Lesbók Morgunblaðsins - 21.05.1972, Side 2

Staðladur
heimur
handa Svenson
athugavert við það; íbúð-
ir, sem félagslegt framtak
byggir, eiga vitaskuld að vera
ódýrar, hagkvæmar og án
prjáis. Um þá hlið mannlífs í
Svíþjóð er gott eitt að segja.
Hins vegar setur að manni
hroll, þegar sá grunur fer að
verða áleitinn, að fólk meðtaki
líka staðlaðar skoðanir. Af sam
tölum við alls konar fólk, hing
að og þangað, magnaðist sá
grunur mjög og er nokkuð ljóst
að skoðanamatreiðsla rikisins,
sjónvarpið, á mestan þátt í því.
En að þvi kem ég síðar.
Sú skoðun virðist útbreidd,
að velferðarbagginn sé of
þungur; að þrátt fyrir allt hafi
maður of litla peninga til
frjálsrar ráðstöfunax. Þess
vegna hugsar fólk sig um tvis-
var áður en það kaupir; það
verður að fara varlega með fé,
og leggur á sig nokkurt ómak
að bera saman verð. Ef til vill
er vöruverð ekki eins hátt og
við mætti búast; fatnaður er á
mjög svipuðu verði og í ís-
lenzkum verzlunum. Matur er
eitthvað dýrari, húsaleiga
miklu hærri og sama er að
segja um verðlag á íbúð-
um. Það er frá 50% og allt upp
í 100% hærra en verið hefur hér
að undanfömu. Hins vegar eru
bílar ódýrari.
Það er sízt af öllu einfalt
mál að bera saman raunveru-
leg lífskjör; svo margs þarf að
taka tillit til. Og það er vita
þýðingarlaust að einblína á
tímakaup eða umsamin mánað-
arlaun; ekki sízt í iandi þar sem
skattpínisla gengur úr hófi
fram.
Kostir veiferðarinnar
Svíar búa við staðgreiðslu-
kerfi á sköttum og menn hugga
sig við, að þeir eigi það sem
þeir fá. En þegar skattheimt-
an hefur tekið sinn hlut, virð-
ist meðalmaðurinn naumast vel
haldinn. Það lætur nærri að
miðlungstekjur séu uppá 2.500
sænskar krónur á mánuði. Má
gera ráð fyrir að þriðjungurinr
þar af, eða um það bil 750 kr.
fari í skatta. Eftir eru þá 1750
(31.500 ísl. kr.). 1 úthverfum
Stokkhólms gæti verið að helm
ingurinn af þeirri upphæð færi
í húsaleigu og enda þótt ríkið
taki þátt í þeim kostnaði með
húsnæðisstyrk, er þó aðeins eft
ir fyrir brýnustu nauðþurftum.
Húsnæðisstyrkurinn fer eftir
tekjum og aðstöðu, en að auki
greiðir ríkið 100 kr. á mánuði
með hverju barni. Segja kunn-
ugir, að sú upphæð nægi til að
klæða barnið.
Staðgreiðsla á sköttum hefur
ugglaust einhverja kosti og nú
er talað um, að við þurfum að
taka upp þesskonar kerfi.
Skattgreiðandinn finnur þó að
sumu leyti óþyrmilegar fyrir
sköttunum sínum. Þar sem
stanzlaus verðbólga ríkir eins
og hér, greiða menn skattana
sína árið eftir með talsvert
verðminni krónum en álagning-
arseðillinn gerði ráð fyrir.
Skatteljördan
TECKNINO »v EDW. LINDAHL
Láttu asnann þefa af byrðinni,
þá sættir hann sig við hana.
Skopinynd af Stráng, f jármála-
ráðherra Svía í sambandi við
nýju skattaákvæðin.
tJr sænskri hjólbarðaverk-
smiðju. Mjög er nú á dagskrá,
að verksmiðjurnar séu ömur-
legar tii að eyða ævinni í og
unnið er að því að afnerria
ákvæðisvinnu.
I tröppunum hjá Sergelsiorgi:
Ungur maður tekur upp
sprautu og fær sér eitt „skot“
í handlegginn.
Kan snus göra
mig impotent?
Vechans
hrevfrága:
PROBLEM■ Jag arfruktans
várl ensam. Gifte mej nár
jag var 30 ár just Jör atljag
var sá ensam. Vi var bara
Jafníramt því, sem kynferðis-
mál eru á dagskrá skólanna,
eru miklar umræður um þau
mái og blöðin birta feikn af
fróðleik og svara hvers konar
fyrirspurnum frá lesendum,
svo sem: Getur maður misst
kyngetuna af neftóbaksbrúk-
un?
