kriistínu, konu „ans, að sig
furðaði á því að hún sfcyldi
ekki vera haldin sjúfclegri af
brýðisemi eins og hiann nyti
miikillar kvenhylli á spítalan
nm og hjúkrunarkonurnar létu
dátt að honum. Konur eru
stundiuim naemar og rabvísar á
irmra mann þótt „seint verði
fcveninageð kaininiað“ einis o.g 'þar
stendiur. Ekfci kvaðst Kolbeinin
hafa stofiniað til náinna kyrania
við þessa hvítklæddiu liknar-
■enigla, þótt honum hafi þótt
værnt um þær allar. Hjá Stínu
sinmii fatnm Kolbeimin þá lífsham-
imigju, sem hamn leitaði að, í
brosii hemniar og glaðværö, sem
lyftd -geði harns upp úr liugar-
víH og bölsýná á srbunduim. Slik-
ir lífsföruiniautar 'emu öUurn öðr-
um hollari í bráð og lemigd.
Einhverju sinmi hringdi Kol-
beinn að norðan í frú ftagn-
hildi Thoroddsen, ekkju Pálirna
re’ktors Hannessanar, sýsilunga
hams og vinar til að vita um
líðan hennar og gengi sona
hennar, sem þá voru við verk-
fræði- og laganám. Þá spurði
frúin hvað hamn hefði fyrir
stafni. KvaðiSt hann starfa við
skipaafgreiðslu á Sauðárkróki.
„Anmians staðar hélt ég, að þú
settir betur heimia,“ svartaðd refct
orsfrúin. Og hvað skyldi sú
mæta kona hafa sagt hefði hún
■upplifað að vita Kolbein í gervi
sjónvarpsstjörnu hjá B.B.C. og
það um gjörvallt brezfca heknis-
veldið, þar sem hanm þylur
Njállu á frummálinu af skinn-
handritd í Landisbókasafninu.
Aldrei kvaðst Kolbeinm hafa
gengið til þessa leiks hjá brezk
um ef ekki hefði verið fyrir
bænastað dr. Fininiboga Guð-
munds-sonar, landsbókavarðar,
þess allra mildasta og mætasta
yfiirmanns síms svo komið verði
sem næst orðalagi hans og eig-
in miati á dr. Firuniboga.
Fyrir mörgum árum kiom Kol
beimn í heimsókn til Sigurðar
Guðmundssonar skólameistara
á Akureyri. Fór jafniam vel á
með þeiim og bauð meistari þess
um fornyrta frænda sínuim að
hlýða á er hann færi í Háva-
mál með stúdenitsefnum. Höfðu
þeir báðir mifcla ánægju af og
ekki hvað sízt nemendur að
eignast slíkan bekkjarbróður,
hrimigskiegigjiaðiam með silfur-
slegniar dósir. Kolbeimm mun
vera elztii læ-risveinnimn eða
gestanemandinn, sem kom á
kennanafæri „meistara" og ekki
sá sla'kasti þótt námstíminn
væri aðeins ein kennslustund.
Þeir eru ekki margir, sem fara
í skóna hans Kolbains Kriistins
sonar þegar kemu-r til íslenzkra
fræða.
Um líðiain sína í Reykjavík
sagði Kolbeinn eift sirnn. „Oh,
ho, mér finnst ég vera sokk
inn.“ Þegar ég ók honum eitt
sinn úi úr borginni, sjálfum
mér tiil ánæigju og vonamdii hon
um Hka var eins og honum bær
ist óvænt súr'efnisgjöf, þegar
við komum upp á Kjailarnesið
þrátt fyrir það, að nú væri
hænsnabú og kalkúnhanar í
Móum, þar sem eitt sinm var
andanis aflstöð, þegar séra Matt
híais sat staðinn. Notalagri far-
þega getur naumast en Kol-
bain. Það er blátt áfram ró-
andi fyriir taugakerfið að hafa
hann sér við hlið í framsætinu
í titrandi spemnu umferðarinn-
ar. Honum fylgir friður og
kyrrlát heiðast'emmning. Það
var eins og að hugur hans fengi
vængi þe'gar hann leit fegurð
Kjósarinnar í fyrsta sinn.
