Lesbók Morgunblaðsins - 15.07.1973, Qupperneq 3

I Stóra-Bretlandi eru spítalar fyrir deyj-
andi menn, þar sem markmiðið er ekki
lækning heldur hitt að gera þeim síðasta
ævispölinn og dauðann bærilegri. Sunnu-
dags B. T. hefur komið á einn þeirra og
tekið þátt í, ásamt hundruðum lækna,
hjúkrunarkvenna og presta, þingi, þar
sem rætt var um líknardeyðingu.
Eftir Arne Andersen
aðir, hrœddir um að þeir valdi
öþægindum með spuimiriigum
srnurn, sem liggja þeim sjiálfum
þunigt 'á hjarta, en stoiipita litlu
nxáíli fyrir lætaiama og hjú'krun
arkonumajr.
— Hér er enigin slysastofa,
enigir skurðlætaiar, engar vél-
ar eða tmeiri háttar útíbúnaður.
Hér á starfsfól'kið aðeins að
sérihæfa siig og einbeita sér að
Iþvli að hjúkra, gæta, Ihjálpa,
lina og hugga sjúMinga, sem
að dauða eru 'komnir. fíér
þekkir hiver annan og finmst
þeir etoki einangraðiæ firá héim
imum. 1 hverjiu herlberigl er út-
varp og sjónvarp. Hér höfium
við hjólborð með öli, whisky
og öðru sem menn lystir í. Hklk
ert tóbaksbann. Enginn fast-
ákveðinn heimsökn ar t ími.
Þegair komið er með sjúkl-
inginn er fjölslkyMan hvött til
iþess að toorna í heimsókn helzt
daiglega. Umhyggjan fyrir dauð
vona 'sjúMingi felur einniig í
sér þörfina fyrir samiband við
fjölskylduna. Auk þesis allt,
sem unnt ar að gera til að lótta
lllílkamleg, tilfinningaleg og fé-
lags'Jég vandam‘ál, svo að
sj úfclmguriinn geti lifað inni-
haldsríku og frjáteu i(ifi til
hins síðasta, efitir þvff sem kost-
uir er. 1 dag er möguleiki fyr-
ilr því, þó að sjákdóm'urinn sé
'kominn á hátt stig, að iina sáns
autea deyjandi rnanna, andar-
teppu og önnur sjúlkdómsein-
kenni, sem sýna sig undir ævi-
Oiotein.
Að skilja og létta
þunga lund
Að einsetja sér að beina
lætenismeðlferðiinni að því að
lina þjáningar, án Iþess að hatfa
iladkninigu fyrir augum, er það
sem hér éitt iskiptir máli,
en elklki að verða taJsmaður
llikn'ardeyðiinigar siegir dæ.
Saunders með noltkrum þuniga.
Það er notelkuð aimenn hug-
mynd, að sársauki isé óhjá-
(kvæmilega í ifylgd með l'seteni's
skoðun. Með réttri aðferð er
það þó ástæðulaus ótti. Við oig
við enu notaðir sitænri stoammt-
ar en venjuleigt er, til þass að
stilla rniM'ar þjáninigaæ og sárs-
autea. Lfilfið lengist llitið eitt við
að draga úr þeim, eða þá það
stytti'st Ifyriæ iðbeinar Miðar-
vealkanir. Þessi linun á þjáning
um deyjanldi manns er gild og
rétttætainleg læteniisaðgarð, en
ékM Mtenairdeyðing. Etetei er
það heldur Hlíiknardeyðing, þó
að lætenir álkveði að tatea
etefki upp Mfigunartiiraunir
eða fretoairi uppsteurð eðá noti
ekki almennar læteningaaðferð
ir, eins ag bateteriudrepandi
lyf eða blóðgjafir við deyjanöi
sjúMing.
Maður hlýtur að gera sér far
um að skilja einmanateeinndina,
bviðann og þunglyndið, sem
stráðir á deyjandi mann. Sálar-
ikvöl og hugsýlki er unnt að
létta eins og Mkamsþjáningar.
T1 eru hres'singariyf gegn
þungiýndi.
Fdestir sjúMingamiæ haifa
grun uim hve alvarlegur sjúk-
dómur þeirra er. Sumir vita, að
dauðinn er i nánd. Plestir alf-
neiita þeir ium slkeið naunveru-
legu ástandi sffnu, eru mötiþróa-
fiulMr igalgnv'art þVí sem etetei
verður hjá komizt og ósjaldan
•saökir á þá djúpstætt þung-
'lyndi. Við nærgætna hjúlkrun
sættir allur þorrinn siig við
óumtflýjanleg öriög sín og öðl-
ast hljóðlátan Ihinzta Ifirið.