I Sviþjóð hefur skattpínslan
stundum neytt menn til að taka
örlagarík skref. Frægt dæmi
eru bræður tveir, hinir mestu
dugnaðarforkar, sem keyptu
niðumíddan búgarð á Skáni.
Með mikilli elju unnu þeir að
því árum saman að breyta kot-
inu í stóran fyrirmyndar bú-
garð. Þá vildu þeir gjarnan
fara að búa hvor fyrir sig og
til þess þurftu þeir að selja bú-
garðinn. En þeim var ljóst, að
slík sala væri nokkurnveginn
það sama og að afhenda rikinu
afrakstur áralangs erfiðis. Þeir
seldu samt; fengu peningana
út i hönd og i fyrstu var þeim
smyglað yfir til Danmerkur. En
bræðurnir tóku saman sitt haf-
urtask; flýðu land og léttu
ekki fyrr en í Vancouver i
Kanada. Þar hafa þeir nú
keypt sinn hvorn búgarðinn.
Nýgift hjón eða trúlof-
að fólk með börn á framfæri,
getur fengið vaxtalaust lán til
húsgagnakaupa; lánið er til
átta ára. Hvers kyns. sambúð
er lögleg, svo framarlega sem
viðkomandi aðilar hafa kosið
hana sjálfir. Öryrkjar, sem
orðnir eru sextán ára eða meira,
eiga rétt á sömu greiðslu og
eftirlaunafólk fær. Andlega og
likamlega bæklað fólk fær um-
sjón og skólagöngu án endur-
gjalds. En slíkt fólk, sem nær
þvi stigi að geta séð um sig
sjálft, getur fengið háan styrk
til heimilisstofnunar. Velferðar
netið er þétt riðið og kemur
fjölda fólks vel, en er auðvit-
að misnotað að einhverju
marki. Þó er aukið eftirlit til
að koma í veg fyrir slíkt.
Menn geta til dæmis ekki leng-
ur verið á endalausum nám-
styrkium án bess að koma í
skóia eða taka próf.
Þrátt fyrir velfe.rðarkerf-
ið eru vanda»~iál gamla fólks-
ins mikið til bau sömu og ann-
ars staðar. Rtkið hefur tryggt
fjárhagsafkomu þeirra sem
orðnir eru (57 ára. En íbúð
hinnar veniulegu kjarnafjöl-
skyldu i Svíb.ióð er svo litil,
að þar er ekki húsrými fyrir
afa og ömmu. Það er mikið rit-
að og rætt um ensamhet, ein-
manaleik þessa fólks, annað
hvort, á elliheimilum eða
annarsstaðar. Fjárhagsaðstoð
velferðarríkisins hefur ekki
bætt úr því sem kannske skort
ir mest: samband við fólk og
tiifinningu fyrir því að lífið
hafi einhvem tilgang.
Hin auðuga heild
Á þeirri 500 km leið sem er
frá Skáni og norður til Stokk-
hólms er ekki margt að sjá
nema skóginn. Jafnvel á þessu
frjósama svæði eru geypilega
stórir óbyggðir flákar. Samt er
það svo að mikill meiripartur
þjóðarinnar býr í landinu
sunnanverðu og næstum ótrú-
lega stór hluti á svo sem 100
km radíus út frá Stokkhólmi,
Gautaborg og Málmey. Um jafn
vægi í byggð landsins er ekki
hægt að tala; þó hefur þróun-
Sænskur verkalýður ber eftir
götuni Stokkhólms spjöld með
„Jámlikhed“ — jafnrétti —
slagorði sósíaldemókrata, sem
siimnm finnst tákna um of, að
menn eigi ekki bara að vera
jafn réttháir, heldur einnig all-
ir eins.
»HIWt M LHV.IVKH
LIVE SH0WS
£
\ 1
MED NYA FRASCHA ARTISTER
I * SH0WTIME15 • 18 • 21 • 24*
LESBIAN SHOW 17 • 2S .
PETTING MED PUBUKEN 15, 1í, 17, 20. 22
SEXLOTTERI: 17 • 20 • 25
Ooitulom tom vonllgt Strlp-Teaia varje timme
OCh colour-sexfilmt. PQSERING 1 myilga rum.
OBS! HEIA PROGRAMMET ENDAST 20:-! I!
Somma priier hela dagon och kvöllen!
Kom tlll ost alla dagar 12—OJ. Obol Sönd. ðpp. 1J—OJ
Mycllol controll 100 m Ir. Kungtg. o, Vaiag.
DUkr. ingang i portcn. Sexpretenlor tlll ollal
20 KURfl HORRA KYRKOGATA 70,
iNANAH
fpOppet fr. 10.00. Ccntralt! Dlikratl
NANASS
Dagcna proxram
color Ijuddlin, j
I kvdllcns pr
Rila do lopoz
Vildo bogar
(med publlken)
lotbian love
Eftir fræga viðdvöl í Danmörku
reið klámbylgjan yfir Svíþjóð
og er nú mikii gróska í klám-
ritum þar ásamt porno-sýning-
um hvers konar og sex-sjopp-
um. Heiiar síður eru í dagblöð-
iinum, þar sem klámstaðir
borgarinnar auglýsa fjölbreyti-
ieg prógröm.
in upp á síðkastið orðið sú, að
fækkun hefur orðið í Stokk-
hólmi og nágrenni. Fólk flytur
þaðan í burtu. Óneitanlega ligg
ur mikili styrkur í því uppá
framtiðina, að landið er
litt byggt á stórum svæðum.
Þótt hinn venjulegi Sven-
son, sem maður hittir á förn-
um vegi, barmi sér ákaflega,
eru Sviar sem heild prýðilega
rikir. Svíþjóð er svo stöndugt
heimili, að einungis Bandaríkja
menn teljast ríkari. Þjóð-
arframleiðsla Svía árið
1968 var 1350 sterlingspund á
íbúa, næst á eftir þjóðarfram-
leiðslu Bandaríkjamanna, sem
var upp á 1791 sterlingspund
á mann. Kaupgeta og neyzla er
meiri í þessum löndum en ann-
ars staðar. Til dæmis eru 49,9
símar á hverja 100 íbúa i Sví-
þjóð, en 54,1 i Bandaríkjun; m.
296 sjónvörp á hveria búsi td
íbúa í Svíþjóð, en 409 í Banaa-
ríkjunum og þannig mætti
lengi telja.
Það virðist mótsagnakennt,
að stórkapítalistar þrifast vel í
háþróuðum sósíalisma sænsku
kratanna. Þó er á því skýring
og kem ég að henni siðar. Sagt
hefur verið að örfáar fjöl-
skyldur „eigi Sviþjóð“. Þar af
eru fjórar gífurlega auðugar.
Samtals eru 32 firmu svo stór,
að þau hafa árlega veltu upp
á 11 milljarða ísl. króna (ell-
efu þúsund milljónir). Mörg
þessara fyrirtækja framleiða
heimskunna — og frekar dýra
— gæðavöru. Sviar eru
að minnsta kosti vissir um, að
aðrir framleiði ekki neitt
betra. Þeir eru mjög hollir sín-
um iðnaði. Allar líkur eru á
því að hr. Svenson aki annað
hvort á Volvo eða Saab; í bað-
herberginu hans eru tæki frá
Gustavsberg eða IFÖ, konan
eldar matinn á Husquarna
eldavél og daglegt líf
Sven-sons rúllar á kúlulegum
frá SKF.
Þrátt fyrir þessar fallegu
tölur virðist svo sem venjulegt
launafólk hér á Islandi hafi úr
meiru að moða; búi glæsilegar
og leyfi sér að fara mun ógæti-
legar með peninga. Þegar íbúð-
arhúsnæði er athugað, fer ekki
á milli mála, að Svíar búa
þrengra og hafa mun minni
íburð. I sambýlishúsum er all-
ur frágangur staðlaður og sér-
smíði á innréttingum ekki til.
JTanilikhed og umhverfi
manneskjunnar
Frágangur á sameicrinlegum
forstofum sambýlishúsa mundi
þykja óframbærilega fátækleg
ur hér; veggir grófpússaðir eða
oftar úr stöðluðum eining-
um og riflað asbest í loftum. 1
sænskum sambýlishúsum er
fyrst og fremst lögð áherzla á
það hagkvæma. Hurðir eru mál
aðar, sömuleiðis eldhúsinn-
réttingar. Harðvið mun erfitt
að finna. Engu að síður eru
þetta vel skipulagðar íbúðir og
vistlegar þegar á allt er litið.
Það liggur 1 landi, einkum í
Stokkhólmi, að krossbölva
blokkabyggingum; slíkt „miljö“
sé ekki fyrir manneskjur. Mik-
il ramakvein hafa verið rekin
upp í blöðum að undanförnu
og meðal annars sagt að
í blokkahverfunum verði
til ný manntegund, grimm og
áreitin, og að á leiksvæðum
barrianna ríki lög frumskógar-
ins, þar sem sá sterki blívur.
Blöðin sögðu: Niður með hverfi
eins og Skargarden og Tensba.
Látum það aldrei henda framar,
að slikt umhverfi verði skap-
að af mönnum og fyrir menn.
En aðrir hristu höfuðin yfir
þessum bækslagangi og kváðu
naumast nýtt að krakkar flygj-
uist á og að einn yrði sterkari
en annar, þar sem gatan er
leikvöliur.
Franihald á bls. 8.
2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
21. mai 197i