Hann gek’k fulLur lotningar á
fund hinna dauðu, sem hvíldu
í eilífri ró í kirkjugarð'inum á
ReynxvöLlum. Hann las á leg-
steiniana, og kyninti þá fram-
liðmu fyrir okkur með því að
rekja ættir makíkiuxra þeárra,
sem hann vissi deili á. Þetta
var eins og þögult kokktail-
partý, þar sem menn kynnast
mörgum óvæmtum gestium en
'enigimn varð sér til Skaramar.
Þegar við fórum um túngarð-
inn í Eyjum minntist Kolbednn
Orms Vigfússonar, sýslumanns,
með ámóta kumnug.leik eins og
Ormur sæti staðinn ennþá og
væri í óða önn að kveða upp
dóma yfir Kjósverjum. Ormur í
Eyjum varð níutíu og níu ára
gamall eins og Feneyjamálar-
inn Tizianó, sem var í stöðlugri
framför iþar tál hanin dó úr fót-
broti 99 ára, jafngamall Ormi í
Eyjum. Feneyjamálarimi Tizi-
ainó var eiinin fremisti málari
Itala en Onrruur í Eyjum eitt
miesta yfirvald Kjósverja. Þó að
miann greini á um fseðiinigardiag
Tizianóg er eitt víst, að sama
árið og hann geispaði golunni
fœddiiisit Ormur í Éyjuim, á þvi
herr.ans ári: fimmfcán hundruð
sjötíu og sex. Ormur þótti líka
aðsópsmitoið afarmenni. Eftir
að hafa notið gistivináttu
þeirra feðga, Ellerts Eggerts-
sonar og Gísla sonar hans á
höfuðbólinu Meðalfedili í tvo,
iþrjá timia, sam hiefiir haldizt í
sörnu ættinni síðan ár-ið 1786
eða síðan á dagum Maignúsar
Ólafssonar, lögmanns, bróður
Eggerts Ólafssonar og konu
hams Ragnheiðar Finn'sdóttur,
biskups í Skállholti, var geng-
ið út í fjós. Og hvílíkt fjós, eitt
nýtízkulegasita á öllu landinu,
rúmar um fimmtíu gripi með öll
um hugS'anleg'Um þægindum
nema þa'rfanauti, sjónvarpi og
innanhúsiskna. Bauðlst ég til að
máila stóra bolamynd á s’kjanna
hvítan höfuð'vagigimn fyrir hæfi
lega þóknun beljunum tii
augnayndis. Þvi höfðin'glega
boði befur ekki eim verið sinnt
af þeiim Meðfelliinigum. Af
bæjarhliaðiiniu leit Kolbeimn yfir
lygnt oig viniailegt Meðalfells-
vatn með vabnsbláum augum og
brúaríegri uppljóman og and-
varpaði með lótti og sagði við
sjálfan sig sfcundarhátt: „Nú
er eins og mér skjóti upp aft-
ur.“
Þegar Kolbeinn varð sextug-
ur fyrir hálfum öðrum áratug
kvaddi hann sveitunga sína á
mielbarði ruokkru við Skriðu-
land. Síðan heitir sá melur
Kveðjuhóll. Koilbeinn heldur
þeim forn,a og fallega sið enn-
þá hér syðra að fylgja góðum
gestum úr hlaði í Drápiuhlíð 47.
Hann er eðliskurteis, hógvær
lítilllátur, tilli'tisisamuT og fágað
ur í amRegri friamtoamiu og mieð
eindæmum heiðarlegur til orða
og æðis nema þegar karli mis-
líkar og blöskrar óskaplega, þá
á harun til að gieraist alldóm-
harður.