Að geta haidið við
lífi - að verða að
stytta líf
Líkmardauði, sem var um-
ræðuefini þingsims, er gristot
orð að uppruna. Það þýðir eig-
inlega góður dauði, biiíður, fag-
ur, auðveldur dauði. Á olkkar
dögum er orðið sjaldan notað i
þessari meininigu. Á þinginu í
London vair orðið sítolgreiint á
þessa leið: vel líhuguð endalolk
manmsliífs, sem þjáist af sáirs-
autoafiullum, ólætonandi sjúk-
dómi. Við sjálfviljuga litenar-
deyðingu er átt við, að fiullvax
in manneskja, með Æuilu viti,
lætur lí Ijös votttfesta beiðni um
M'tonardeyðingu. Ennifiremur
var lögð áherzla á að hægt
væri að toomast hjá miMum
ruglingi um þesisi hwgtök, ef
iíkniardeyðing og sj'állfViljug
Mknandeyðimg væru tékin í
iþessari mertoinigu samsvarandi
hinni bóíkstatflegu án Iþess þó að
menn gleymdu því um leið, að
Mltonardeyðing þýðir li raun og
veru manndráp.
Þingið var haldið að frum-
fcvæði yfirmanms kaþólsku
toiitejunnar, John Heenan
kardinálla, 'sem — Ilklæddur rauð
um steráða, — hóf mál sditt
með þvli að leggja áheralu á að
þingið væri táton um manMegt
kreppué'stand, og að þeir sem
mættu væru fulltrúar ýmissa
trúarstetfna — eða þá enigrar.
Að ihjálpa isjútelingum til að
deyja li friði og atf fiullium virðu
leite er einn hluti lætenislistar-
innar. Dauðinn er eklki óham-
imgja, sem forðast ber umifram
allt. Þess vegna þuilfum við
ektei heldur að hitea við að lina
þjáning£ir atf ótta við að tfœra
dauðastundlma nær.
Um leið snerist teardinálinn
'hart igegn löggildiragu litenar-
deyðingar og tfullyrnti, að sam-
tovæmt teristnu siðgæðislögmáli
værl Ibein deyðing á lætenanleg-
um sjúMingum, örteumla mönn-
um eða geðveikum, aldrei rétt-
lætanleg.
Sem iguðtfræðinigur vildi
hann ekki hætta sér út í nán-
ari skiligreinmgu á þvá, hvað
eðliieg, lætonanieg hjálpangögn
væru. Véllræmar Mfigunairaðflerð-
iæ, sem nú eru viðhaífðar við
sjúMing, sem þj'áist af tauga-
áíalll, telja'st eðldlegar. (Þá þró-
un sem stefhiæ að þvff að við-
halda hj artastarfsemi og örva
blóðrás verður að telja góða að
tferð til björgunar Mtfi, en get-
ur þö og er s'kylt að halfna a!f
siðferðilegum ástæðum. Hvað
siðfiræðina snerti, sagði (kardin
áiinn, þá toefði það engan sið-
ferðilegam grumn, ef lætomr,
með rannsökn fyrir aiugum,
teldi 'sjúMimg á að iganga undir
luppsikurð, sem að vffsu gæti
forðað Ihonum (firá dauða, en
væri til Iþess eins að hamn lilfði
við eyimd það sem eftir væri
ævtomar. G'óð siðfiræði er í þVi
fiólgin að trygigja deyjandi
mönnum igóða umömmun og
toezitu tojúkrun og linun þján-
inga, Iþar eð um leið er þetta
'sterte rök igegn M(knardeyðingu.
Að hjálpa lítilmögn-
um samfélagsins
Meðal toelztu ræSumaima
þingsins var dofctor W. Fergu-
son Anderson, prófessor í elM-
sjútedömum við toásteðliann íi
Glasgow. Hann :sem er 'ka-
þðliskrar trúar toéllt iþví ifram, að
þróunin toefði leitt firam rök-
'semdir Ifyrir fllíknardeyðingu.
lEngin rtlíð sem þes'si hefiur
veiitt jatfn rniMa möguleitoa tffl
að lima þjiáningar, losa við
áhyggjur og létta daglegar
toyrðar einstaMLngsins. Ný lyf
og hjálpairg'ögn Ihafia valdið
byitingu, hvað varðar ilæknis-
meðiferð deyjandi manna.
Rrófessorinn ifiulyrti, að
átorifi andlegrar veitolunar á Mlk
amSheilibrigði væri því nær
óþeklkt, en rannsókn á þessu
sMpti meginmáli. Eims og intfflú
ensan byrjar með déytfð og van
flliðan, igetur vöðvaslappleiki,
sinniuleysi ög tougairviil toent til
steinefnastoorts. Hann vaMi at
hyigli á, að mögulieiM væri fiyrir
'hendi að lætona þunglyndi og
tougsýki 'sem stafar frá Mteam-
ilegri.vanílðan ojg þá eins hina
seim á rót að irekja tffl 'andlegra
þjiéininga. Hana má lækna eða
að minnsta Ikosti hafia toemil á
henni. Að verja eldra Æólte íyr-
ir fliiltoamlegum og andlegum
sjútod'ómum er ennlþá lá foyrjun-
arstigi, en Ferguson prófessor
hélt (því tfram, að viðleitnin til
að flleysa þessi _vandamál væri
hefit aif þeirri þjóðtfélagspólitffto
sem iknúið hefur firam elli- og
etftiriauniaistoyldu mainna á é-
itoveðnum altíri. En þetta hefur
í fiör með sér hættuna að ein-
angra og ismæktoa 'gamlá fióflto-
ið, og þar með autoa á hið mein-
flega og stöðuga isamlband ellii og
fátæktar.
Öfflum igöimlum, sjúíkum
mönnum er hægt að 'hjálpa nú
á dögum, marga má leetena með
nútiima þeikkingu á efllisjútedóm
um. SjúMinga, isem ektei verða
lætoaðir, má meðtoöndla á þiann
háitt, að þeir öðfliist friðsæl og
áhyiggjiulauis' œvilote. Sjúfld-
inga, sem náiligast ævifliok, má
leysa fi.rlá ýmsum þraultum eins
og þors'ta, Sársaulka Og öþæg-
inidum, með þvi að ireyndir
lætenar noti rétt lytf, þegar
þrautin byrjiar, en ekki þá
fynsrt iþegar toún er teomin á
toátt s'tilg eða er óbærileg. Og
þetta er sá eini hátltur eða
rétlta aðfierðin til að mynda
trúnaðarsamiband sjúklingsins
við hetoninn. Eenguson próíess-
or toalliaði Hlíknairdieyði'ng’una
lætenisfiræðillegt manndráp
(medeoinslk mianddrab) og tal-
aði um I þessu isambandi að
það að, lengja ffiítfið á lætenis-
ifiræðfflegan hátt væri ékM
nema þjóðsaga ein.
— Læknar hatfa etoM igetu til
að lengja fllilfið. Það eru engar
sannanir Ifyrir Iþvlí, að stór toóp
ur manna Ifái lengt Qlifi ssiitt með
gervilífi við hjálp véla, sem
anda 'fyrir 'þá, halda við æða-
slæltti iþeinra og hringrás blóðs
dn's 'um Hangan fíma. ’
Mörg aí þeim lytfj'um, sem j
iruenn mæla ekM mleð við sjúfcl i
iniga er 'stefina að bata Igeta ver ]
ið miikils virði fiyrir deyjandi i
menn: Vin, álfengi, heróin, morf '
ín, 'firóandi lytf.
Hann var því þö algjöriega í
mótfalinn að deyfia sjúMinig- j
ana eða gera 'þá ölvaða, svo að
þeir væru ekki ífærir ium á
simni síðus'tu stundu að tala,
hugsa, greina umhverfi siitt og
'ásitvini. En séiifræðingar, eins
og dr. Saunders, hiatfa sýnt, að
menn igéta fllært rétrta notkun
örvandi lyfja 5 hæfilegum
skömmltum.
Að lokum segir dr. Saund-
ers. Elkkert oklk'ar toafiur ráð á
því að skjóta'St undan þeirri
sikylöu að Ihjálpa þeim veitou
og aumteunarverðu ff samtfélag-
iniu, — þvti að þá týnir sanrfé-
lagið og við sjáfllf sál olakar. . .
Efst: Dr. Gicly Saunders. yfir-
læknir vifl spítafann fyrir deyj-
andi menn. í. mið.iu: John
Heenan. kardináli, yfirmaður
kaþólsku kirkiunnar. Neðst:
Dr. W. Fergnson. prófessor í
ellisjúkdómum.