Lesbók Morgunblaðsins - 21.05.1972, Síða 12

Móðir og börn. Telpnrnar
þurftu meiri umönnun.
KARLAR og
KONUR
skeiði. En er það tal móður-
innar, s«m kerniir barninu til
að gea-a slíkt hið sama, eða er
það öfugt? Micliael Levi sál-
fræðingur beaidir á þann mögu
leika, að meira sé talað við
stúlkubörn af því að þau, af
einhverjum líffræðilegrum
ástæðum svari orðum meir en
piltar og hvetji þajmig móð-
urina til þess að halda áfram
að tala.
Sannanir þess, að hegðun for
eidra hafi í raun og veru áhrif
á talið koma frá tilraunum,
sem Ka.gan hefur gert á
fátæbrabörnum frá Guate-
mala. I»ar í landi eru pUtar í
meiri metum ein stúlkur, og
meira er talað við þá, svo að
þeir verða tölugri. I Bandaríkj
unum hefur sálfræðíngurinn
David Levy komizt að því, að
pUtar, setm hafa gott vald á
málinu en eru klaufar við töl-
ur hafa notið óþarflega mikill-
ar verndar móðurinnar. Elisa-
beth Bing sálfræðingur hefur
látið þess getið, að stúlkur, sem
eru sterkar í stærðfræði og
rúmfræði, hafa verið látnar
dunda sér, afskiptalitlar af
hálfu móðurinnar, en hinar,
sem eru mjög tölugar eigi mæð-
ur, sem eru sífeUt með bend-
ingar, hrós og aðfinnslur.
Enda þótt stúlkur starndi pilt
um framar að orðgnótt, eru
þær oft þeim síðri að leysa
þrautir, sem krofjast alúðar
við smáatriði. Stúlkur virðast
hugssa „hnattrænt“ og bregðast
við hlutunum í lieild, án þess
að fást við smærri atriði
þeirra. I tilrauninni moð „prik
ið og rammajin“, til dæmis að
taka, er bamið látið sitja í
myrkvuðu he-rbergi frammi fyr
ir lýsandi priki innan i ramma,
sem hallast ofurlitið, og svo er
því sagt að færa prikið í lóð-
rétta stellingu. PUtar geta los-
að prikið frá rammmum og
fært það í lóðrétta stellingu,
en stúlkur láta blekkjast af
haJIamum á rammaniun og færa
ekki prikið í lóðrétta stellingu
heldur í stollingu samsíða hlið-
um rammans.
I annarri tilraun eru börnin
beðin að flokka ssvman skyld-
ar myndir. Enn behia piltamir
athyglínni að amáa.triðum,
flnkka ef til \ÍII saman myndir
af fólki með upprétta arma,
en stúlkurnar flokka sanian
„starfshópa", eins og til dæmis
Iækni, hjúkrunarkonu og hjóla
stóL
Við greindarmælingar virð-
ast bæði kynin nokkuð svipuð.
En úr því svo er, hvers vegna
virðist þá kvenkynið minna
skapamdi? Margir þjóðfélags-
fræðingar telja, að ástæðan
stafi frá umhverfinu. l»eir
sogja konur komast að því,
fljótt á lífsieiðinni, að kunn-
átta kvemna geti lítilla laiuna
vænzt. I sumum tilviknm geta
konur ekki orðið skapandi sök
um fordóma gegn þeim. í öðr-
um tilvikum getur dregið úr
sköpimarmætti þeirra sökum
ótta við afbrigðileik, mistök
eða jafnvel velheppnað verk.
Kagam sqgir, að konur kviði
mistökum meir en karlar.
Margir sálkönnuðir telja
þetta stafa af þvi, að konur
eigi sér mesta sköpuna.rmátt-
inn þar eð þær skapi nýtt líf,
og þurfi því ekki að bæta neitt
upp með þvi að framleiða lista-
verk. En karlmernn þurfi hins
vegar að bæta fyrir það, sem
þeim finnst vera vöntim.
Svo er einnig mismunur á
persónuleika lijá kynjunum.
Enda þótt tókkert einkenni sé
bundið öðru kyninu, kemur ým
islegur munur furðu fljótt í
ljós. Til dæmis hafa athuganir
sýnt að stúlkubarn hættir að
sjúga pelann sinn og lítur upp
þegar einhver kemur inn í stof-
una, en piltbarn skeytir engti
um komumanninn.
Margir þeirra, seun rannsak-
að hafa þetta hafa komizt að
þeirri niðurstöðu, að mjög ung
stúlkubörn sýni af sér meira
ósjálfstæði og þægð, en
piltbörn meira sjáifstæði og
athafnasemi. Ef einhver hindr-
un er sett upp til þess
að skiija ungbörn frá mæðr-
nm sínum, reyna piltbörn-
in að brjóta hama niður en
stúlkubörnin fara að gráta og
geta enga björg sér veitt. Eng-
inn vafi er á því, að hvetj-
andi — eða letjandi — áhrif
móðurinnar eiga mikkin þátt í
slíkri liegðun. Til dæmis örv-
ar móðirin sjálfræði hjá pUtin
um með því að fleygja ieik-
fangi langt í burt og gefur hon
um þannig í skyn, að har.ii eigi
að yfirgefa hana tU þess að ná
í það.
Athuganir á dýrum gefa til
kynna, að hegðun móðurinnar
kunni að eiga sér einhvern líf
fræðilegain þátt — apamæður
refsa karlkyns afkvæmum sín
um fyrr og oftar en hinum, sem
kvenkyns eru, einnig snerta
þær kve.nungana oftar og sýna
þeim meiri vernd.
KYNFERÐI OG FRAMI
Enda þótt fjöldi rnennta-
kvenna sé mikiU, er þátttaka
þeirra í viðurkeinndum karl-
mannastörfum mjög litil, enn
sem komið er. Einn Harvard-
sálfræðingur, Matina Horner,
heldur þvi fram, að Bandaríkja
konur séu beinlínis hræddar
við allan frama.
Hún tók að athuga þetta,
þegar hi'm fann, að þær fáu at
huganir, sem á þenrsu höfðu ver
ið gerðar, sýndu, að konur
voru mjög kvíðnar. Hún þótt-
ist sæmUoga viss um, að þetta
væri af ótta við samkeppni,
en ákvað að athuga málið bet-
ur. Hún kom bæði körluin og
konum ýmist í saimkeppnis-
eða samkeppnislausa aðstöðu
og fann þá, að karlmemnirnir
sýndu framtaksBemi í sam-
keppninni, en konurnar ekld.
I»að var sýnilega hræðsia við
Framhald á bls. 14.
Tvær myndanna á sýningu
Babayans. Neðri myndin er af
Eandshöfðingjahúsinu, „Næp-
unni“, við Skáihoitsstig.
urnar í Þúsund og einni nótt,
en saga Persa sem er einhver
eizta í heimi hefur varðveitzt í
sögum, ævintýrum og ljóðum í
meira en 2500 ár. Eitt af því
fyrsta, sem ég man er einmitt
saga, sem faðir minn sagði mér,
aftur og aftur, kvöld eftir
kvöld, en hún var um tígris-
dýr, sem læddist um í skógin-
um í veiðihug, þá kom
það auga á stjörnu á milli skýj
anna og ákvað að veiða hana.
Og það tók undir sig stökk
mikið og ætiaði að ná stjörn-
unni, en það féll þara aftur
niður og háisbrotnaði.
Þegar þetta var bjuggu for-
eldrar mínir saman en
þau slitu samvistir þegar ég
var á fjórða ári. Til að byrja
með var ég hjá móður minni,
en svo sótti faðir minn mig, og
kom mér fyrir á barnaheimili,
sem var rekið af kaþólikkum.
Eftir það sá ég hvorki móður
mína né heyrði, og ég veit
ekkert hvar hún er. 1 fyrstu
og reyndar oft á lífsleiðinni
LJÓSMYNDARI AF
KÚRDAÆTTUM
Rætt vi5
William
Babayan
„Móðir mín var, eða er, frá
Armeníu og armenska var
fynsta tungan sem ég talaði.
Faðir minn er Kurdi í föður-
ætt, en Persi í móðurætt.
Saman tölluðu foreldrar mín-
ir persnesku, og á því máli
sagði faðir minn mér sög-
ur, sem ekki eru svo ókunnar
Islendingum, en það eru sög-
hefi ég saknað hennar og heim-
ilisins alveg hræðilega. Stund-
um hefi ég verið móður minni
gramur fyrir að hafa ekki skrif
að mér. Jafnvel þótt hún hefði
ekki verið skrifandi, þá
er hægt að fá skrifuð bréf við
öll pósthús í Iran, en þar i
landi eru um 70% af fólki ólæs
og óskrifandi. Þar er líka stétt
manna sem hefur atvinnu af
því að lesa bréf fyrir fólk.
Stundum hefur mig dreymt um
að leita móður mína uppi, en ég
veit ekki hvar ég ætti að leita.
iran er stórt land, álíka og
Frakkland, Spánn og ítalfa til
samans. Mannmergðin er mikil
og manntöl ónákvæm.
Ég var orðinn 9 ára þegar
ég fór frá iran svo að ég man
glögglega eftir mörgu þar.
Heimsóknum með föður mínum
til kunningja hans, sem áttu
margar konur, ,,en þær áttu
ekki að horfa á“, sagði faðir
minn við mig, „ekki máttu held
ur líta á eftir giftri konu á
götu.“
Konur í iran gengu margar
með andlitsblæju þegar ég var
krakki. Og kæmi það fyrir að
kona sæist aka bíl, þá vakti
það mikla eftintekt. Ég man
líka eftir yfirþyrmandi fátækt.
Sumir virðast álita að fátækt-
in þroski fólk og að fátækl-
ingarnir styðji hver annem, ég
tel þessu öfugt farið. Ég álít
að allsleysið stuðli að grimmd.
Fólk sem er srfeHt hungrað,
hatar þá sem hafa í sig.
Þegar ég var níu ára fór fað
ir minn með mig í klaustur-
1?, LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
21. maí 1972