Ég hygg, að fáir hafi skilið
rithöfundinn Nonna betur en
einmitt hann, nema kannski
hjartahrein börnin, eins og
sýndi si.g bezt í afiburða skiln-
ingsríku og skilmerkilegu er-
indi hans í útvarpinu hauistið
1967 í tilefni hundrað og tíu
ára fæðimgardags „Paters“ eins
og Kolbeinn nefnir jafnan séra
Jón Sveinsson. Kolbeinn er
sjálfur með óspillt og hreint
hjartalag. Hann var um skeið
safnvörður Nonnasafns og hef-
ir lifað sig inn í umhverfi og
aálarlíf þessa fræg,a Akureyr-
inigs úr Fjörunini gegmt Vö'ðl-
unum, sem hefir borið hróður
ættj’arðariinmiar um hekniiinin
flestuim lönduim síiruum lemlgm.
Kolbeinin er stórættfróður,
glöggur ag saimvizkiusamur
fræð’irmaður, vaimdvirkur og
samekklegur.
Mikill mun sársaukinn hafa
verið og stimigamidi í hjartastað
er hann sleit sig upp frá rót-
um og kvaddi Skriðuland í
hinzta sinn. Þamgað flutti hann
unga brúði sína. Hér fæddust
honum dæturnar tvær og einka
sonur. Þær gengu báðarmennta
veginn. Draumur hans um eigið
talkmiark rnuin efla/ust hafa rætzt
í annarri, sem er magister í ís-
lenzkum fræðum. Hún heitir
Solveig en hin Hallfríður, sem
er stúderat og gjaldkeri í Lands
bankamum. Ekki eru nafngift-
irnar valdar út £ hött. Þá missti
hann eiinkasoninn, Sigurð, ung-
an og efniilegan, sem miklar
vomir voru tengdar við. Andlát
hans varð þessum viðkvæma
mia'mnii liífistíðar harmiur, opin
urud sam aldnai mium gróa. Ekiki
mu,n Kolbeini haf.a verið svefn
samt nóttima fyrir brottförina,
er hamn fluttiist alfiarinm á braut
með konunni. Þá hafa sótt á
hann mar’gar hugsanir eftir öll
þessi löngu ár. Þegar hann hélt
út traðirn.ar morguninn eftir
stanzaði hamn á Kveðjuhóli og
leit heiim að Skriðulandi í
hinzta sinn, vafalaust tárvotuim
augum, þessi væni, tilfinnimga-
rjki og óvanalega mannlegi mað
ur. Þá tók hann upp gaima.it
konjakk þótt aildrei væri vín-
maður og saup á, en vinir hans
tveir þeir Björn í Bæ á Höfiða-
strönd og Bragi læknir Ólafs-
son, sem þá var á Hofisósi
höfðiu fært honum flöskuna að
gjöf. „Og hvernig fór það í
þig, Kolbeiinm,'1 spurði ég. „Oh,
biddu fyrir þér, það létti mér
sporm,“ svaraði Kolbeinn um
hæl. Síðan leit hann aidrei til
baka heim í Skriðuland og hesf-
ir ekki komið þangað síðan og
aetl.ar sér ekki, það sem er eftir
hérvistardaga hans. Það er ekki
ólíkt farið með Kolbeini í þessu
tilliti og gömlum enskum rithöf
undi í Ameríku, sam hafði ekki
litið friðsaimiar og heittelsikaðiar
æsikuslóðir sínar á Englandi í
áratugi er honum barst óvænt-
ur farmiði yfir hafið frá vinum
og velunnurum. Hann afþakk-
aði farmiðann á þeim forsend-
um, eftir nána íhugun, að ef
hann þægi boðið væri hann um
leið sviptur því dýrmiætasta í
lífinu, sjálfiusm draumnum.
Þannig mun KoLbein lika
dreyma heim í „skautibúmn
Skaigafjörðinn" og heim í
Sfcriðuland í Kolbeinsdal unz
yfir lýtaur.
Örlygur Sigurðsson.
5. júlí 1970
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS